Wat is ultrabewerkt voedsel? Voor gezond voedsel kies je in het stemlokaal

UPFs zijn schuldig aan zo ongeveer alles wat slecht is aan voedsel. Na het vet, de suiker en het zout, is dit dé boosdoener. En wat zal er daarna nog allemaal komen? Van dat vet, suiker en zout kunnen we in ieder geval zeggen dat de discussie heel wat genuanceerder is geworden sinds de hoogtijdagen van de heksenjacht: geen van deze voedingsingrediënten alléén is slecht gebleken te zijn.

Gaat dat ook met UPFs gebeuren?

Rommeldefinitie
Met het NOVA-concept, dat aan de basis ligt van de UPF-hype, kon en kan ik slecht uit de voeten. Ik vind het geen volledige onzin, en ik denk ook dat er (heel veel) rommelvoedsel op de markt is. En ik denk ook dat dat laatste geen toeval is, want het levert veel geld op. Maar NOVA is veel te grofstoffelijk en volledig ongeschikt om in de wetenschap te gebruiken, zeker om er allerlei nare ziektes aan te koppelen. Gelukkig lijken er meer onderzoekers te zijn die vraagtekens zetten bij de wetenschappelijke functionaliteit van de NOVA-classificatie. Wat overigens niet hetzelfde is als emotionele functionaliteit, want wat is het fijn als het leven overzichtelijk lijkt te worden.

NOVA is veel te grofstoffelijk en volledig ongeschikt om in de wetenschap te gebruiken, zeker om er allerlei nare ziektes aan te koppelen

Hebben we dan een heel strikte definitie nodig van UPFs? Daarop zeg ik ook al ‘nee’. Het zou een uitdaging worden voor de voedingsindustrie om de marges van zulke definities op te zoeken. Terwijl het tegen de maatschappelijke achtergrond van vergrijzing en exploderende kosten van gezondheidszorg, de hoogste tijd is om voeding gezonder te maken. Net zoals het tijd is om beleid te formuleren dat op ziektepreventie gebaseerd is. Voeding(spatronen) verdient daarin een plaats.

De voedselsamenstelling telt
Ik vind UPF een loos begrip. We moeten specifieker worden over de samenstelling van voedsel en wat dat voor consequenties heeft voor onze gezondheid. Voedingspatronen zijn daarbij een sleutel, maar niet de enige zaligmaker. Ik denk dat er wel degelijk gezondere en minder gezonde voedingsproducten zijn. Bij de gezondere denk ik aan weinig geraffineerde (in de zin van uit elkaar gepeuterde grondstoffen en weer bij elkaar gegooide bestanddelen) producten. Héle voedingsmiddelen dus die best bewerkt mogen zijn, want dat levert betere houdbaarheid, veiligheid en biobeschikbaarheid op.

Voedselbewerking heeft eraan bijgedragen dat we zijn wie we zijn. Wat nooit de bedoeling is geweest, is dat we voedselproducten gingen ontwerpen waaruit de ontelbare, maar essentiële, bestanddelen zoals voedingsvezel, belangrijke vetzuren en micronutriënten als vitaminen en mineralen (en

Voedselbewerking heeft eraan bijgedragen dat we zijn wie we zijn

misschien zijn er ook nog wel nanonutriënten) weg-geraffineerd zijn. En dan zijn we naar mijn mening bij de minder gezonde voedingsmiddelen aangekomen… Dat is overigens niks nieuws, en kon hier onlangs ook al uit de mond van Tiny van Boekel opgetekend worden. Het concept lege calorieën is niet veel jonger dan de weg naar Rome, en biedt naar mijn idee een verklaring voor gezondheidseffecten die aan UPFs worden toegeschreven. Laten we de discussie dáárover voeren. Verder is minder raffinage ook nog een bijdrage aan duurzaamheid. Joepie, eindelijk een mes dat aan twee kanten snijdt.

Door het wegwerken van de originele structuur schuif je zó 500 calorieën extra naar binnen, en dat iedere dag weer

Hap, slik, weg
Ultraraffinage en (verkeerde) herformulering leiden tot makkelijk doorslikbare voedingsproducten met veel lege calorieën, zoals Kevin Hall en het trio Ciaran Forde, Monica Mars en Kees de Graaff hebben aangetoond. Door het wegwerken van de originele structuur schuif je zó 500 calorieën extra naar binnen, en dat iedere dag weer. Hap, slik, weg. Geen wonder dat er problemen ontstaan. Maar daar is niet zozeer de voedselbewerking schuldig aan, als wel de ultraraffinage en formulering.

Ons ideale voedingspatroon
Ik zou graag zien dat we minder uit-elkaar-getrokken producten in ons voedingspatroon inpassen. Wondervoedsel bestaat niet, maar bijvoorbeeld producten rijk aan vezels en omega-3 beveel ik van harte aan. Ook het dagelijks consumeren van alle kleuren van de regenboog om variatie te bereiken en een beetje matig te zijn met de hoeveelheid.

Het gaat om onze gezondheid. Dat kaarten de UPF-aanklagers (en zij niet alleen) terecht aan. En wel om onze vólksgezondheid, gezien de onrustbarende cijfers rondom overgewicht en alle daarmee geassocieerde klachten en kosten. Volksgezondheid is ONZE gezondheid, en daar dienen wijzelf voor op te staan. Dat wil zeggen, de overheid, want de overheid dat zijn wij met z’n allen

Volksgezondheid is ONZE gezondheid, en daar dienen wijzelf voor op te staan

Welzeker kan de voedingsindustrie een belangrijke rol spelen in het gezonder maken van voedsel, maar nooit eindverantwoordelijk zijn. Dat is niet hun missie in een kapitalistische samenleving. Ik ben benieuwd wat er gebeurt als het verdienmodel gaat botsen met de goede voornemens. De volksgezondheid is niet geschikt om speelbal van marktwerking te zijn. We moeten zelf onze grenzen aangeven, met de overheid als onze stem. Als die anders klinkt dan wat we willen: de volgende keer het juiste vakje rood maken in het stemhokje! Mijn advies is om niet te stemmen op een partij die zegt dat de markt het allemaal wel zal regelen.