De stem van de coalitie verdween. D66, VVD en vooral het CDA krompen pijnlijk. Daarom moest volgens een CDA'er minister Van der Wal zelfs 'even haar bek houden'. Harde confrontatie? In Nederland misschien juist niet.
Omdat rechts een zooitje is, doet woordkunstenaar Mark Rutte of hij rechts is, maar wil hij over links verder met zijn coalitie. Dat schreef ik afgelopen dinsdag 14 maart, aan de vooravond van de verkiezingen voor Provinciale Staten.
Maar ik vergiste me.
Maak de verklaring niet te ingewikkeld
Het rechtse zooitje is opnieuw geordend. Onder normale mensen van alle gezindten pakte de boodschap van de BBB beter dan zelfs Caroline van der Plas had durven hopen. Ze verzamelde het platteland dat voelde dat zijn way of life en inbedding in de honderden jaren geschiedenis niet langer serieus genomen zag. Zo moest bijvoorbeeld de Gelderse Vallei worden leeggeveegd van landbouw, terwijl daar historisch de landbouw een belangrijke rol heeft. Ze verzamelde ook de stad. Als een domme proteststem, menen de nodige commentatoren. Vanwege een niksig midden dat gewone mensen niet serieus nam. Zo niksig dat BBB de grootste partij is geworden in alle provincies én links van D66 groeide op de flanken links van de PvdA in de Eerste Kamer.
Mensen in de stad en op het land die zich vervreemd voelen van politiek vonden een nieuw thuis in BBB. Verder groeide flink links - de Partij voor de Dieren - rustig door en is Nederland toe aan fris nieuw op links in de vorm van Volt.
Ik denk dat de analyse van de betekenis van de verkiezingen van woensdag niet te ingewikkeld moet worden gemaakt, maar wel dat het politieke systeem moeite zal hebben om zich opnieuw te zetten omdat de nieuwe situatie in BBB én links Nederland (met een dominant GroenLinkse jeugd) een sociologisch novum is.
Vroeger stemde beter opgeleid en meer verdienend Nederland rechts, zegt politiek geograaf Josse de Voogd. Tegenwoordig stemmen zulke mensen links. Mensen die mindere vooruitzichten hebben, stemmen nu rechts.
David Goodheart
Wat betekent die nieuwe, omgekeerde stem?
Vele theorieën zijn mogelijk. De meest voor de hand liggende is die van de somewheres en de anywheres.
Het regeringscentrum in Den Haag moet nog leren invoelen hoe de zorg voor de wereld en de zorg voor de eigen buurt bij elkaar passenDe Britse intellectueel David Goodhart bedacht die twee begrippen om de verdeeldheid te verklaren die in Groot-Brittannië de populistische politiek op stoom bracht.
Goodhart ziet de somewheres als mensen die vooral lokaal geworteld zijn. In tegenstelling tot de anywheres kunnen zij zich niet zo makkelijk aanpassen aan veranderingen. De somewheres schrijven een groot deel van hun identiteit toe aan hun plaats van herkomst of lokale gemeenschappen en zijn minder geneigd te verhuizen. De anywheres daarentegen vormen hun identiteit op basis van hun levenservaringen in plaats van een plek van herkomst. Ze kunnen rijk zijn en even gemakkelijk in Laren als in Wassenaar, Brasschaat of bij Fontainebleau, Genève of toch middenin Barcelona of Parijs wonen. Maar rijk zijn is geen voorwaarde. Het kunnen ook global digital nomads zijn die even gemakkelijk in Delhi, Lagos, New York of Amsterdam in een gezamenlijk gehuurd kot trekken voor een tijdje. Talent en elders kunnen werken maken je een anywhere, iemand die deel uitmaakt van die heel mobiele mondiaal opererende bevolkingsgroep die zich overal van stad naar stad en land naar land spreidt. De wereld is hun thuis.
Roger Scruton en conservatieve ecologie
Anywheres heten links. Somewheres heten rechts. Maar dat zijn slechts etiketten.
