5 min
Voor de tweede keer publiceert Questionmark de 'Superlijst Groen'. Op basis van criteria die de organisatie hanteert, zou daaruit blijken dat supermarkten vooral zeggen dat ze willen verduurzamen. In de praktijk zouden ze geen concrete plannen hebben om hun assortimenten, reclames en winkelinrichting milieuvriendelijker te maken.
In 2021 verscheen de groene supermarktscore voor het eerst, het resultaat van een onderzoek door Questionmark in samenwerking met Milieudefensie, Natuur & Milieu en Mighty Earth naar de duurzaamheid van de 7 grootste supermarktketens in ons land. Twee jaar later constateren ze nog weinig vooruitgang rond hun wens om de consument duurzamer te laten eten en de criteria die zij daarvoor hanteren.
'Uitzonderlijke hefboom'
Zeventig procent van het voedsel dat Nederlanders dagelijks eten, kopen ze in de supermarkt. Supermarkten hebben een grote invloed op hoe hun leveranciers produceren en wat hun klanten kopen. "Dit geeft hen de mogelijkheid om duurzamere landbouwmethoden te vragen van leveranciers en om een duurzaam voedingspatroon bij hun klanten te stimuleren", schrijft Questionmark in de inleiding van de Superlijst Groen 2023. "Deze gecombineerde kracht én de concentratie ervan in een handvol bedrijven, maakt supermarkten een uitzonderlijke hefboom in het voedselsysteem."
Maar van de duurzaamheidsafspraken die supermarkten maakten, ziet Questionmarkt nog weinig terug in de schappen. “De meeste supermarkten beperken hun inzet tot beleid en doelstellingen en rapportage hierop," zegt Charlotte Linnebank, directeur Questionmark. "Weinig supermarkten voeren veranderingen door in de praktijk, waardoor natuur en klimaat er nauwelijks op vooruit gaan." Zo blijven supermarkten bijvoorbeeld vlees promoten, ondanks hun duurzaamheidsambities, en ontbreken adequate actieplannen om het ontbossingsrisico te beperken.
Lidl meldt zich bij koplopers, Plus blijft achter
De Superlijst Groen 2023 wordt aangevoerd door voorlopers Ekoplaza, Lidl en Albert Heijn. Jumbo, Dirk en Aldi vormen de middenmoters. Plus, die nou juist in andere onderzoeken bekend staat als 'groene super', komt als achterblijver uit het onderzoek. In de vorige editie waren Ekoplaza en Albert Heijn de 2 voorlopers, vormden Plus, Aldi en Lidl de middenmoters en waren Coop, Dirk en Jumbo de achterblijvers.
Voor het opstellen van de ranglijst vergeleken de onderzoekers van Questionmark de supermarkten op de beleidsthema's klimaatplannen, eiwittransitie, duurzame landbouw en duurzame verpakkingen. De kleine formule Ekoplaza fungeert als referentie voor een 'goede' supermarkt. Als criteria voor duurzame landbouw geldt bijvoorbeeld of de keten rapporteert over keurmerken (zoals Milieu Centraal die opstelt), of het assortiment de klant voldoende verantwoorde keuzes biedt (die de klant dan vervolgens wel zelf moet maken), of er beleid is ten aanzien van ontbossingsvrije soja en palmolie (Nederland is binnen Europa de grootste importeur van producten met ontbossingsrisico, meldde Foodlog een week geleden).
Nog veel te verbeteren
In vergelijking met 2 jaar geleden valt op dat Lidl opnieuw een stap voorwaarts heeft gezet. Dat blijkt te danken aan het feit dat Lidl bijvoorbeeld als enige rapporteert over de herkomst, de teelt en het transport van groente en fruit afzonderlijk, en over de drie hoofddoelen van het Plastic Pact. Helaas kunnen de supermarkten hun vorderingen niet laten zien omdat ze geen nulmeting kunnen laten zien van de hoeveelheid verpakkingen in 2019.
