Er lijkt sprake van heuse keto-verwarring.
Keto: Facts & fake news , de tegenwerpingen ontkracht. Blog over de zin en onzin over Ketogeen dieet. https://t.co/m0513CSFXH #ketofeitjes #lowcarbs #factchecking #afvallen #keto #ketofasting #Intermittentfasting #newlife #gezondgewicht #Healthycrewnl #doelenstellen pic.twitter.com/9m5AO2AkDE
— Healthy Crew (@healthycrewnl) February 23, 2019
Populaire variant
De resultaten in de Tour de France van de Jumbo-Visma wielerploeg, die ketonen aan de voeding toevoegde, maakt de hype alleen maar groter.
Het ketogeen dieet was oorspronkelijk bedoeld als uitzonderlijke medische interventie voor patiënten met moeilijk behandelbare epilepsie. Inmiddels is het een populaire variant van een koolhydraatarm dieet De aantrekkelijkheid ervan wordt verhoogd door beroemdheden die er enthousiast over zijn. De vraag is of de meeste keto-diëters wel echt keto doen en niet een wat verwaterde gebruikersversie. Dan is er vaak geen sprake van keto, maar van laag-koolhydraat-hoog-vet. Maar ook dat werkt om af te vallen; een tijdje in ieder geval.
Vetverbranding
Keto maakt gebruik van een evolutionair bewaarde eigenschap van het menselijk lichaam. Dat kan zowel koolhydraten en eiwitten (die glucose leveren) als vet verbranden. En doet dat ook tegelijkertijd en afwisselend. Op elk moment is er in de bloedbaan meer energie uit vet dan uit glucose in omloop. Maar bepaalde organen, zoals de hersenen, prefereren glucose, die een kortere weg aflegt om de energie af te geven.
Als er geen of bijna geen glucose (en weinig eiwitten) het lichaam binnen komen, gaat het lichaam ketogene deeltjes aanmaken uit vet. Deze vervangen de glucose, onder meer als brandstof voor de hersenen. Als het lichaam na een periode van gewenning is omgeschakeld op vetverbranding (bij de één gaat dat gemakkelijker dan bij de ander), gaat het lichaam in ketose.
Epilepsiepatiënten hebben dan geen aanvallen meer. “Het ketogene dieet helpt bij het controleren van aanvallen omdat het fluctuaties in het bloedsuikerniveau vermindert. Dat vermindert de over-activiteit in de hersenen,” zegt een van de betrokken onderzoekersnaar aanleiding van een recent onderzoek met heel jonge kinderen (jonger dan 3 jaar) met epilepsie.
Migrainepatiënten
Keto-adepten kennen de werking van ketonen op hun hersenen. Ze voelen zich vaak een stuk helderder en scherper. De Italiaanse keto-onderzoeker Cherubino DiLorenzo deed een dubbelblinde trial met obese migrainepatiënten en denkt dat de ketonen de kwellende hoofdpijn bij velen van hen aanzienlijk verlichtten.
Ketonen als brandstof voor de hersenen zouden zelfs gunstige effecten hebben bij schizofrenie, depressie en alzheimer. Veel van het onderzoek ernaar verkeert nog in het veelbelovende stadium. Het is anekdotisch, kortdurend, bescheiden van omvang en vaak niet heel solide uitgevoerd. Een beperking die altijd genoemd wordt is de duur van de behandeling. Het is heel lastig om langdurig in ketose te blijven. Maar het lijkt plausibel dat keto een belangrijke rol kan spelen bij de behandeling van neurodegeneratieve en psychische ziekten.
Artsen en patiënten doen er goed aan de voordelen en de gevaren van het ketogene dieet oordeelkundig te bezien in overeenstemming met het bewijs, niet de hypeHongergevoel
In ketose zijn op een dagelijks dieet heeft nog een ander groot voordeel. Je hongergevoel neemt sterk af, onder meer omdat het insulinepeil zo laag is bij gebrek aan glucose. In het Algemeen Dagblad komt deze week topchef Sergio Herman aan het woord. Hij is op een keto-dieet al 6 kilo afgevallen: “Eieren, spek, mayonaise, kaas, vette vis. Mag allemaal, want vet eten mag. Koolhydraten niet. En ook alcohol en suikers niet.”
