Wat is gezonde voeding? Een glucosemeter in het basispakket ziektekosten graag!

Voedingsadviezen bestonden al in de oudheid en het is opmerkelijk dat we anno 2023 nog steeds discussiëren over de vraag wat gezonde voeding is. Toch denk ik dat we steeds dichter bij het antwoord komen. De wetenschap leert steeds meer over hoe onze biologie ‘werkt’ en met een nieuwe generatie hulpmiddelen waaronder glucosemeters en smartwatches kunnen we gedetailleerd nagaan welke gevolgen bepaalde voedingsmiddelen hebben.

In een duurzaam zorgsysteem speelt preventie een grote rol. De zorg wordt onhoudbaar als we er zelf niet voor zorgen gezonder te worden. In beleidsrapporten van het ministerie zoals het Integraal Zorgakkoord wordt dan ook op preventie ingezet. Maar ondanks de mooie voornemens wordt de verkoop van ongezonde voeding in de supermarkt en elders vaak weinig in de weg gelegd. Dat is een merkwaardige situatie. Het is dweilen met de kraan open.

Bij Stichting Je Leefstijl Als Medicijn hebben we buiten onze medische en wetenschappelijke adviseurs vooral veel profijt van citizen science. In onze supportgroepen staan we in contact met duizenden ervaringsdeskundigen die met een leefstijlverandering bezig zijn, waarin voeding meestal een hoofdrol speelt. De onderstaande adviezen zijn mede op deze ervaringen gebaseerd.

Beperk de consumptie van suikers en koolhydraten
Koolhydraatproducten leveren energie en vezels, maar hebben ook veel nadelen. Voor mij als diabetes type 2-patiënt was het beperken van suikers en koolhydraten een cruciale stap. Toen ik daarmee begon kreeg ik meer energie en werd ik fitter. Ik ging meer bewegen en kon al snel stoppen met mijn medicijnen. Na vijf maanden was ik 40 kilo afgevallen.

Ook in onze supportgroepen zien we dat koolhydraatbeperking vaak de sleutel is tot een betere gezondheid, niet alleen bij diabetes type 2 maar ook bij migraine, reuma, darmklachten, huidziektes en meer. Een langzamerhand overweldigende hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek laat zien dat koolhydraatarme diëten gunstige effecten hebben bij chronische ziektes van diabetes type 1 en fibromyalgie, tot Alzheimer en psychische ziektes zoals bipolaire stoornis.

Des te merkwaardiger is het hoe laks we in ons land met suiker omgaan. Terwijl we roken (terecht) hard aanpakken, worden we op elke straathoek verleid met frisdranken en andere zoetigheden. Inmiddels heeft 17 procent van de Nederlandse kinderen overgewicht of obesitas. Het is droef je te realiseren welke gezondheidsproblemen deze kinderen nog gaan meemaken.

Koop voedsel dat je grootouders ook als eetbaar zouden herkennen en kook zoveel mogelijk zelf

Consumeer voeding zonder barcode
Houd in de supermarkt de randen aan waar verse groenten, fruit, vis en vlees te vinden zijn. Mijd de schappen in het midden waar de bewerkte voeding met veel toegevoegde smaak- en hulpstoffen staat. Koop voedsel dat je grootouders ook als eetbaar zouden herkennen en kook zoveel mogelijk zelf.

Ultrabewerkt voedsel geeft 24 procent meer kans op een hartaanval of beroerte. Het hangt samen met chronische ziektes zoals obesitas, kanker, depressie en dementie. Ook hier is het opmerkelijk hoe makkelijk de voedingsindustrie zijn gang kan gaan. De Frosties van Kellogg’s worden aangeprezen met ‘rijk aan vitaminen en zonder kleur- en smaakstoffen’. Maar er zit 36 procent suiker in. Zo zijn er talloze voorbeelden.

Volg je eigen pad
Voedingsadviezen zijn over het algemeen generiek geformuleerd. Het Voedingscentrum schrijft zijn adviezen min of meer aan alle Nederlanders voor, zelfs aan diabetespatiënten. Binnen onze supportgroepen horen we vaak kritische geluiden richting de Schijf van Vijf. De gezondheid van veel deelnemers ging er pas op vooruit nadat ze de richtlijnen loslieten.

