3 min
Wat is duurzaam voedsel? De pret -en winstmaximalisatie is dat alvast niet, zegt Jan Peter van Doorn, founding partner van The Food Agency. De consument is verantwoordelijk, maar de voedingsproducenten moeten hun aandeel ook pakken, net als de overheid, om tot duurzame voeding te komen.
Laten we vooraf vaststellen dat er voedsel nodig is om te blijven leven en om dat leven ook een bepaalde kwaliteit te geven. Je zou dat zero-base kunnen bekijken: hoeveelheid, juiste samenstelling, niveau van luxe. Dit kan leiden tot de kwantificering van de vraagkant: dit hebben we nodig voor 9 miljard mensen gedurende x jaar. Vervolgens kijk je of de aarde dat voor 9 miljard mensen kan produceren. Ervan uitgaand dat dit eerlijk verdeeld wordt.
Tegen 2035 heeft 50% van de wereldbevolking overgewicht. Alvast niet eerlijk. Voor wat we dan tekortkomen zullen we een oplossing moeten zoeken. Dat kan door de hoeveelheid per bewoner van de aarde te verlagen, als dat nog kan, of middelen te gebruiken die, meestal niet duurzaam, de productie verhogen.
Op de vraag “wat is duurzaam voedsel?” is dit dan ook het eerste antwoord: voedsel dat niet meer dan strikt nodig is wordt geconsumeerd. Het ‘overeten’ wat nu plaatsvindt hoeft dan niet geproduceerd te worden. En misschien zit daar ook wel een tweede antwoord in: voedsel van de juiste samenstelling (als daar goed over nagedacht wordt, dat is wel een dingetje) dat niet meer dan strikt noodzakelijk wordt geconsumeerd, creëert een gezonde eet(levens)stijl en is daarmee vanuit dat oogpunt duurzaam.
Mooi hoe productie en consumptie daarin kunnen samenvallen. Dat doen ze nu niet. Als ik een beetje kijk naar mijn expertise - marketing/reclame/consumentengedrag - zijn er wel wat opmerkingen te maken.
Mensen met lage en middeninkomens bezuinigen eerder op voedsel dan op vermaak. Ofwel via aanbiedingen (die door de hevige onderlinge concurrentie van supermarken volop aanwezig zijn) of door bezuinigen dat leidt tot minder consumeren, goedkoper consumeren.
Bij deze groepen is dit ook mogelijk omdat eten niet tot de identiteit creërende producten hoort. Niet tot het goede leven, zogezegd. Bij de hogere SES (sociaal economische status) speelt dat wel een rol. Maar die uit zich voornamelijk in Ottolenghi kookboeken, kookeilanden, wijnvoorraadjes en buitenhuis eten.
Als je kijkt naar de productiekant van voedsel, dan is er wel wat aan de hand. Daar is de ethiek over gezond en duurzaam volledig verdwenen. Het is een markt geworden met een wereldbevolking die niet alleen al autonoom groeit, dank u wel, maar die ook nog eens 20 tot 25% dikker gemaakt moet worden.
Het overdadige aanbod van voedsel in de supermarkt, op elke hoek van de straat en vele plekken daartussen plus de enorme hoeveelheid communicatie in alle vormen van media, geven onweerstaanbare prikkels in het genotcentrum van de hersenen. En dat al vele decennia lang, uitmondend in een zeer verslaafd consumptiegedrag.
En laten we tevens vaststellen dat de producten die dit veroorzaken daar steevast voor in elkaar zijn gezet: suiker, zout, vet. Ik heb al eens eerder verhaalt over de torture test: hoe lang kan je iets dooreten of doordrinken?
'Blijf kopen'
Als je kijkt naar de assortimenten van BigFood (Unilever, Nestlé, Heinz/Kraft etc.) dan bestaan die voor 80% uit dit soort producten. Die allemaal passen, volgens Paul Polman, ex-CEO van Unilever, in een uitgebalanceerd dieet. Wat hij eigenlijk zegt: we zijn qua succes van dit soort producten afhankelijk, blijf ze kopen. De verhalen over gezondheid en duurzaamheid die door BigFood op dit gebied verteld worden blijven vaak verhalen.
Vastgelopen
We zijn wereldwijd verslaafd aan chocolade. Dat kan wel wat minder. Wat kan je op die vaak beste gronden ook verbouwen? Iets beters. Daarbij: voor gezond voedsel is nauwelijks een industrie nodig. Hoe duurzaam is dat.
Kortom: de industrie en de consument zijn vastgelopen.
De oplossing kan je ingewikkeld maken en laten gaan over wie, wat en hoe wil ik als mens of als bedrijf zijn. Scherper gesteld: hoe gaan we om met de pret -en winstmaximalisatie? Ik verwacht daar wel een langdurig en stroperig proces. Mensen veranderen niet graag.
Het kan misschien korter:
- Interventies in opvoeding en onderwijs
- Wetgeving
- Belastingmaatregelen
Ik hoef ze niet uit te werken, omdat ze al vele malen hier op Foodlog zijn langsgekomen.