Dat klinkt alsof Herman een smulpapendieet aanprijst. Zijn eigen Frites Ateliers zijn overigens wel off limits (de sauzen zouden mogen, maar de frites zijn natuurlijk gewoon koolhydraten). In hetzelfde AD-artikel wordt het enthousiasme voor keto danig getemperd door twee Belgische deskundigen. Zij noemen een aantal van de bezwaren die bij veel artsen en voedingsdeskundigen leven. In de eerste plaats mist een streng keto-dieet belangrijke voedingsstoffen, vooral plantaardige en dan in het bijzonder de vezels. Daarvan is zo langzamerhand toch wel aannemelijk gemaakt dat die onmisbaar zijn voor gezonde darmen. Het vele rode vlees dat bij keto is toegestaan, en zelfs gewenst, verhoogt de kans op darmkanker. Het verzadigde vet van dierlijke producten kan slecht zijn voor hart en bloedvaten omdat het het LDL verhoogt.
Wat het gewichtsverlies betreft: als je stopt vliegen de kilo’s er weer net zo hard aan als na elk ander dieet. En de kans dat dat gebeurt is groot, want een keto-dieet is heel moeilijk vol te houden. Diabetespatiënten die hun bloedwaarden zagen verbeteren terwijl ze aan keto deden, zien die weer verslechteren zodra ze stoppen. Die verbetering is niet blijvend.
Lange duur
‘Het keto-dieet is populair, maar is het goed voor je?’, kopt The New York Times. De krant zet alle voor- en nadelen op een rij en komt tot de conclusie dat er te weinig goed onderzoek is gedaan om de enthousiaste verhalen te ondersteunen of te ontkrachten. Het gebrek aan voedingsstoffen in een streng keto-dieet kan ondervangen worden door meer vezelrijke bladgroente te eten.
Aan weerskanten van het debat is wel overeenstemming over de voordelen van het beperken van koolhydraten in het dagelijkse eten, en dan vooral de geraffineerde soorten. Ook zijn er geen of nauwelijks bezwaren tegen het ruime gebruik aan plantaardige vetten en zuivel.
Over de effecten op de lange duur zijn nog vele vragen. The New York Times haalt een opiniestukvan drie New Yorkse artsen in het vakblad JAMA aan: “Hoewel het ketogene dieet veel aandacht heeft gekregen als voedingskundige behandeling van chronische ziekten zoals obesitas en diabetes type 2, is het bewijs dat het gebruik ondersteunt momenteel beperkt en zijn de potentiële risico’s van het dieet reëel. Artsen en patiënten doen er goed aan de voordelen en de gevaren van het ketogene dieet oordeelkundig te bezien in overeenstemming met het bewijs, niet de hype.”
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Dit is een mooie casus waarin zichtbaar wordt hoe treurig het gesteld is in voedingsonderzoek en voedingsleer:
- De beperkte, maar interessante aanwijzingen over de effecten van een ketogeen dieet betreffen (1) directe ipv afgeleide aanwijzingen en (2) gaan over het totaalbeeld van de aanpassing die mensen doen (het hele voedingspatroon en eventuele aanpassingen in lichaamsbeweging, slaappatroon, etc.).
- De bezwaren (vezels, voedingsstoffen, rood vlees) zijn stuk voor stuk gebaseerd op (a) indirecte aanwijzingen en (b) ideeën over separate componenten (vezels óf vlees óf nutriënten, etc.).
Gek genoeg wordt op basis van dat laatste "de potentiële risico’s van het dieet reëel" genoemd. Als er echter één ding na decennia voedingsonderzoek duidelijk moge zijn, is het dat conclusies over losse componenten zoals verzadigd vet, rood vlees, of vezels bijzonder weinig blijken te zeggen over het grote plaatje. Met andere woorden, de reductionistische benadering waarin naar effecten van losse stukjes gekeken wordt, leidt nauwelijks tot niet tot bruikbare conclusies over het geheel. Bovendien zijn dat heel vaak indirecte conclusies. De vermeende voordelen van vezels zijn bijvoorbeeld allemaal gebaseerd op associaties met gezondheidsuitkomsten en invloed op darmbacteriesoorten (een tussenmaat) die geassocieerd zijn met gezondheidsuitkomsten. Directe aanwijzingen dat veel vezels als zodanig (onder alle omstandigheden) leiden tot gezondheidswinst zijn er naar mijn weten niet. Directe aanwijzingen dat een ketogeen dieet dat doet zijn er dus wél.
Toch is dit de stand in voedingsleer: er is decennia reductionistisch onderzoek gedaan en men meent dat, ondanks het feit dat het tegendeel telkens opnieuw blijkt, daarmee sterke uitspraken gedaan kunnen worden over voedingsinterventies, zelfs als er rechtstreeks evidence is dat die interventie effectief is.