Het boeiende is dat somewheres zich drukker maken over hun directe leefomgeving dan de anywheres die links stemmen. Het is fascinerend dat Roger Scruton, een conservatieve Britse denker, nou juist daar op wees. Ecologie is in betere handen bij conservatieven legde hij in een aantal lezingen uit.
Als dat klopt kunnen de gematigde somewheres die BBB weer een thuis gaf, zich verstaan met de nette Extinction Rebellion lefties die op de A12 naar de hofstad een Beethoven concert speelden.
Het regeringscentrum in Den Haag moet nog leren invoelen hoe de zorg voor de wereld en de zorg voor de eigen buurt bij elkaar passen. Het midden snapt daar minder van dan de flanken. Stikstofactivist en MOB-directeur Johan Vollenbroek - radicaal links (of, hoe gek het ook klinkt, extreem conservatief ecologisch?) - gaat graag aan de slag met BBB. Misschien laat die reactie zien dat de flanken het vermoedelijk nu al beter snappen, maar elkaar nog wel moeten leren vinden in het combineren van hun globale en lokale zorgen. De concretere zorgen van dichtbij zijn socialer en directer, de wereldwijde van de anywheres zijn grootser en niet minder invoelbaar maar wel onpersoonlijker.
Ik zei het al eerder: elkaar vinden krijgt politiek Nederland het best voor elkaar als BBB en (Groen)Links elkaar via de provincies - gebonden aan concrete plekken - het hof maken. Het zou een voorbeeld voor de wereld kunnen zijn en het fundament voor een heel nieuwe kerk in het midden kunnen leggen. De grote uitdaging is uiteraard de bestendigheid van het vermogen van de piepjonge maar opeens zo grote BBB om een betrouwbare bestuurder te worden.
Oud-VVD'er Ilona Lagas is nu fractievoorzitter van de BBB in de Eerste Kamer: "Rutte moet naar de stem van het volk gaan luisteren."#Nieuwsuur #BBB #verkiezingen #Rutte pic.twitter.com/kUzKbRYNpc
— Nieuwsuur (@Nieuwsuur) March 16, 2023
Nederlandse pers over PS 2023
-
Buitenlandse media spreken van ’historische monsterzege’ van protestboeren
De Telegraaf -
Drenthe stemt massaal BBB: ‘Nu moeten we bewijzen dat we niet alleen tegen zijn’
de Volkskrant -
BBB laat gevestigde orde wankelen en brengt stikstofplannen in gevaar
NU -
De voorlopige uitslag zet de regering van twee kanten onder druk
AD -
Eerste prognose verkiezingen: monsterzege BBB en nieuwkomers maken de dienst uit
Metro -
Reactie LTO op uitslag Provinciale verkiezingen
LTO -
Wen er maar aan: voor Caroline van der Plas zijn de mannen van VI belangrijker dan de NOS
NRC -
Overwinning van BBB nóg groter dan gedacht: ‘Niet alleen proteststemmen’
Metro -
Stikstofbeleid onder hoogspanning na stormachtige politieke entree BBB
Het Financieele Dagblad -
De dag na de verkiezingen: 'Ik werd wakker en dacht: wij zijn de grootste'
RTL Nieuws -
Coalitiepartijen en ’linkse wolk’ likken hun wonden na afstraffing
De Telegraaf -
Reacties op winst BBB: ‘Een felicitatie voor Caroline van der Plas is op zijn plaats’
AD -
Stikstof oké, maar waar heb je als BBB-stemmer nog meer voor gekozen?
