Sinds gisteren is duidelijk geworden dat Nederland nadrukkelijk is verrechtst. D66, SP, PvdD, CU en Volt krompen met 25 zetels. GroenLinks-PvdA kreeg er maar 8 bij en groeide van 17 naar 25 stemmen. Middenpartij CDA verloor 10 zetels; De VVD verloor 10 zetels. Dit betekent een verschuiving van 37 zetels van midden- of progressieve partijen naar andere, waaronder in hoofdzaak de rechtsere of nadrukkelijk rechtse partijen.
Sint Pieter toch niet vertrouwd
Wilders' PVV groeide met 20 zetels tot 37 volgens de laatste prognoses en slaagde erin om ook JA21 en FvD-stemmers onder zijn vlag te halen. Wilders slaagde erin een machtsblok van rechts te maken en de VVD op rechts lek te schieten. Timmermans slaagde er niet in om met het nieuwe midden van NSC gemene zaak te maken. Nederland wil geen links en strafte NSC voor zijn te vroege piek zonder weerwoord op wat de partij nu werkelijk gaat doen als Omtzigts team werkelijk gaat regeren.
Wilders slaagde erin een machtsblok van rechts te maken en de VVD op rechts lek te schieten. Timmermans slaagde er niet in om met het nieuwe midden van NSC gemene zaak te makenOndanks het nieuwe midden dat NSC en BBB leken te zijn, ontaardde de campagne uiteindelijk in een strijd tussen progressief en sterk conservatief. Waarom laat zich raden: het volk is ontevreden over wonen en migratie en vermoedelijk de progressieve politiek waarvan het wel de kosten maar niet de baten ziet. Daarom vertrouwde het zelfs Sint Pieter niet om de problemen in een mate van redelijkheid op te lossen. Daarom draaide het spel uiteindelijk uit op een tweestrijd tussen Timmermans' GroenLinks-PvdA versus Wilders' PVV met de VVD en een afgeslankte NSC daartussen. PVV won die strijd glansrijk omdat het rechtse ongenoegen duidelijk groter is dan het linkse.
De krachten die aan het werk zijn analyseerde ik eerder dit jaar al eens op basis van het begrip risk society waar onze samenleving nog altijd niet mee kan omgaan. Een tweede analyse maakte ik op basis van de moderne mobiele kansrijke 'anywhere', de elite die naar elders kan om beter te leven, en de kansarme aan zijn plek gebonden 'somewhere'. De somewhere maakte de Brexit mogelijk en in Nederland de PVV van deze omvang. Opvallend was dat op 21 november de middelbare schooljeugd die doorgaans wat progressiever stemt dan hun ouders en grootouders, dit keer massaal PVV en Forum stemde. Het volk is bang verworvenheden te verliezen en zijn jeugd werd beïnvloed door reels op sociale media.
Uiteindelijk heeft een combinatie van VVD met GL-PvdA goede kansen omdat de VVD niet lekker zit tussen PVV en NSC. Het zou een volstrekt kleurloze partij wordenNSC is de spil
Hoe gaat het kabinet eruit zien? De meest logische combinatie met 80 zetels is die van PVV, VVD en NSC. BBB is er niet bij nodig. Het lijkt logisch dat in zo'n combinatie NSC de boerenminister levert. Die zal een beetje progressief zijn in die zin dat NSC niet van intensieve dierhouderij houdt en ook wil werken aan meer inkomensgelijkheid. En tevens een beetje conservatief omdat die partij door de rekenmodellen waarop het stikstofbeleid is gebaseerd heen prikt en het huidige beleid afwijst omdat het onwerkbaar is. Het afzwakken van het klimaatdossier kan radicaler uitpakken omdat de PVV een tamme ambitie om koolstofemissies af te bouwen al veel vindt en zeker niet wil versnellen.
Als die combinatie niet lukt, wat te verwachten is omdat Nederland uiteindelijk niet van extremen houdt als het er op aankomt, is NSC opnieuw de spil. NSC kan regeren met VVD, GL-PvdA en een realistisch geworden D66 in een zakenkabinet dat Nederland progressief maar met oog voor de boze burger regeert. In dat geval zal het stikstofbeleid - gedacht vanuit de opstelling van D66 tot op heden - mogelijk een breekpunt blijven. Maar links heeft geen alternatief en zal bijtrekken in de vorm van een Real Politik. Wel zal het langer duren en het zal pas geprobeerd worden als het rechtse kabinet echt niet levensvatbaar blijkt. Met de politieke kracht van dat feit waar nog aan gewerkt moet worden, kan NSC verder aan de slag. Eerst gaat de politiek nu dus de opties over rechts verkennen. NSC's baas Omtzigt verklaarde zich daar dan ook al toe bereid, al zei hij eerder de PVV uit te sluiten.