Samenvattend: je zou zoals onze premier het altijd afdoet het tot verantwoordelijkheid van de consument kunnen maken en daar ligt die ook, maar zowel bedrijfsleven (ethiek) als overheid (stimulering) spelen er ook een aanzienlijke rol in. Het is niet zo onduidelijk.
Dit artikel afdrukken
Tegen 2035 heeft 50% van de wereldbevolking overgewicht. Alvast niet eerlijk. Voor wat we dan tekortkomen zullen we een oplossing moeten zoeken. Dat kan door de hoeveelheid per bewoner van de aarde te verlagen, als dat nog kan, of middelen te gebruiken die, meestal niet duurzaam, de productie verhogen.
Duurzaam voedsel is voedsel dat niet meer dan strikt nodig wordt geconsumeerdNiet meer dan strikt nodig
Op de vraag “wat is duurzaam voedsel?” is dit dan ook het eerste antwoord: voedsel dat niet meer dan strikt nodig is wordt geconsumeerd. Het ‘overeten’ wat nu plaatsvindt hoeft dan niet geproduceerd te worden. En misschien zit daar ook wel een tweede antwoord in: voedsel van de juiste samenstelling (als daar goed over nagedacht wordt, dat is wel een dingetje) dat niet meer dan strikt noodzakelijk wordt geconsumeerd, creëert een gezonde eet(levens)stijl en is daarmee vanuit dat oogpunt duurzaam.
Mooi hoe productie en consumptie daarin kunnen samenvallen. Dat doen ze nu niet. Als ik een beetje kijk naar mijn expertise - marketing/reclame/consumentengedrag - zijn er wel wat opmerkingen te maken.
Mensen met lage en middeninkomens bezuinigen eerder op voedsel dan op vermaak. Ofwel via aanbiedingen (die door de hevige onderlinge concurrentie van supermarken volop aanwezig zijn) of door bezuinigen dat leidt tot minder consumeren, goedkoper consumeren.
Bij deze groepen is dit ook mogelijk omdat eten niet tot de identiteit creërende producten hoort. Niet tot het goede leven, zogezegd. Bij de hogere SES (sociaal economische status) speelt dat wel een rol. Maar die uit zich voornamelijk in Ottolenghi kookboeken, kookeilanden, wijnvoorraadjes en buitenhuis eten.
Als je kijkt naar de productiekant van voedsel, dan is er wel wat aan de handEthiek verdwenen
Als je kijkt naar de productiekant van voedsel, dan is er wel wat aan de hand. Daar is de ethiek over gezond en duurzaam volledig verdwenen. Het is een markt geworden met een wereldbevolking die niet alleen al autonoom groeit, dank u wel, maar die ook nog eens 20 tot 25% dikker gemaakt moet worden.
Het overdadige aanbod van voedsel in de supermarkt, op elke hoek van de straat en vele plekken daartussen plus de enorme hoeveelheid communicatie in alle vormen van media, geven onweerstaanbare prikkels in het genotcentrum van de hersenen. En dat al vele decennia lang, uitmondend in een zeer verslaafd consumptiegedrag.
En laten we tevens vaststellen dat de producten die dit veroorzaken daar steevast voor in elkaar zijn gezet: suiker, zout, vet. Ik heb al eens eerder verhaalt over de torture test: hoe lang kan je iets dooreten of doordrinken?
'Blijf kopen'
Als je kijkt naar de assortimenten van BigFood (Unilever, Nestlé, Heinz/Kraft etc.) dan bestaan die voor 80% uit dit soort producten. Die allemaal passen, volgens Paul Polman, ex-CEO van Unilever, in een uitgebalanceerd dieet. Wat hij eigenlijk zegt: we zijn qua succes van dit soort producten afhankelijk, blijf ze kopen. De verhalen over gezondheid en duurzaamheid die door BigFood op dit gebied verteld worden blijven vaak verhalen.
Vastgelopen
We zijn wereldwijd verslaafd aan chocolade. Dat kan wel wat minder. Wat kan je op die vaak beste gronden ook verbouwen? Iets beters. Daarbij: voor gezond voedsel is nauwelijks een industrie nodig. Hoe duurzaam is dat.
Kortom: de industrie en de consument zijn vastgelopen.
Op het gebied van gezondheid is echter nog maar weinig daadkrachtige sense of urgency waar te nemenNiet heel duurzaam allemaal. Maar in het economische systeem waarin we leven van minor importance. Totdat de zorgkosten uit de hand lopen en het milieu de klos is. Je kan zeggen dat we daar zo langzamerhand wel zijn aangeland. Op het gebied van gezondheid is echter nog maar weinig daadkrachtige sense of urgency waar te nemen. Om maar niet te spreken over het klimaat. Het is behoorlijk hardnekkig allemaal.
De oplossing kan je ingewikkeld maken en laten gaan over wie, wat en hoe wil ik als mens of als bedrijf zijn. Scherper gesteld: hoe gaan we om met de pret -en winstmaximalisatie? Ik verwacht daar wel een langdurig en stroperig proces. Mensen veranderen niet graag.