AD -
Informateurs wacht zware klus: besturen zonder BBB kan haast niet, maar mét geeft praktische problemen
de Volkskrant -
Eerste Kamer ondersteboven: coalitie voelt hete adem in de nek
RTL Nieuws -
Kaag: onvrede kiezer over meer dan stikstof, toch taart in Tweede Kamer
NOS -
Is een val van het kabinet reëel nu BBB op monsterzege afkoerst? ‘Het is een enorme klap’
Metro -
Triomf BBB maakt doorregeren voor de coalitie niet makkelijker
NOS -
CDA’er Boswijk sneert: ‘D66-Kamerlid Tjeerd de Groot was de beste campagneleider voor BBB’
AD -
BBB-voorzitter draait Nederlandse vlag weer om na historische winst
Nieuwe Oogst -
De Nederlandse vlag kan weer normaal hangen, vindt Farmers Defence Force
Metro -
CDA-lijsttrekker Drenth: 'BBB Gelderland wil ons stikstofbeleid voortzetten'
Nieuwe Oogst -
Zeven provincies klaar met tellen, BBB overal de grootste
NOS -
Sjaak van der Tak: 'Verkiezingsuitslag vraagt om echte koerswijziging'
Nieuwe Oogst -
BBB deed het ook goed in steden, stikstof en vertrouwenskloof leidend voor stemmers
NOS -
Boerenorganisaties verguld met winst BBB: ’Dreun kabinet vraagt om koerswijziging’
De Telegraaf -
Stelling | De natuur is de grote verliezer bij de winst van de BoerBurgerBeweging in Brabant
Brabants Dagblad -
De les van de BBB-zege: de kiezer is klaar met móeten. Laat de politiek gaan over wat we wíllen
De Correspondent -
Lijsttrekker BBB Overijssel over zege: we moeten nieuw plan maken
Nieuwe Oogst -
Van der Plas haalt uit: 'Ongelooflijk dat Rutte dít zegt!'
De Telegraaf -
Kiezer rekent af met provinciaal beleid, coalitievorming 'hele puzzel'
Nieuwe Oogst -
Reacties op winst BBB: het moet nu anders, de vlag kan weer rechtop
Boerderij -
MOB: met BBB-beleid loopt Nederland vast op stikstofcrisis
Nieuwe Oogst -
Monsterzege BBB: met 85% van getelde stemmen 15 zetels in Eerste Kamer
Het Financieele Dagblad -
Zo vluchtig is die ‘proteststem’ op BBB niet
NRC -
Campagneleider BBB: 'We hebben aan de achterkant het kamp leeggeroofd'
NPO Radio 1 -
Ook met BBB blijft grondwaterherstel grote uitdaging waterschappen
NU -
‘Boeren willen erkenning voor wat ze doen’
NRC -
Overwinning BoerBurgerBeweging doet denken aan winst Fortuyn'
BNR -
Niet alleen de boer, ook de burger valt voor BBB
de Volkskrant -
Megawinst BBB zet kabinetsdoel halvering stikstofuitstoot in 2030 op losse schroeven
De Telegraaf -
Minister Van der Wal over stikstofbeleid: 'Op de rem trappen kan gewoon niet'
RTL Nieuws -
De verkiezingen in kaarten: van BBB-groen tot Volt-winst in studentensteden
NOS -
BBB grote winnaar, maar meebesturen wordt ingewikkeld
Het Parool -
Groot feest bij ‘linkse wolk’, maar BBB uiteindelijk toch de grootste
AD -
BBB: Geen vleestaks en bouwen in het groen, wel vliegtaks en hoogbouw
Het Financieele Dagblad -
BBB lijkt ook bij waterschappen grote winst te behalen
NOS -
De BBB voorspelde haar eigen monsterzege al twee jaar geleden
Trouw -
Conflictoplosser wordt boegbeeld BBB in de Eerste Kamer
Trouw -
BBB wil met iedereen in gesprek, maar niks inleveren
NRC -
Experts over BBB-winst: 'Knap, maar kiezers zijn niet met Van der Plas getrouwd'
NU -
BBB boekt ook grote winst bij waterschapsverkiezingen
Nieuwe Oogst -
Van der Plas na zege: ‘Kabinet haalt einde jaar niet’
Het Parool -
Caroline van der Plas heeft opeens veel te torsen: de lakmoesproef komt nu
de Volkskrant -
VVD wist met Van der Plas geen raad: ‘Zelfs Rutte kon het momentum niet stoppen’
de Volkskrant -
Beduusd en vol ongeloof viert BBB haar politieke doorbraak
Het Financieele Dagblad -
Snelle groei partij kan ongelukken opleveren: ‘BBB zal niet zoals Forum na vier jaar weer zijn verdwenen’
AD -
Veel gevaren voor partij die snel groeit: ‘BBB zal niet zoals Forum na vier jaar weer zijn verdwenen’
AD -
BBB nu in alle provincies de grootste partij geworden
NOS -
Unicum in Nederland: BBB in alle provincies de grootste
BNR -
Provincies gaan formeren: BBB wil besturen, maar met wie?
