3 min
De vraag naar wat duurzaam voedsel is, zou je moeten beantwoorden aan de hand van de Sustainable Development Goals van de VN en biologische basisprincipes. Dat zegt Michaël Wilde, directeur van Bionext.
De vraag 'wat is duurzaam voedsel?' zou ik het liefst willen verruimen naar 'wat is een duurzaam voedselsysteem?' Duurzaam voedsel kan namelijk wat mij betreft alleen voortkomen uit een duurzaam, toekomstbestendig, eerlijk voedselsysteem. Ik gebruik bewust naast de term 'duurzaam' ook de woorden toekomstbestendig en eerlijk. 'Duurzaam' is inmiddels een wat hol containerbegrip geworden waaraan iedereen zijn eigen interpretatie geeft. Greenwashing ligt dan op de loer.
Sustainable Development Goals
Wat mij betreft zijn de 17 Sustainable Development Goals van de VN een goede basis voor een echt gesprek over duurzaamheid, zeker als je de Wedding Cake-verdieping van het Stockholm Resilience Center (zie afbeelding) meeneemt in de discussie. Even een korte toelichting op deze 'bruiloftstaart'. Alle 17 doelen zijn belangrijk - maar de vier basisdoelen klimaat, biodiversiteit en ons zoet- en zoutwatersysteem, die gezamenlijk over de biosfeer van onze aardbol gaan, zijn uiteindelijk bepalend.
ZEGE als leidraad
De vier basisprincipes waar het globale biologische landbouwsysteem op gebaseerd is: Zorg, Ecologie, Gezondheid, Eerlijkheid (ZEGE), vind ik een goede leidraad om een dergelijk toekomstbestendig voedselsysteem in te richten.
Zorg staat voor het beschermen en koesteren van wat wij hebben, de planeet leefbaar en gezond houden, de bodem verzorgen zodat toekomstige generaties ook nog heerlijke producten kunnen verbouwen. Ecologie staat voor het bevorderen van biodiversiteit, samenwerking met de natuur in plaats van deze te bestrijden, kringlopen sluiten en de bodemecologie centraal stellen. Gezondheid gaat verder dan de gezondheid van de mens, het gaat ook over gezonde bodems, planten en dieren. Gezondheid is ook meer dan de afwezigheid van ziektes, het gaat over weerbaarheid en vitaliteit. Eerlijkheid staat voor wederzijds respect, eerlijke prijzen voor boeren, gerechtigheid in de keten waarbij elke schakel de waardering krijgt die haar toekomt.
Binnen een dergelijk duurzaam voedselsysteem is er uiteraard volop ruimte voor technologische innovaties, sterker nog: zonder high tech gaat het ons niet lukken. Ik wil dit punt even nadrukkelijk maken omdat ik merk dat landbouwdeskundigen heel snel de verschillende routes naar een duurzaam voedselsysteem platslaan tot een keuze tussen extensivering óf technologie. Zo van 'innoveren in plaats van extensivering'. De suggestie die deze woorden wekken is dat technologie alle problemen oplost én dat extensief werkende boeren, zoals biologische, niet open staan voor technologische innovaties. Dat is gewoon niet waar.
Biologische boeren en telers - omdát ze geen kunstmest en chemisch-synthetische gewasbeschermingsmiddelen gebruiken -, zijn constant in de weer met slimme innovaties om ze te helpen bij de bedrijfsvoering. Het is dan ook niet gek dat veel van de pilots rondom pixelfarming, het gps-gestuurd planten van gewassen en andere vormen van robotisering juist worden uitgevoerd op de percelen van biologische telers. Deze ondernemers zijn intrinsiek gemotiveerd om hun bedrijf verder te verduurzamen en zijn daardoor constant op zoek naar de next step met o.a. innovaties.
Brede samenwerking nodig
Tenslotte is het van groot belang dat de consument/burger betrokken wordt bij het inrichten van het nieuwe voedsel- en landbouwsysteem. Als ik kijk naar de huidige discussie lijkt het op een hele slechte tenniswedstrijd tussen de boeren en de politiek waarbij de rest van de samenleving, inclusief de ketenpartijen, allemaal passief op de tribune zitten te kijken. Wij hebben elkaar keihard nodig en moeten als samenleving veel meer zowel onze eigen verantwoordelijkheid nemen als actiever de samenwerking opzoeken. De enige partijen die baat hebben bij de huidige polarisatie zijn de bedrijven die eigenlijk niet willen veranderen.
Dit artikel afdrukken
Sustainable Development Goals
Wat mij betreft zijn de 17 Sustainable Development Goals van de VN een goede basis voor een echt gesprek over duurzaamheid, zeker als je de Wedding Cake-verdieping van het Stockholm Resilience Center (zie afbeelding) meeneemt in de discussie. Even een korte toelichting op deze 'bruiloftstaart'. Alle 17 doelen zijn belangrijk - maar de vier basisdoelen klimaat, biodiversiteit en ons zoet- en zoutwatersysteem, die gezamenlijk over de biosfeer van onze aardbol gaan, zijn uiteindelijk bepalend.