In de 2023-ranglijst scoort Jumbo weliswaar hoger dan in 2021, maar de gele supermarktketen blijft achter bij Albert Heijn doordat Jumbo nalaat te rapporteren over herkomst, transport en teelt in de verkoop. Albert Heijn doet dat wel. “Supermarkten moeten boeren en tuinders helpen duurzamer te produceren. Door meer duurzame en lokale producten voor een eerlijke prijs aan te bieden en voorrang te geven aan producten met een keurmerk”, zegt Rob van Tilburg, directeur programma’s Natuur & Milieu. Dat doet Albert Heijn als enige supermarkt op basis van zijn Beter Voor-programma; de marktleider heeft bovendien voorgesteld dat als onderstandaard voor de markt te gaan gebruiken.
Questionmark vindt dat alle supermarkten nog veel kunnen verbeteren. Supermarkten zeggen zich wel aan het Klimaatakkoord van Parijs te houden. In de praktijk blijkt dat weinig het geval te zijn. "Het verminderen van de uitstoot is geen vrijblijvende optie, maar een dwingende opdracht," zegt Milieudefensie-directeur Donald Pols. "Het is daarom voor alle supermarkten tijd om nu in actie te komen. In de eerste plaats voor marktleider Albert Heijn.” Vorig jaar dreigde Milieudefensie nog met juridische stappen als Ahold Delhaize niet met emissiereductiemaatregelen in de hele keten zou komen. Inmiddels, blijkt uit het Questionmark-onderzoek, rapporteren Albert Heijn, Jumbo en Lidl over de CO2-uitstoot in hun hele productieketen.
Eiwittransitie
Het meest te spreken is Questionmark over de toegenomen transparantie voor wie wil weten hoe het staat met de eiwittransitie. Vrijwel alle supermarkten blijken nu inzicht te geven in de verhouding tussen dierlijke en plantaardige eiwitten in hun verkopen. Daarmee kunnen supermarkten sturen op vermindering van de verkoop van dierlijke producten en het stimuleren van de verkoop van plantaardige. Ekoplaza, Dirk en Lidl zetten goede stappen, vindt Questionmark: zo beperkt Ekoplaza het aandeel rood vlees in de aanbieding tot 10%, deed Dirk een pilot om vleesverkoop actief te ontmoedigen, en plaatst Lidl plantaardige vleesvervangers tijdelijk in het schap met de vleesproducten. Albert Heijn en Aldi hebben ambitieuze doelstellingen om naar verhouding minder vlees te verkopen.
Questionmark legt eigen criteria aan om de duurzaamheid van organisaties te scoren. Er zijn geen algemeen geldende criteria. Vanuit Brussel is te horen dat de Europese Commissie daar nog niet aan wil. Reeds voor het vertrek van Green Deal-commissaris Frans Timmermans zou diens kabinet al hebben besloten niet met criteria te komen. Tot die er zijn, komt iedere NGO die zichzelf serieus neemt met een lijstje waarlangs ze grote consumenten- en retailmerken leggen om onder het publiek relevant en opgemerkt te blijven.
Uiteraard zal iedere NGO vinden dat het volgens haar echt beter moet omdat ze anders hun bestaansrecht verliezen. Harm Edens, de communicatiekoning van de duurzaamheid op radio en TV, werkt mee aan de Sustainable Brand Index (SBI) die Lidl uitriep tot meest duurzame retailmerk. Ondanks scherpe kritiek op de inderdaad wel erg dunne index, liet hij de boodschap van zijn schnabbel voor de SBI intact: Lidl is de beste retailer van Nederland. En dat is Lidl misschien ook wel, want de doorgaans strenge onvoldoendes uitdelende NGO Oxfam Novib vindt dat ook, al kan het nog veel beter. De Franse tak van Lidl is bovendien met stip kampioen eerlijk betalen, vinden zelfs Franse boeren. In Frankrijk sluit het discountmerk net als AH in Nederland zogeheten tripartite contracten tussen boer, verwerker en supermarkt om binnen een gesloten keten alle partijen financieel aan hun trekken te laten komen. In Nederland is Lidl nog niet zover en loopt AH ver vooruit op de troepen; dat is de reden waarom de marktleider zijn criteria graag als ondergrens voor de markt gerealiseerd wil hebben.