NU -
Waarom BBB óveral groot is: dit is niet alleen de overwinning van het platteland
NRC -
Hoe moet Rutte IV verder na de verkiezingen: linksom én rechtsom?
NRC -
Winst BBB kan juist kans zijn voor zieke natuur, menen ze in Overijssel
Trouw -
LIVE | Unicum: BBB als eerste partij ooit grootste in alle provincies geworden
AD -
De politieke economie van het populisme
Vrij Nederland (via Blendle) -
Stikstofactivist Vollenbroek is blij met de overwinning van BBB. ‘Er is ruimte voor een nieuwe aanpak’
Trouw -
Hoekstra blijft CDA-leider: ‘Maar we moeten wel in gesprek over stikstof binnen de coalitie’
AD -
Of het nu een Koekoek, Fortuyn, Baudet of Van der Plas is: de kiezer trapt erin
de Volkskrant -
Uitslag Scholierenverkiezingen: GroenLinks grootste bij scholieren, BBB grootste nieuwkomer
ProDemos -
‘Boeren willen erkenning voor wat ze doen’
NRC -
CDA-leider Hoekstra stuurt aan op koerswijziging ’grote dossiers’ na dreun BBB
De Telegraaf -
Dit betekent de winst van BBB voor het stikstofbeleid
RTL Nieuws -
Reacties op monsterzege BBB: ‘Dit land heeft minder megastallen en minder landbouwgif nodig’
AD -
‘Boosheid in top kabinet om nieuwe blunder stikstofminister Van der Wal’
De Telegraaf -
Nu moet duidelijk worden of BBB een levensvatbare partij is
NRC -
CDA-Europarlementariër: ‘Als Wopke weg moet, hebben we het wéér niet over de boeren’
AD -
Wat zijn de overeenkomsten tussen de Boerenpartij van Koekoek en de BBB?
NPO Radio 1 -
CDA-ministers: winst BBB vraagt om andere stikstofaanpak
NOS -
BBB overal de grootste: hoe gaat het nu verder in de provincies?
NOS -
De uiting van onvrede is een antwoord op een politiek van twintig jaar vooruitschuiven
NRC -
De BBB: van boerenbeweging naar ‘brede volkspartij’
Trouw -
Belgen richten Vlaamse BBB op
BNR -
CDA hint op andere stikstofaanpak na verkiezingswinst BBB
Nieuwe Oogst -
BBB springt uit kelder op zolder
Boerderij -
BBB grote winnaar, vormen van coalities ingewikkeld
Food & Agribusiness -
Om Wilders kon het establishment nog heen, met Van der Plas moeten ze iets
De Groene Amsterdammer -
The day after BBB is weer dezelfde Landbouwtafel
Boerenbusiness -
Caroline is oude disco
Het Financieele Dagblad -
Wordt de rechtse kiezer alleen maar radicaler? BBB bewijst dat dat niet zo is
Trouw -
Na de ‘schreeuw van de kiezer’ fluistert kabinet: we hebben u gehoord, maar antwoord is er nog niet
AD -
Rutte: uitslag verkiezingen heeft impact op stikstofbeleid
NRC -
Stikstofminister Van der Wal: ’Ik vind even helemaal niets’
De Telegraaf -
BBB de grootste in 13 waterschappen, voorlopige opkomst 53,7 procent
NRC -
Kabinet wil luisteren naar 'schreeuw' kiezer, maar nog geen handreiking stikstof
NOS -
Rutte lijkt niet meer strak aan stikstofbeleid vast te houden: ‘De verkiezingsuitslag gaat rol spelen’