De vier basisdoelen klimaat, biodiversiteit en ons zoet- en zoutwatersysteem zijn bepalendMet dit in het achterhoofd kan ik de vraag 'wat is duurzaam voedsel/wat is een duurzaam voedselsysteem?' beantwoorden. Een duurzaam voedselsysteem is een systeem van voedselproductie dat binnen de planetaire grenzen valt en tegelijkertijd een groeiende wereldbevolking weet te voorzien van voldoende, gevarieerd en gezond eten. Daar zou ik aan toe willen voegen dat een gezonde, weerbare bodem centraal staat en dat de producent van het voedsel (en alle betrokkenen in de keten) een eerlijk verdienmodel hebben.
ZEGE als leidraad
De vier basisprincipes waar het globale biologische landbouwsysteem op gebaseerd is: Zorg, Ecologie, Gezondheid, Eerlijkheid (ZEGE), vind ik een goede leidraad om een dergelijk toekomstbestendig voedselsysteem in te richten.
Zorg staat voor het beschermen en koesteren van wat wij hebben, de planeet leefbaar en gezond houden, de bodem verzorgen zodat toekomstige generaties ook nog heerlijke producten kunnen verbouwen. Ecologie staat voor het bevorderen van biodiversiteit, samenwerking met de natuur in plaats van deze te bestrijden, kringlopen sluiten en de bodemecologie centraal stellen. Gezondheid gaat verder dan de gezondheid van de mens, het gaat ook over gezonde bodems, planten en dieren. Gezondheid is ook meer dan de afwezigheid van ziektes, het gaat over weerbaarheid en vitaliteit. Eerlijkheid staat voor wederzijds respect, eerlijke prijzen voor boeren, gerechtigheid in de keten waarbij elke schakel de waardering krijgt die haar toekomt.
Zorg, Ecologie, Gezondheid, Eerlijkheid (ZEGE) zijn een goede leidraad om een dergelijk toekomstbestendig voedselsysteem in te richtenTechnologische innovaties
Binnen een dergelijk duurzaam voedselsysteem is er uiteraard volop ruimte voor technologische innovaties, sterker nog: zonder high tech gaat het ons niet lukken. Ik wil dit punt even nadrukkelijk maken omdat ik merk dat landbouwdeskundigen heel snel de verschillende routes naar een duurzaam voedselsysteem platslaan tot een keuze tussen extensivering óf technologie. Zo van 'innoveren in plaats van extensivering'. De suggestie die deze woorden wekken is dat technologie alle problemen oplost én dat extensief werkende boeren, zoals biologische, niet open staan voor technologische innovaties. Dat is gewoon niet waar.
Biologische boeren en telers - omdát ze geen kunstmest en chemisch-synthetische gewasbeschermingsmiddelen gebruiken -, zijn constant in de weer met slimme innovaties om ze te helpen bij de bedrijfsvoering. Het is dan ook niet gek dat veel van de pilots rondom pixelfarming, het gps-gestuurd planten van gewassen en andere vormen van robotisering juist worden uitgevoerd op de percelen van biologische telers. Deze ondernemers zijn intrinsiek gemotiveerd om hun bedrijf verder te verduurzamen en zijn daardoor constant op zoek naar de next step met o.a. innovaties.
Brede samenwerking nodig
Tenslotte is het van groot belang dat de consument/burger betrokken wordt bij het inrichten van het nieuwe voedsel- en landbouwsysteem. Als ik kijk naar de huidige discussie lijkt het op een hele slechte tenniswedstrijd tussen de boeren en de politiek waarbij de rest van de samenleving, inclusief de ketenpartijen, allemaal passief op de tribune zitten te kijken. Wij hebben elkaar keihard nodig en moeten als samenleving veel meer zowel onze eigen verantwoordelijkheid nemen als actiever de samenwerking opzoeken. De enige partijen die baat hebben bij de huidige polarisatie zijn de bedrijven die eigenlijk niet willen veranderen.
De enige partijen die baat hebben bij de huidige polarisatie zijn de bedrijven die eigenlijk helemaal niet willen veranderenAls biologische sector zoeken wij nadrukkelijk de verbinding met andere partijen om verder te komen en ons hele voedselsysteem tot een hoger niveau te tillen. De erkenning van Brussel en Den Haag dat biologisch systeemdenken een directe bijdrage levert aan meer biodiversiteit, minder CO2, schoner water, meer dierenwelzijn, minder emissies en een gezondere bodem, ervaren wij als een enorme steun in de rug. Het geeft ons energie om met zo veel mogelijk andere partijen in binnen- en buitenland te bouwen aan een voedselsysteem dat waarden als Zorg, Ecologie, Gezondheid en Eerlijkheid centraal stelt. Dat levert een positieve bijdrage aan een toekomst waarin duurzaam voedsel breder beschikbaar komt.