Merkwaardig dat Omtzigt z'n standpunt tegen de PVV direct lijkt in te slikken, nadat hij keer op keer herhaalde niet met Wilders in een coalitie te gaan zitten. Krijgen we nu een PVV-VVD-NSC-BBB coalitie?
— Simon van Teutem (@S_VanTeutem) November 22, 2023
Op landbouw zal een rechtse combinatie niet alle milieu-opgaven overboord zetten omdat NSC dat niet zal toestaan en voor de landbouw een grondgebonden en dus 'linkse' grondhouding heeft. Wel zullen over links de bestaande problemen langer voortbestaan voor ze kunnen worden opgelost, zeker nu de groener dan GroenLinkse Tjeerd de Groot namens D66 vermoedelijk toch in de Kamer kan blijven. NSC houdt immers niet van rekenmodellen en zet het stikstofbeleid dat daarop gebaseerd is bij het oud vuil.
Uiteindelijk denk ik toch dat een combinatie van VVD met GL-PvdA goede kansen heeft omdat de VVD niet lekker zit tussen PVV en NSC. Het zou een volstrekt kleurloze partij worden. In een breed Nederlands kabinet met links, rechts en midden zullen de liberalen dat niet zijn en moeten ze juist hun rechtse kleur steeds laten zien. Ze kunnen dan Wilders' geluid vanuit de Kamer inbrengen en daarmee hun rol als redelijk liberaal-rechts bevestigen. Tegelijk kan dat stel bij elkaar eindelijk eens de zorgen van burgers in Nederland aanpakken zonder elkaar vliegen af te vangen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Het is de reguliere media (NPO en de kranten) niet gelukt om de ontevreden stemmers richting het partijkartel te krijgen. Uiteindelijk is cultuur / identiteit een belangrijker thema gebleken dan het klimaat. PVV is economisch links en cultureel rechts. De 'anywheres' zijn democratisch als het ze uitkomt ... Ik voorspel een alles-omvattende hetze tegen Wilders 1.
Geen slechte analyse, behalve dan dat BBB in beide genoemde coalities ontbreekt.
Ze is vrijwel onmisbaar omdat ze de grootste partij is in de Eerste Kamer, waar NSC nul zetels heeft.
Dat maakt het stikstofprobleem in beide genoemde coalities lastiger oplosbaar, vooral in de linkse coalitie met D66 vrijwel onoplosbaar.
Maar misschien wordt het een meerderheidskabinet in de Tweede, en een minderheidskabinet in de Eerste Kamer. Daar hebben we al jaren ervaring mee.
Tjeerd de Groot (plek 10 op de lijst) komt niet in de Kamer, X-te me Mark Soetman. Inderdaad, volgens de laatste prognose staat D66 op 9 zetels.
#2, Wouter, waarom zou je BBB in een kabinet opnemen als je met 3 partijen riant de meerderheid hebt en je als PVV en NSC liever geen intensieve dierhouderij in Nederland ziet?
Het maakt het lastig voor BBB die beter rustig vanuit de Kamer zijn partij kan opbouwen, cq. positie bepalen. Op veel punten zal vermoedelijk toch steun bestaan.
NB: de BBB is in de 1e Kamer nog zo divers samengesteld tegen de achtergrond van het nieuwe stramien, dat het mij niet zou verbazen als de partij daar niet met 1 mond stemt.
Omdat een kabinet zonder BBB zijn landbouwvoorstellen moeilijk door de Eerste Kamer krijgt. Hun woordvoerder daar is Gert Jan Oplaat, die sleutelfuncties vervult in de pluimveebusiness.
Een minderheidskabinet kan natuurlijk af en toe over links gaan (GL/PvdA, D66, PvdD, SP, Volt), maar voor je het weet gaan de trekkers weer de weg op. Daar zit Wilders niet op te wachten.
Anderzijds: misschien zijn dat achterhoedegevechten. We moeten toch een keer door de zure appel heen.