De vraag 'wat is duurzaam voedsel?' zou ik het liefst willen verruimen naar 'wat is een duurzaam voedselsysteem?' Duurzaam voedsel kan namelijk wat mij betreft alleen voortkomen uit een duurzaam, toekomstbestendig, eerlijk voedselsysteem. Ik gebruik bewust naast de term 'duurzaam' ook de woorden toekomstbestendig en eerlijk. 'Duurzaam' is inmiddels een wat hol containerbegrip geworden waaraan iedereen zijn eigen interpretatie geeft. Greenwashing ligt dan op de loer.

Sustainable Development Goals
Wat mij betreft zijn de 17 Sustainable Development Goals van de VN een goede basis voor een echt gesprek over duurzaamheid, zeker als je de Wedding Cake-verdieping van het Stockholm Resilience Center (zie afbeelding) meeneemt in de discussie. Even een korte toelichting op deze 'bruiloftstaart'. Alle 17 doelen zijn belangrijk - maar de vier basisdoelen klimaat, biodiversiteit en ons zoet- en zoutwatersysteem, die gezamenlijk over de biosfeer van onze aardbol gaan, zijn uiteindelijk bepalend.

De vier basisdoelen klimaat, biodiversiteit en ons zoet- en zoutwatersysteem zijn bepalend
Met dit in het achterhoofd kan ik de vraag 'wat is duurzaam voedsel/wat is een duurzaam voedselsysteem?' beantwoorden. Een duurzaam voedselsysteem is een systeem van voedselproductie dat binnen de planetaire grenzen valt en tegelijkertijd een groeiende wereldbevolking weet te voorzien van voldoende, gevarieerd en gezond eten. Daar zou ik aan toe willen voegen dat een gezonde, weerbare bodem centraal staat en dat de producent van het voedsel (en alle betrokkenen in de keten) een eerlijk verdienmodel hebben.

ZEGE als leidraad
De vier basisprincipes waar het globale biologische landbouwsysteem op gebaseerd is: Zorg, Ecologie, Gezondheid, Eerlijkheid (ZEGE), vind ik een goede leidraad om een dergelijk toekomstbestendig voedselsysteem in te richten.

Zorg staat voor het beschermen en koesteren van wat wij hebben, de planeet leefbaar en gezond houden, de bodem verzorgen zodat toekomstige generaties ook nog heerlijke producten kunnen verbouwen. Ecologie staat voor het bevorderen van biodiversiteit, samenwerking met de natuur in plaats van deze te bestrijden, kringlopen sluiten en de bodemecologie centraal stellen. Gezondheid gaat verder dan de gezondheid van de mens, het gaat ook over gezonde bodems, planten en dieren. Gezondheid is ook meer dan de afwezigheid van ziektes, het gaat over weerbaarheid en vitaliteit. Eerlijkheid staat voor wederzijds respect, eerlijke prijzen voor boeren, gerechtigheid in de keten waarbij elke schakel de waardering krijgt die haar toekomt.

Zorg, Ecologie, Gezondheid, Eerlijkheid (ZEGE) zijn een goede leidraad om een dergelijk toekomstbestendig voedselsysteem in te richten
Technologische innovaties
Binnen een dergelijk duurzaam voedselsysteem is er uiteraard volop ruimte voor technologische innovaties, sterker nog: zonder high tech gaat het ons niet lukken. Ik wil dit punt even nadrukkelijk maken omdat ik merk dat landbouwdeskundigen heel snel de verschillende routes naar een duurzaam voedselsysteem platslaan tot een keuze tussen extensivering óf technologie. Zo van 'innoveren in plaats van extensivering'. De suggestie die deze woorden wekken is dat technologie alle problemen oplost én dat extensief werkende boeren, zoals biologische, niet open staan voor technologische innovaties. Dat is gewoon niet waar.

Biologische boeren en telers - omdát ze geen kunstmest en chemisch-synthetische gewasbeschermingsmiddelen gebruiken -, zijn constant in de weer met slimme innovaties om ze te helpen bij de bedrijfsvoering. Het is dan ook niet gek dat veel van de pilots rondom pixelfarming, het gps-gestuurd planten van gewassen en andere vormen van robotisering juist worden uitgevoerd op de percelen van biologische telers. Deze ondernemers zijn intrinsiek gemotiveerd om hun bedrijf verder te verduurzamen en zijn daardoor constant op zoek naar de next step met o.a. innovaties.

Brede samenwerking nodig
Tenslotte is het van groot belang dat de consument/burger betrokken wordt bij het inrichten van het nieuwe voedsel- en landbouwsysteem. Als ik kijk naar de huidige discussie lijkt het op een hele slechte tenniswedstrijd tussen de boeren en de politiek waarbij de rest van de samenleving, inclusief de ketenpartijen, allemaal passief op de tribune zitten te kijken. Wij hebben elkaar keihard nodig en moeten als samenleving veel meer zowel onze eigen verantwoordelijkheid nemen als actiever de samenwerking opzoeken. De enige partijen die baat hebben bij de huidige polarisatie zijn de bedrijven die eigenlijk niet willen veranderen.

De enige partijen die baat hebben bij de huidige polarisatie zijn de bedrijven die eigenlijk helemaal niet willen veranderen
Als biologische sector zoeken wij nadrukkelijk de verbinding met andere partijen om verder te komen en ons hele voedselsysteem tot een hoger niveau te tillen. De erkenning van Brussel en Den Haag dat biologisch systeemdenken een directe bijdrage levert aan meer biodiversiteit, minder CO2, schoner water, meer dierenwelzijn, minder emissies en een gezondere bodem, ervaren wij als een enorme steun in de rug. Het geeft ons energie om met zo veel mogelijk andere partijen in binnen- en buitenland te bouwen aan een voedselsysteem dat waarden als Zorg, Ecologie, Gezondheid en Eerlijkheid centraal stelt. Dat levert een positieve bijdrage aan een toekomst waarin duurzaam voedsel breder beschikbaar komt.

In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander. Bekijk ook de introductie tot de duurzaam voedselreeks of het overzicht van de serie.
Dit artikel afdrukken