In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander. Bekijk ook de introductie tot de duurzaam voedselreeks of het overzicht van de serie.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Er zijn voor producenten (de hele keten) op dit moment - ik zie dat ook niet snel veranderen - een aantal keuze mogelijkheden:
1 Je kiest voor biologisch/dynamisch. Het ziet er niet naar uit dat de markt ernstig gaat groeien, tenzij de prijzen 10 tot 20% hoger dan gangbaar liggen, dus moeten ze behoorlijk naar beneden (maar waarom zou je het melkkoertje ombrengen). Maar 5% marktaandeel lijkt me de komende jaren wel haalbaar. Daar gaat dit artikel over.
2 Dan hebben we de specialiteiten. Vandaag op Foodlog het Duroc varken. Er wordt een beetje geflirt met de korte keten, maar bij succes wordt de keten weer langer. Remeker en Annechien zitten ook in dit segment en nog vele anderen. Ik verwacht een aandeel rond de 15%.
3 Er is ook nog dichtbij de boer, de streekproducten. De retail trekt er hard aan. Ik verwacht tussen de 5 en 10%
Zitten we zo'n beetje op 30%. De rest?
4 Massa. Grote spelers, bigagro en bigfood, vermoedelijk veel in het buitenland geproduceerd. Volgens Jonathan Holslag in Vilt gisteren niet iets voor de Nederlandse en Belgische boer.
ZEGE zit een beetje overal in en doorheen. Waar is heel erg lekker in ZEGE gebleven?
Soms krijg ik de indruk dat wij blijven steken in gangbaar of Bio, terwijl er veel meer vormen zijn en bijkomen die voorzien in de behoeften van het heden 'zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in gevaar te brengen'.
De benadering in Frankrijk wordt "Le développement de l’agro-écologie", door het Ministère de la Transition Écologique genoemd.
'Het agro-ecologische project, dat is geïntegreerd in de routekaart voor de ecologische transitie, stelt een globale aanpak voor van de prestaties van productiesystemen en een positieve visie op milieuprestaties, waarbij ecosystemen als productiefactoren worden beschouwd. Het doel is te voorzien in de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in gevaar te brengen.'
FranceTVinfo legt het nog eens simpel uit: Agriculture : l’agro-écologie, une méthode qui préserve l’environnement.
ADEME.
Een aantal fiches ter ondersteuning van de agro-ecologische transitie, uitgevoerd door het ADEME, bieden een overzicht van de milieu-effecten van de beoogde praktijken en richtsnoeren met een blik op de technische en economische voorwaarden voor de toepassing ervan. De fiches behelzen:
- beheersing van energie in de landbouw: een economische en milieudoelstelling ;
- optimalisering van de stikstofbemesting en optimaal gebruik van organische meststoffen;
- vereenvoudigde teelttechnieken om de bodem te beschermen en energie te besparen
- invoering van tussengewassen om het milieu te beschermen en beter gebruik te maken van stikstof
- de teelt van leguminosen om het gebruik van synthetische inputs te verminderen;
- herintegratie van bomen in landbouwsystemen om de productie te diversifiëren en de ecosystemen te versterken;
- optimalisering van de eiwitinput om de stikstofuitstoot te verminderen en toevoeging van lipiden om de methaanuitstoot bij herkauwers te verminderen;
- beter gebruik maken van dierlijk afval voor bemesting en energieproductie;
- het graslandbeheer optimaliseren om het productiepotentieel en de vele milieuvoordelen ervan optimaal te benutten.
Zijn te downloaden vanaf de site van ADEME.
Ik kwam een WUR onderzoek tegen uit 2004. Er is best wel wat veranderd, meer verkooppunten, groter assortiment. Omzet nu zo'n 1,5 miljard (toen zo'n 200 mln). Dit is vooral aan de supermarkt te danken. Het marktaandeel blijft echter al jaren op zo'n 3% steken.
In dat onderzoek van 2004 vond 59% van de mensen bio te duur en te weinig van gangbaar verschillen om tot aankoop over te gaan. Ze vonden bio wel allemaal heel goed.
Michaël Wilde hoe is dat nu?
Klopt Frank Eric, maar dat is juist het punt volgens mij: dat duurzaamheid breder is dan alleen biologisch maar dat 'biologisch' als enige een duidelijke operationalisatie heeft, met keurmerk en certificaat enzovoort. Wellicht dat 'duurzaamheid' op op een andere, bredere manier kan worden vastgelegd, zodat het dezelfde voordelen heeft als jij in je reactie noemt m.b.t. biologisch.
#5 Carolien, " Maar 'biologisch' heeft een eigen keurmerk, eisenpakket en certificering. Daarom krijgt het in het algemene discours over 'duurzaamheid' (en in de politiek / het beleid) al snel een voorkeursbehandeling. Beetje jammer, vind ik..."
Je kan het ook anders zien. Bij biologisch zijn er zaken onomwonden vastgelegd, er valt niet omheen te praten. Als er om heen te praten valt, heb je al snel niks, want er ligt niks vast, en iedereen vindt wat anders.