Binnen dergelijke ketens wordt duurzaamheid financierbaar en daar ligt nu juist de grote bottle neck in een wereld die iedereen graag wil vergroenen, maar waar het grote publiek niet voor wil of - door de hoge inflatie en de vermoedelijk blijvend hogere prijzen van dagelijkse voeding - kan betalen.
Questionmark claimt een wetenschappelijk onderbouwde methode te hebben om naar de duurzaamheidsinspanningen van supermarkten te kijken. Wie daadwerkelijk met een wetenschappelijke bril naar de markt kijkt, weet dat de marktleider de toon kan zetten en daarmee grote volumes verandering op gang kan brengen. Als hij dat inderdaad doet, gaat de markt als geheel bewegen. Albert Heijn neemt die rol met Beter Voor en maakt er impact mee.
Op dit moment zijn de leden van supermarktkoepel CBL druk in overleg hoe ze de onderstandaard die AH legt, gezamenlijk gaan implementeren op basis van algemeen geldende criteria. Questionmark lijkt de betekenis van die marktdynamiek en de rol van standaards daarbinnen te ontgaan. In plaats daarvan focust de organisatie zich net als andere NGO's en maatschappelijke organisaties op een aantal zelfgemaakte criteria waarover zij publiceert. Doel is de publieke opinie te bewegen om druk te zetten op winkel- en consumentenmerken. Dat is niet verkeerd, maar het mist de essentie van het spel waarmee de markt verduurzaamt.
Dit artikel afdrukken
'Uitzonderlijke hefboom'
Zeventig procent van het voedsel dat Nederlanders dagelijks eten, kopen ze in de supermarkt. Supermarkten hebben een grote invloed op hoe hun leveranciers produceren en wat hun klanten kopen. "Dit geeft hen de mogelijkheid om duurzamere landbouwmethoden te vragen van leveranciers en om een duurzaam voedingspatroon bij hun klanten te stimuleren", schrijft Questionmark in de inleiding van de Superlijst Groen 2023. "Deze gecombineerde kracht én de concentratie ervan in een handvol bedrijven, maakt supermarkten een uitzonderlijke hefboom in het voedselsysteem."
Maar van de duurzaamheidsafspraken die supermarkten maakten, ziet Questionmarkt nog weinig terug in de schappen. “De meeste supermarkten beperken hun inzet tot beleid en doelstellingen en rapportage hierop," zegt Charlotte Linnebank, directeur Questionmark. "Weinig supermarkten voeren veranderingen door in de praktijk, waardoor natuur en klimaat er nauwelijks op vooruit gaan." Zo blijven supermarkten bijvoorbeeld vlees promoten, ondanks hun duurzaamheidsambities, en ontbreken adequate actieplannen om het ontbossingsrisico te beperken.
Lidl meldt zich bij koplopers, Plus blijft achter
De Superlijst Groen 2023 wordt aangevoerd door voorlopers Ekoplaza, Lidl en Albert Heijn. Jumbo, Dirk en Aldi vormen de middenmoters. Plus, die nou juist in andere onderzoeken bekend staat als 'groene super', komt als achterblijver uit het onderzoek. In de vorige editie waren Ekoplaza en Albert Heijn de 2 voorlopers, vormden Plus, Aldi en Lidl de middenmoters en waren Coop, Dirk en Jumbo de achterblijvers.