AD -
PvdD gaat met ferme stapjes voorwaarts: ‘Wij zijn niet van de koehandel’
Trouw -
Ook in het waterschap klinkt de boerenstem straks veel luider
Trouw -
Josse de Voogd: 'Dit is de doorbraak van de kloof tussen stad en platteland'
NOS
Buitenlandse media over onze PS 2023
-
Nederlandse ‘boerenpartij’ slaat iedereen met verstomming bij provinciale verkiezingen
De Standaard -
Niederlande: Verluste für Koalition von Mark Rutte – Gewinne für Bauer-Bürger-Bewegung BBB
Der Spiegel -
Niederlande: Bauer-Bürger-Bewegung BBB erzielt fulminanten Wahlsieg #niederlande #bauerndemonstration
Agrarheute -
Plattelandspartij BBB wint met overtuiging Nederlandse verkiezingen
VILT -
Dutch farmers’ protest party scores big election win, shaking up Senate
Euractiv -
ANALYSE. Lessen die Vlaamse partijen uit succes van Nederlandse BBB kunnen trekken: “Vlaams Belang komt meest in de buurt van dat waarmee BBB nu wint”
Het Laatste Nieuws -
Een ‘tractordiva’ met macht en ‘gezond verstand’
De Standaard -
Nederland verbijsterd na politieke aardverschuiving: onze politici zijn maar beter gewaarschuwd
Nieuwsblad -
Rural populist party emerges as big winner in Dutch elections
The Guardian -
Niederlande: Was der verblüffende Siegeszug der Bauern-Bürger-Partei bedeutet
Der Spiegel -
Wordt de BoerBurgerBeweging een blijver op rechts?
De Standaard -
Farmer protest party triumphs in provincial Dutch elections
Financial Times -
Dutch farmers' party wins big in provincial elections
Deutsche Welle -
Dutch pro-farming party gains big win in provincial elections
Farmers Weekly -
Boerendochter wil Vlaamse poot van BoerBurgerBeweging oprichten: “Het zou fantastisch zijn als de politiek door ons nu wél luistert”
Het Laatste Nieuws -
Na monsterzege in Nederlandse verkiezingen: “Ook voorbereidingen gestart voor Vlaamse BBB”
Nieuwsblad -
Nederlandse boerenpartij breekt door: druppelt het in Vlaanderen als het regent in Nederland?
De Standaard -
Jean-Marie Dedecker na succes Nederlandse BoerBurgerBeweging: “Als er bij ons niemand naast Vlaams Belang opstaat, voorspel ik in 2024 een tsunami voor extreemrechts”
Het Laatste Nieuws -
Aux Pays-Bas, des élections au goût de contestation paysanne Aux Pays-Bas, des élections au goût de contestation paysanne
Le Soir -
Les Pays-Bas sonnés après la victoire électorale surprise d'un parti d'agriculteurs
La Croix -
Une du jour. Aux Pays-Bas, la “victoire monstre” des pro-agriculteurs aux élections régionales
Courrier International -
Aux Pays-Bas, la fronde des agriculteurs est au centre des élections provinciales Aux Pays-Bas, la fronde des agriculteurs est au centre des élections provinciales
Le Temps -
Kan CD&V zich optrekken aan succes Nederlandse BoerBurgerBeweging?
