Wat is gezondheid? Je bent gezond als je tevreden bent over de kwaliteit van je lichaam

Van een auto weet je wanneer hij kapot is. Dat weet je (onder andere) omdat er een blauwdruk van de auto bestaat: een tekening of model dat laat zien hoe de auto hoort te zijn. En als een auto te veel afwijkt van de blauwdruk – wanneer er bijvoorbeeld een deuk in zit, of als de benzineleiding is gebroken – dan is-ie kapot.

Blauwdruk
Dit gaat voor mensen niet op: van de mens bestaat geen blauwdruk. Dat is een gevolg van hoe de mens ontstaan is: door het proces van evolutie, dat geleidelijk plaatsvindt zonder een ontwerper. Maar auto's worden wel ontworpen. Door auto-ontwerpers die voor ogen hebben hoe auto's horen te zijn. Een auto is kapot als-ie te veel afwijkt van een blauwdruk, maar een mens kan niet ziek zijn als-ie te veel afwijkt van een blauwdruk, omdat zo'n blauwdruk niet bestaat.

Naar behoren
Een volgende poging: een mens is ziek als-ie niet meer naar behoren functioneert. Ook dit gaat op bij auto's. Een auto hoort te rijden, en als-ie dat niet meer kan, dan is hij kapot. Maar wanneer functioneert een mens naar behoren? Ik ken iemand van zeventig die vindt dat hij niet meer naar behoren functioneert omdat hij geen dertig kilometer per uur meer kan fietsen. Maar is die man ziek? Of ongezond? Naar-behoren-functioneren geeft geen bevredigend houvast in een zoektocht naar de betekenis van gezondheid.

Ziektelijst
De Wereldgezondheidsorganisatie van de VN heeft het probleem lange tijd opgelost door een lijst te maken met ziektes. Wanneer je niks hebt dat op de lijst staat, dan ben je gezond. Maar wat moet er allemaal op de lijst? En waarom? Kaalheid schijnt op de lijst te staan. Maar alleen als je vrouw bent. En volgens sommigen hoort een lage bloeddruk wel op de lijst, en volgens anderen weer niet.

Drie mogelijke paden naar een antwoord op de vraag "Wat is gezondheid?" zijn de revue gepasseerd: (i) conform een blauwdruk zijn; (ii) naar behoren functioneren; en (iii) niks hebben van een lange lijst. Geen van deze paden leidt tot een bevredigend antwoord, en ik zie geen ander mogelijk pad. Ergo: je mag je eigen antwoord formuleren.

Je mag je eigen antwoord formuleren

Gezond en tevreden
Mijn antwoord luidt als volgt: Je bent gezond als je je gezond voelt; wanneer je tevreden bent over de kwaliteit van je eigen lichaam. Ik leg het begrip gezondheid dus bij degene die gezondheid ervaart. Dat heeft gevolgen. Om te beginnen vind ik iemand dus gezond als-ie zich goed voelt, maar op het punt staat om iets vreselijks te krijgen. Zoals een aneurysma; dat is een verwijding van een ader die plots kan knappen zonder enige waarschuwing. Als dat gebeurt, dan is het te laat. Volgens mijn definitie van gezondheid is iemand met een aneurysma gezond. Ik weet eigenlijk niet of ik het daarmee eens ben.

Een ander gevolg van mijn definitie is dat ik geen argument heb tegen iemand die zich ziek voelt omdat-ie niet meer hard kan fietsen. Of flaporen heeft. Zo iemand is ontevreden over de kwaliteit van zijn of haar lichaam en dús niet gezond. Ook nu weet ik niet of ik het hier mee eens ben.

Mijn antwoord – of definitie – heeft echter ook een voordeel. Als je ongezond bent omdat je ontevreden bent over de kwaliteit van je lichaam, dan zijn er eigenlijk twee dingen aan de hand: één ben je ongezond, en twee ben je ontevreden. Aan dat tweede kun je wat doen, zonder naar een dokter te gaan. Door optimistisch in het leven te staan en je soms neer te leggen bij lichamelijke rottigheid. Ziekte of ongezondheid is iets dat erbij hoort; en dat moet je accepteren. Niet per se altijd, maar wel af en toe. Achter deze consequentie van mijn antwoord sta ik wel. Sterker nog, ik vind het zo'n belangrijker consequentie dat ik die andere consequenties op de koop toeneem. Uiteindelijk is mijn slotsom dus: Je bent gezond wanneer je tevreden bent over de kwaliteit van je lichaam.