Het kan misschien korter:
- Interventies in opvoeding en onderwijs
- Wetgeving
- Belastingmaatregelen
Ik hoef ze niet uit te werken, omdat ze al vele malen hier op Foodlog zijn langsgekomen.
Samenvattend: je zou zoals onze premier het altijd afdoet het tot verantwoordelijkheid van de consument kunnen maken en daar ligt die ook, maar zowel bedrijfsleven (ethiek) als overheid (stimulering) spelen er ook een aanzienlijke rol in. Het is niet zo onduidelijk.
In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander. Bekijk ook de introductie tot de duurzaam voedselreeks of het overzicht van de serie.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
#31 Over iemand die helemaal niet in dit artikel voorkomt Dick. Zo ben ik tegenwoordig met long-covid (het niet bestaande griepje). Ik zal 'm verplaatsen, sorry.
Erik, over wie heb je het nu?
Toch helemaal fantastisch dat iemand, na jarenlang zijn zakken gevuld te hebben met discutabele producten, nu ineens het licht gezien heeft en in zalvende woorden spreekt.
Helemaal eens met Krijn: we moeten armoede razendsnel oplossen, zodat mensen de vrije keus hebben ongezond te eten.
Dan de schade waar Krijn het over heeft. In principe heeft ie gelijk, maar wat doen we met de zorgkosten?
Maar goed, als de zorgkosten de samenleving in gevaar brengen dan mogen er wel grenzen aan gedrag gesteld worden.
De ontwikkeling van de culturele normen verdient aandacht, maar is erg lange termijn.
Dus ondertussen: voorlichting, onderwijs, wetgeving, belastingen.
Mooi discussiestuk van Jan Peter met interessante reacties. Je zou m.i. een paar dingen uit elkaar moeten halen als het om onduurzaam consumentengedrag gaat.
Allereerst is er onduurzaam gedrag (JP wijst op lagere inkomensklassen waar vermaak zelfs voor zou gaan) dat veroorzaakt wordt door te laag inkomen. Zie het rapport van deze week over armoede die naar 1 mln mensen dreigt te gaan in dit rijke land. Een groot aantal daarvan zou vermoedelijk best gezonder willen eten, als er geld en tijd was (wie als alleenstaande ouder soms twee baantjes heeft met reistijden wordt makkelijk door fast food verleid). Ja, in sommige gevallen wil men met vermaak wel ontsnappen aan de uitzichtloosheid van het bestaan, maar soms is er ook geen geld voor het schoolreisje en de voetbal.
Als dat is opgelost (duurzaamheid vraagt om verschuiving van belasting op arbeid naar die op consumptie, emissies en onroerend goed).resteert dat we als consument blijven vallen voor veel consumeren nu en goedkoop (volgens sommigen is dat evolutionair ingegeven). Dat blijft ook na beprijzing van emissies (die hun rechtvaardiging vinden in het feit dat je verantwoordelijk bent voor schade aan anderen omdat je daarmee hun vrijheden ontneemt - JS Mill, 19e eeuw).
Dan komen normen in het geding. Die kunnen cultureel zijn ("bord leegeten", "eten doe je aan tafel, zonder krant of mobiel", "an apple a day..", "wij Engelsen eten geen paardenvlees") of ook in de wet doorwerken (alcohol verbod, lachgasverbod, zout toevoegen aan brood) waarin de hulp van de wetgever met handhaving wordt ingeroepen.
Ik vermoed dat te veel van de discussie zoals bij de vleestax wordt gevoerd vanuit het laatste: wie is de overheid, of zijn jullie als dorpsgemeenschap om mij spijswetten op te leggen en me meer te laten betalen voor vlees, of sterker: vlees te ontmoedigen / verbieden.
Vooralsnog is volgens mij discussie over het eerste principe van samenleven aan de orde: zijn we het eens dat een ieder financieel in staat moet zijn om duurzame keuzes te maken en ten tweede dat iedereen opdraait voor de schade die hij veroorzaakt ? En bij de tweede: veroorzaakt de consument dan de schade of de producent? De consument wellicht. Maar in het geval van onze Nederlandse landbouw (en Tata steel) is dat grotendeels wel een buitenlandse verbruiker en dus ligt het aangrijpingspunt toch ook bij de producent als het gaat om lokale emissies.
Dus eens met Jan Peter dat het idee dat je duurzaamheid kunt overlaten aan het normbesef van de consument onzinnig is. Allereerst omdat een groep consumenten financieel niet in de gelegenheid is om dat normbesef te uiten. Ten tweede omdat dat normbesef alleen tot uiting kan komen via goede signalen, die in zeer belangrijke mate via de prijskaartjes tot de consument komen (en minder via labels en algemene info). Dus moeten belastingen verschoven van arbeid naar consumptie en emissies (en als die daardoor verdwijnen naar onroerend goed). En ontwikkeling van culturele normen helpt maar begin als overheid daar niet en verwacht niet teveel van lastig te handhaven wetten over gedrag achter de voordeur. Wel mag je hopen dat de culturele normen van de voorlopende elite met geld op zijn minst voor een deel doorsijpelt naar de rest van de samenleving. Maar het is niet het mechanisme waarop de overheid moet vertrouwen.