De Standaard -
Dutch Pro-Farmer Party Sweeps Elections, Upsetting the Status Quo
New York Times -
Brouns pleit voor meer boerenverstand in politiek na verkiezingsoverwinning BBB
VILT -
COLUMN. Alles aan ‘Sweet Caroline’ van der Plas oogt gewoon en spontaan, maar als er al stront aan haar laarzen hangt, is die zorgvuldig aangebracht
Het Laatste Nieuws -
Pays-Bas : défaite cinglante pour la majorité de Mark Rutte aux élections provinciales Pays-Bas : défaite cinglante pour la majorité de Mark Rutte aux élections provinciales www.lemonde.fr
Le Monde -
Pays-Bas: la fronde des agriculteurs au centre des élections provinciales Pays-Bas: la fronde des agriculteurs au centre des élections provinciales www.lefigaro.fr
Le Figaro -
Elections aux Pays-Bas : la campagne remporte la bataille contre la ville | Les Echos Elections aux Pays-Bas : la campagne remporte la bataille contre la ville | Les Echos www.lesechos.fr
Les Echos -
Élections provinciales aux Pays-Bas : le mouvement BoerBurgerBeweging porte un coup dur à la coalition - Business AM - Infos économiques et financières Élections provinciales aux Pays-Bas : le mouvement BoerBurgerBeweging porte un coup dur à la coalition -
Business AM -
Les Pays-Bas sonnés après la victoire électorale surprise d'un parti d'agriculteurs Les Pays-Bas sonnés après la victoire électorale surprise d'un parti d'agriculteurs information.tv5monde.com
TV5 -
Le nouveau parti BBB grand vainqueur des élections provinciales aux Pays-Bas
Ouest-France -
Niederlande: Bauern-Bewegung gewinnt Provinzwahlen Niederlande: Bauern-Bewegung gewinnt Provinzwahlen www.faz.net
Frankfurter Allgemeine -
Niederlande: Mit ihrer Klimapolitik hat sich die Regierung einen gefährlichen Gegner geschaffen - WELT Niederlande: Mit ihrer Klimapolitik hat sich die Regierung einen gefährlichen Gegner geschaffen
Die Welt -
Provinzwahlen in den Niederlanden Der verblüffende Sieg der Bauern-Bürger-Partei
Der Spiegel -
Dutch farmers' party wins big in provincial elections – DW – 03/16/2023 Dutch farmers' party wins big in provincial elections
Deutsche Welle -
ANALYSE. De kloof tussen burger en politiek wordt de kloof tussen stad en platteland. Maar is er daarom ook ruimte voor een Vlaamse BBB?
Het Laatste Nieuws
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Piet #105. BBBoekverbranding?
Het is zo langzamerhand de wetenschappers versus boeren. Het stikstofdossier is door politici gevormd door de (theoretische) inbreng van wetenschappers. Daar staat de landbouwpraktijk van boeren tegenover. Het wordt dan getouwtrek tussen theorie en praktijk. Op dit moment zien boeren het niet zitten om de theorieën van wetenschappers toe te passen in de landbouwpraktijk.
#103 Rene. Stikstof is wel degelijk een invloed, maar dat komt door de mensheid zelf door onze aantallen, alleen mogelijk via N-kunstmest en onze leefwijze met vele soorten uitstoten. Om nou de wereldbevolking te decimeren gaat mij wat te ver dat ik dat doe. Die macht heb ik bovendien niet en wil dat geeneens. Vroeg of laat doet de mensheid dat zelf wel voor een groot deel. Ik schat in dat er tussen 2050 en 2100 wel een zeer groot mondiaal conflict zal plaatshebben, om ruimte, grondstoffen, water en dat soort dingen.
#101 & #102 geef de man gewoon een duimpje voor het campagne voeren net als TjdG dat doet.
Verder heeft iedereen deze lariestikstofkoek wel door zoals Piet dat bijbels verwoord
#100 Nico. Omdat de vlaggen weer normaal hangen. Omdat ook politieke wensdenkstenen niet omhoog vallen, ondanks de eenzijdige politiek gewenste zgn. wetenschappelijke consensus o.l.v. OpperOlff. Niemand van de echte gewone bevolking trapt meer in dit spel, wat de RandstadCurie er ook van moge vinden ondanks wat al hun nieuwkerkelijk bisschoppelijke kranten ook schrijven. Voorwaar een soort reformatie tegen de nieuwe hedonistische kerk van de nieuwe Puriteinen met hun Heilige Stikstofboek. Bij geen nieuw-kerkelijke zelfoffervaardigheid is daar een spreekwoordelijke matige beeldenstorm. Die Aflaathandel pikt het volk niet van de nieuwe kardinalen van dedain.
St. Aerius is een Schijnheilige of toch maar een halve Heilige.