Definities van gezondheid zijn aan verandering onderhevig. De oude definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), 'gezondheid is een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet louter het ontbreken van ziekte of gebrek', voldoet niet meer. Deze definitie zou namelijk medicaliserend, te statisch en te veel op ziekte gericht zijn. Volgens deze oude definitie lopen er weinig gezonde mensen rond op deze wereld.

Zorgverzekeraars, reclamemakers en docenten zijn dol op het spinnenweb, want het levert een mooi plaatje en een concreet getal op
Een betere definitie
De artsenorganisatie KNMG hanteert deze definitie van gezondheid: ‘het vermogen van mensen om zich aan te passen en eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven’. Dat doet recht aan het feit dat veel mensen met een chronische ziekte en een passende behandeling een goede kwaliteit van leven hebben en volwaardig in onze maatschappij kunnen meedraaien op alle vlakken van het leven.

Gezondheid laat zich moeilijk meten. Machteld Huber, promotor van ‘positieve gezondheid’ heeft het geprobeerd met haar spinnenwebmodel waarbij mensen op een 10 puntenschaal moeten aangeven hoe het is gesteld op 6 vlakken van het leven, te weten: lichamelijke functies, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. Zorgverzekeraars, reclamemakers en docenten zijn dol op het spinnenweb, want het levert een mooi plaatje en een concreet getal op. Maar brengt het ons verder? Kunnen we hier de volksgezondheid mee meten? Kan een huisarts de resultaten van zijn inspanningen hiermee vastleggen?

Verbeteren van de volksgezondheid is iets waar niemand van de 18 miljoen Nederlanders tegen kan zijn. Ons ministerie van VWS zet zich in “voor de gezondheid en kwaliteit van leven van alle Nederlanders. Door te werken aan goede, betaalbare, duurzame zorg en ondersteuning. Door preventie en goede voeding te stimuleren. En door ervoor te zorgen dat er goede (top)sportvoorzieningen zijn.”

We maken massaal de verkeerde keuzes
Als we die 18 miljoen mensen eens nader gaan bekijken dan zien we dat mensen heel verschillend met hun eigen gezondheid omgaan. Iedereen weet dat roken ongezond is, maar nog steeds rookt 18,9% van de bevolking en gaan 20.000 mensen gemiddeld 10 jaar te vroeg dood door roken. Iedereen weet dat alcohol en drugs gebruiken geen goed idee is, maar we doen het massaal. Hetzelfde geldt voor te veel en ongezond eten, risico’s nemen in het verkeer, kiezen voor gevaarlijke sporten en ander risicovol gedrag. Mensen maken keuzes die hun eigen gezondheid kunnen schaden en die risicovol zijn. Dat doen ze tegen beter weten in.

En daar begint het grote probleem van wat te doen, zeker in de gezondheidszorg. Als mensen door gebrek aan kennis foute keuzes maken betreffende hun gezondheid, dan is kennis verbeteren en mensen leren zichzelf te helpen de voor de hand liggende oplossing. Als mensen prima weten wat de gezonde keuzes zijn maar tegen beter weten in systematisch de foute keuze maken, dan valt daar weinig tegen te doen. We leven in een vrij land. Je mag alcohol en drugs gebruiken zolang je het niet te bont maakt met anderen lastigvallen. Je mag jezelf klem eten tot je niet meer uit je stoel op kunt staan. Je mag de K2 beklimmen en je tenen eraf laten vriezen. En als je in de problemen komt, mag je een beroep doen op de gezondheidszorg.

Een grote groep Nederlanders ziet de huidige adviezen over goede voeding eerder als een veroordeling, dan als hulpmiddel
Betuttelende adviezen
In dit kader is het bericht uit BN De Stem interessant: Ik citeer: “Campagnes voor gezonde voeding werken averechts bij grote groep: ‘Betuttelend en ongeschikt'”. Reclamecampagnes voor gezonde voeding werken vaak slecht bij lager opgeleide mensen. Zij wantrouwen de instituten die de voedingsadviezen geven en ervaren de adviezen als betuttelend en als een aanval op hun eigen keuzevrijheid. Daardoor werken veel voedingscampagnes contraproductief, blijkt uit onderzoek van de Erasmus Universiteit. “Een grote groep Nederlanders ziet de huidige adviezen over goede voeding eerder als een veroordeling, dan als hulpmiddel”, zegt onderzoeker Tim van Meurs over zijn proefschrift. “Keer op keer krijgen zij te horen dat ze op een verkeerde manier eten.’’ En dat klopt. Er zijn mensen die je met trots mededelen dat ze graag voor ‘bruin fruit’ (kroketten en bitterballen) kiezen.

We hebben inmiddels heel veel kennis over hoe we gezondheid kunnen bevorderen. Waar het aan schort is een manier om die kennis effectief te verspreiden. Hoe pakken we het aan dat deze kennis gemeengoed wordt bij de mensen die er het meeste van zouden kunnen profiteren? Ik doe hierbij een beroep op onze psychologen en communicatiedeskundigen, want daar moet de oplossing vandaan komen.

In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander. Bekijk ook de introductie tot de gezondreeks of het overzicht van de serie Wat is gezond? met de drie thema's Wat is gezondheid?, Wat is gezonde voeding? en Wat is ultrabewerkt voedsel?
Dit artikel afdrukken