Wat is duurzaam voedsel? Noord-Nederland, de kraamkamer voor duurzame voeding

Noord-Nederland heeft al jarenlang een sterke landbouwpositie. Denk bijvoorbeeld aan zuivel en aan pootaardappelen. Met name Friesland herbergt veel voedselverwerkende industrie. Ook de aardappelverwerkende industrie in de Drents-Groninger Veenkoloniën is iconisch. In de stad Groningen is het op één na grootste Universitair Medisch Centrum van Nederland gevestigd. Kortom: In zowel de agro, de food, als in de zorgsector heeft Noord-Nederland een stevige basis. Maar ... in alle drie sectoren geldt een enorme maatschappelijke uitdaging die een forse heroriëntatie vergen.

Landbouw en foodindustrie
De landbouw is super efficiënt in het produceren van massa. Het was belangrijk om de naoorlogse bevolking betaalbaar te behoeden voor honger. Inmiddels wijst de kompasnaald in plaats van honger naar voedingswaarde en circulair produceren in harmonie met de natuur.

Preventie is de haarlemmerolie die gezonde voeding centraal stelt

De productie en distributie van voedingsmiddelen heeft zich ontpopt als kampioen pleaser. Met de goedkope grondstoffen uit de lineaire landbouw is er een voedselaanbod gecreëerd dat geen consument kan weerstaan. Maar waarover ook een brede consensus bestaat, is dat het voorsorteert op steeds vroeger ziek worden. Op allerlei fronten wordt gepionierd met gezonder aanbod in voeding. Ook andere landbouwproducten en verwerkingstechnieken zijn daarvoor nodig.

Zorgsector
Door nieuwe behandelmethoden en technieken is de zorgsector in staat om steeds meer ziekten goede behandelingen te geven. Zelfs voor veel chronische ziekten die voortkomen uit de ongezonde omgeving. De zorgkosten nemen bij ongewijzigd beleid hierdoor echter zodanig toe, dat op termijn één op de vijf mensen in de zorg zou moeten werken. De zorgkosten worden hierdoor onbetaalbaar. Preventie is de haarlemmerolie die gezonde voeding centraal stelt. Gezonde voeding die moet komen uit de voedingsmiddelensector met nieuwe gewassen uit de landbouw. Gezondheid, levensmiddelenproductie en landbouw kun je niet langer los van elkaar zien.

Er is veel beweging. Maar maar waarheen eigenlijk? Hoe komen we met gerichte stappen verder? Invulling geven aan de regionale innovatiestrategie vraagt meer.

Binnen de drie sectoren lopen veel projecten. Pilots om kennis te verspreiden en kennis op te doen over wat na de transitie gewoon zal zijn. Ook in Noord-Nederland zijn honderden goede initiatieven: natuurinclusieve regiodeals, trials met sojabonen, leefstijlbeïnvloeding in wijken, ‘jong-leren-eten’ en nog veel meer.

Voeding is een onverbiddelijk verleidend genotmiddel geworden waar geen discipline tegen opgewassen is

Regie
Goede voeding verbindt de drie sectoren onlosmakelijk. Hun eigen transitiepaden naar een nieuw normaal zijn ook niet los van elkaar te zien. Voedselproductie, -verwerking en -consumptie zijn geruisloos afgegleden naar ‘te goedkoop' en een systeem waarin de boer zijn inkomen in de markt moet kunnen verdienen. Voeding is een onverbiddelijk verleidend genotmiddel geworden waar geen discipline tegen opgewassen is. De transitie naar een duurzaam gezond voedselsysteem vergt regie. Regie over de sectoren heen, van gemeentelijk welzijnsbeleid in relatie tot agrobeleid in de provincie, en mogelijk bovenal ‘voor zolang de transitie naar een nieuw normaal duurt’.

Maar dat gaat allemaal niet vanzelf. Het emotionele deel van onze hersenen wil niet afzien en eten is nou juist bij uitstek een emotionele verleiding. Fastfood, suiker of industrieel bewerkte voedingsmiddelen zijn niet voor niets favoriet bij velen. Kijk maar naar het straatbeeld in de stad. Het aanbod van vooral lekkere en verleidelijke, maar ook schadelijke, voedingsmiddelen is enorm. Een gedragsverandering kan alleen plaatsvinden als de hersenen bijvoorbeeld een metabole aandoening vaststellen, maar die niet willen.

Gezonde consumptie zal een pluriformer bouwplan vergen met meer kansen voor meer gewassen met onderscheidende waarde

Van doodlopende weg naar kans voor toekomst
Een langetermijn verankerde cross-sectorale transitie in Noord-Nederland maakt een wereld van verschil ten opzichte van deels overlappende losse initiatieven. Een op eindresultaat aankoersend gecoördineerd noordelijk beleid (inclusief bijvoorbeeld gemeentelijk welzijnsbeleid en provinciaal agrobeleid) komt ten goede aan alle belanghebbenden. Het is een uitgelezen kans om inhoud te geven aan de versterking van brede welvaart. Meer welzijn voor de 50% mensen met overgewicht en degenen op weg daarheen. En voor de naar schatting 25% mensen die inmiddels een metabole aandoening hebben. Betere verdienmodellen voor boeren die nu bulk (calorieën) produceren tegen nauwelijks kostprijs. Gezonde consumptie zal een pluriformer bouwplan vergen met meer kansen voor meer gewassen met onderscheidende waarde. Een gerichte stimulering van de consumptie van voeding die op termijn normaal wordt, geeft regionale bedrijven de kans een lokale markt op te bouwen. Een experiment om een markt te creëren voor gezondere landbouw- en consumentenproducten om ervaring op te doen ten behoeve van de export van voedsel vanuit onze regio, en dus het bruto regionaal product. Losse initiatieven binnen de sectoren zijn welkom en zelfs essentieel voor de eerste fase in de voedseltransitie. De stappen in de transitie daarna zijn veel complexer en behoeven cross-sectorale langetermijnplanning.

Wat is de stap waarvoor nu steun nodig is?
De Economic Board Noord-Nederland heeft middelen beschikbaar gesteld om een noordelijk Agro-Health-Food Board te ontwikkelen. Daar is over de volle breedte Provinciaal bestuurlijk commitment voor nodig. Ik hoop dat de nieuwe statenleden de meerwaarde inzien van een integrale blik naar mogelijkheden op het gebied van productie, verwerking en consumptie van gezond en hoogwaardig voedsel. Noord-Nederland kan dan dienen als kraamkamer van duurzame voedselproductie.