Uit recent microbioomonderzoek blijkt dat bepaalde bacteriën kunnen beschermen tegen sommige ziektes, maar niet tegen andere. Dat kan vragen om gepersonaliseerde voedingsadviezen.

Ongetwijfeld zijn er veel mensen voor wie de Schijf van Vijf een prima advies is. Maar als ik trouw elke dag 5 tot 7 boterhammen en 4 aardappels zou eten, weet ik precies wat er gebeurt. Binnen de kortste keren komt mijn diabetes terug en kan ik weer insuline gaan spuiten.

We noemen de deelnemers aan de supportgroepen niet patiënt maar actiënt. Het zijn mensen die zelf zoeken naar de informatie die ze nodig hebben en actief met hun gezondheidsverbetering aan de gang gaan. Dan blijkt vaak dat ze de boterhammen beter kunnen laten staan, omdat ze op hun glucosemeter zien dat het eten van boterhammen hun bloedsuikerniveau onrustbarend doet stijgen.

Discussies over voeding gaan bijna uitsluitend over wát je moet eten. Ze gaan haast nooit over wanneer je moet eten

Het wrange is dat ze nogal eens op hun kop krijgen als ze vervolgens in de spreekkamer van hun dokter komen. Artsen en andere zorgprofessionals hebben vaak nauwelijks iets over voeding in hun opleiding geleerd en gaan blindelings op de voedingsrichtlijnen af. Speciaal voor zorgprofessionals lees bijvoorbeeld het onderzoek van David Unwin, een Britse huisarts die zijn diabetes type 2-patiënten begeleidde bij een koolhydraatarm dieet, met (ik mag wel zeggen) ijzersterke resultaten.

Let niet alleen op wat maar ook het wanneer van voeding
Wel of geen verzadigde vetten. Fruit is zeer gezond of fruit is matig gezond. Vitamines bijslikken ja of nee. Discussies over voeding gaan bijna uitsluitend over wát je moet eten. Ze gaan haast nooit over wanneer je moet eten. Terwijl dat vaak een groot verschil maakt.

Een van de belangrijkste voedingstrends van het moment is periodiek vasten. Veel mensen hebben baat bij een tijdelijke onthouding van voeding. Een nadeel van vasten is dat mensen vaak met grote honger rondlopen, wat later kan resulteren in onmatigheid of het eten van verkeerde dingen.

Na verloop van tijd leer je de hongersignalen van je lichaam herkennen en kun je je impulsen beter beheersen

Ook hier biedt de glucosemeter een oplossing. Bij Stichting Je Leefstijl Als Medicijn werken we met data driven fasting, een methode die is ontwikkeld door de Australiër Marty Kendall. De methode houdt in dat je wacht met eten totdat je bloedsuiker onder een bepaalde waarde is gedaald. Met de glucosemeter kun je dat allemaal goed bijhouden. Als je op deze manier je maaltijden uitstelt, houd je beter onder controle wat je binnenkrijgt. Na verloop van tijd leer je de hongersignalen van je lichaam herkennen en kun je je impulsen beter beheersen.

Voor mij persoonlijk is data driven fasting de perfecte manier om op gewicht te blijven. Dit jaar zijn we met de supportgroep Baas over je Gewicht de methode gestart. De deelnemers behalen vaak uitstekende resultaten.

Een pleidooi voor de glucosemeter
Ik pleit dan ook voor het beschikbaar stellen van glucosemeters in de basiszorg. Het antwoord op de vraag ‘Wat is gezonde voeding’ kan van persoon tot persoon verschillen. Om zelf je weg te vinden moet je weten hoe jouw lichaam reageert, en de glucosemeter is een van de beste hulpmiddelen daarbij. Wat we niet willen is een tweedeling in Nederland waarbij alleen de mensen die zich glucosemeters kunnen veroorloven gezond blijven.