Voor het opstellen van de ranglijst vergeleken de onderzoekers van Questionmark de supermarkten op de beleidsthema's klimaatplannen, eiwittransitie, duurzame landbouw en duurzame verpakkingen. De kleine formule Ekoplaza fungeert als referentie voor een 'goede' supermarkt. Als criteria voor duurzame landbouw geldt bijvoorbeeld of de keten rapporteert over keurmerken (zoals Milieu Centraal die opstelt), of het assortiment de klant voldoende verantwoorde keuzes biedt (die de klant dan vervolgens wel zelf moet maken), of er beleid is ten aanzien van ontbossingsvrije soja en palmolie (Nederland is binnen Europa de grootste importeur van producten met ontbossingsrisico, meldde Foodlog een week geleden).
Nog veel te verbeteren
In vergelijking met 2 jaar geleden valt op dat Lidl opnieuw een stap voorwaarts heeft gezet. Dat blijkt te danken aan het feit dat Lidl bijvoorbeeld als enige rapporteert over de herkomst, de teelt en het transport van groente en fruit afzonderlijk, en over de drie hoofddoelen van het Plastic Pact. Helaas kunnen de supermarkten hun vorderingen niet laten zien omdat ze geen nulmeting kunnen laten zien van de hoeveelheid verpakkingen in 2019.
In de 2023-ranglijst scoort Jumbo weliswaar hoger dan in 2021, maar de gele supermarktketen blijft achter bij Albert Heijn doordat Jumbo nalaat te rapporteren over herkomst, transport en teelt in de verkoop. Albert Heijn doet dat wel. “Supermarkten moeten boeren en tuinders helpen duurzamer te produceren. Door meer duurzame en lokale producten voor een eerlijke prijs aan te bieden en voorrang te geven aan producten met een keurmerk”, zegt Rob van Tilburg, directeur programma’s Natuur & Milieu. Dat doet Albert Heijn als enige supermarkt op basis van zijn Beter Voor-programma; de marktleider heeft bovendien voorgesteld dat als onderstandaard voor de markt te gaan gebruiken.
Questionmark vindt dat alle supermarkten nog veel kunnen verbeteren. Supermarkten zeggen zich wel aan het Klimaatakkoord van Parijs te houden. In de praktijk blijkt dat weinig het geval te zijn. "Het verminderen van de uitstoot is geen vrijblijvende optie, maar een dwingende opdracht," zegt Milieudefensie-directeur Donald Pols. "Het is daarom voor alle supermarkten tijd om nu in actie te komen. In de eerste plaats voor marktleider Albert Heijn.” Vorig jaar dreigde Milieudefensie nog met juridische stappen als Ahold Delhaize niet met emissiereductiemaatregelen in de hele keten zou komen. Inmiddels, blijkt uit het Questionmark-onderzoek, rapporteren Albert Heijn, Jumbo en Lidl over de CO2-uitstoot in hun hele productieketen.
Eiwittransitie
Het meest te spreken is Questionmark over de toegenomen transparantie voor wie wil weten hoe het staat met de eiwittransitie. Vrijwel alle supermarkten blijken nu inzicht te geven in de verhouding tussen dierlijke en plantaardige eiwitten in hun verkopen. Daarmee kunnen supermarkten sturen op vermindering van de verkoop van dierlijke producten en het stimuleren van de verkoop van plantaardige. Ekoplaza, Dirk en Lidl zetten goede stappen, vindt Questionmark: zo beperkt Ekoplaza het aandeel rood vlees in de aanbieding tot 10%, deed Dirk een pilot om vleesverkoop actief te ontmoedigen, en plaatst Lidl plantaardige vleesvervangers tijdelijk in het schap met de vleesproducten. Albert Heijn en Aldi hebben ambitieuze doelstellingen om naar verhouding minder vlees te verkopen.
Doel is de publieke opinie te bewegen om druk te zetten op winkel- en consumentenmerken. Dat is niet verkeerd, maar het mist de essentie van het spel waarmee de markt verduurzaamtEigen criteria
Questionmark legt eigen criteria aan om de duurzaamheid van organisaties te scoren. Er zijn geen algemeen geldende criteria. Vanuit Brussel is te horen dat de Europese Commissie daar nog niet aan wil. Reeds voor het vertrek van Green Deal-commissaris Frans Timmermans zou diens kabinet al hebben besloten niet met criteria te komen. Tot die er zijn, komt iedere NGO die zichzelf serieus neemt met een lijstje waarlangs ze grote consumenten- en retailmerken leggen om onder het publiek relevant en opgemerkt te blijven.
Uiteraard zal iedere NGO vinden dat het volgens haar echt beter moet omdat ze anders hun bestaansrecht verliezen. Harm Edens, de communicatiekoning van de duurzaamheid op radio en TV, werkt mee aan de Sustainable Brand Index (SBI) die Lidl uitriep tot meest duurzame retailmerk. Ondanks scherpe kritiek op de inderdaad wel erg dunne index, liet hij de boodschap van zijn schnabbel voor de SBI intact: Lidl is de beste retailer van Nederland. En dat is Lidl misschien ook wel, want de doorgaans strenge onvoldoendes uitdelende NGO Oxfam Novib vindt dat ook, al kan het nog veel beter. De Franse tak van Lidl is bovendien met stip kampioen eerlijk betalen, vinden zelfs Franse boeren. In Frankrijk sluit het discountmerk net als AH in Nederland zogeheten tripartite contracten tussen boer, verwerker en supermarkt om binnen een gesloten keten alle partijen financieel aan hun trekken te laten komen. In Nederland is Lidl nog niet zover en loopt AH ver vooruit op de troepen; dat is de reden waarom de marktleider zijn criteria graag als ondergrens voor de markt gerealiseerd wil hebben.
Binnen dergelijke ketens wordt duurzaamheid financierbaar en daar ligt nu juist de grote bottle neck in een wereld die iedereen graag wil vergroenen, maar waar het grote publiek niet voor wil of - door de hoge inflatie en de vermoedelijk blijvend hogere prijzen van dagelijkse voeding - kan betalen.
Questionmark claimt een wetenschappelijk onderbouwde methode te hebben om naar de duurzaamheidsinspanningen van supermarkten te kijken. Wie daadwerkelijk met een wetenschappelijke bril naar de markt kijkt, weet dat de marktleider de toon kan zetten en daarmee grote volumes verandering op gang kan brengen. Als hij dat inderdaad doet, gaat de markt als geheel bewegen. Albert Heijn neemt die rol met Beter Voor en maakt er impact mee.
Op dit moment zijn de leden van supermarktkoepel CBL druk in overleg hoe ze de onderstandaard die AH legt, gezamenlijk gaan implementeren op basis van algemeen geldende criteria. Questionmark lijkt de betekenis van die marktdynamiek en de rol van standaards daarbinnen te ontgaan. In plaats daarvan focust de organisatie zich net als andere NGO's en maatschappelijke organisaties op een aantal zelfgemaakte criteria waarover zij publiceert. Doel is de publieke opinie te bewegen om druk te zetten op winkel- en consumentenmerken. Dat is niet verkeerd, maar het mist de essentie van het spel waarmee de markt verduurzaamt.
Volgens Questionmark loopt Jumbo achter. In samenwerking met onder meer NGO WWF is de Brabantse gele formule nou juist in een op wetenschap gebaseerd netwerk gestapt dat wereld CO2-emissies op de juiste manier inzichtelijk wil maken. Dat liet CEO Ton van Veen 2 dagen geleden weten op LinkedIn.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Zoek in de duurzaamheidsjaarrapportages van de supermarkten maar eens naar de CO2 footprint toename van Beter Leven vlees. Nergens staat vermeld dat deze veel hoger is. In sommige gevallen is alleen de emissie toename van het kipschap hoger dan alle wél gerapporteerde emissie verlagingen.
Integrale duurzaamheid: Me hoela!