Zou er nou toch eindelijk geaccepteerd worden dat reductionisme niet werkt, de bulk van het onderzoek dus terzijde gelegd kan worden, en we enkel iets kunnen concluderen op het niveau van het geheel (het hele voedingspatroon en de algehele gezondheid). Dan zouden we misschien kunnen beginnen te accepteren dat we nóg minder aanwijzingen hebben over het nut van bijvoorbeeld het ketogene dieet dan we al dachten, maar dat daar in elk geval wel aanwijzingen bij zijn die voldoen de voorgenoemde eisen om zinvolle conclusies te kunnen trekken (ofwel: dat het moet gaan over het geheel in al zijn complexiteit). Ik denk niet dat we dat kunnen zeggen over de zo gezond geachte schijf-van-vijf (die opgebouwd is uit die reductionistische brokjes), want bij mijn weten zijn daarvan geen rechtstreeks aanwijzingen dat het helpt bij bijvoorbeeld epilepsie, depressie, migraine, Alzheimer, of diabetes.
Het aantal feitelijk onjuistheden in dit artikel is zo groot dat bij betekenisloos is. Een paar voorbeelden.
"Maar bepaalde organen, zoals de hersenen, prefereren glucose, die een kortere weg aflegt om de energie af te geven." Nee... de hersens gebruiken glucose omdat vetten te groot zijn om in voldoende maten door de hersen-bloed barriere te gaan.
Om glucose te verbranden moet het worden omgezet in acetyl, dat gebeurt in 6 stappen die elk een apart enzym nodig hebben. Vet moet ook worden afgebroken tot acetyl voor verbranding, en dat gebeurt on 1 stap via bèta-oxidatie. Glucose legt dus geen 'kortere weg af', maar een aanzienlijk langere.
"Als er geen of bijna geen glucose het lichaam binnen komen, gaat het lichaam ketogene deeltjes aanmaken uit vet." Nee... ketogeen verwijst naar iets dat ketonen of ketose opwekt (-geen van genese, ofwel creëren). Het lichaam maakt dus gewoon ketonen aan, het dieet dat dit veroorzaakt is 'ketogeen'.
"Als het lichaam na een periode van gewenning is omgeschakeld op vetverbranding (bij de één gaat dat gemakkelijker dan bij de ander), gaat het lichaam in ketose."
Nee, het lichaam kan makkelijk vet verbranden zonder ketonen aan te maken... zodra het lichaam ketonen aan begint te maken is het in ketose... de gewenning, ofwel ketoaddaptatie gebeurt nadat daarna en heeft alleen te maken met hoe efficient het dat doet
En zo kan ik nog wel even doorgaan....
Als ik het goed begrijp: er is een succesvol dieet zoals blijkt uit de resultaten (net als bij Keer Diabetes Om, waar inmiddels woeste controverses over worden gevoerd die hier hopelijk binnenkort tot een oplossing komen), maar die kán niet waar zijn omdat de theorie niet met de praktijk strookt.
Dick, nee dat is geen goede samenvatting. Over de effectiviteit op bijvoorbeeld epilepsie zegt 'de theorie' namelijk niets. Tegenstanders voeren bezwaren aan op andere aspecten, namelijk dat het ongezond zou zijn. Maar die aspecten zijn gebaseerd op zeer wankele theorie (over bijvoorbeeld rood vlees, verzadigd vet, of vezels).
Punt is dit: de traditionele voedingsleer gebruikt reductionistische methoden om tot een idee van gezonde cq. ongezonde voeding te komen. Dat leidt tot de schijf-van-vijf, angst voor verzadigd vet, ideeën over vezels, etc. Dat leidt óók tot telkens veranderende inzichten en ideeën. Eieren zijn het ene moment ongezond, het volgende weer niet. Idem voor volle zuivel, een glas rode wijn, etc. In feite blijkt telkens opnieuw dat die aanpak niet werkt. Toch wordt er aan vastgehouden onder het mom 'we hebben niets anders'. Maar als er vervolgens onderzoeken worden gedaan die wél anders zijn (doordat ze veel holistischer naar voeding en gezondheid kijken, zoals keer-diabetes-om, het-gezonde-dorp, ketogeen dieet, etc.) is de kritiek gebaseerd op de klassieke aanpak waarvan we net vastgesteld hebben dat die niet werkt en we eigenlijk iets beters nodig hebben.
Nog korter: de kritiek op kentheoretisch beter werkende methodiek wordt geleverd op basis van kentheoretisch slecht werkende methodiek. I rest my case.
Goh, bij veel mensen werkt "keto". Althans zo wordt dat ervaren. Er wordt meer over gesproken en gepubliceerd. En opeens komen er allemaal ongefundeerde bezwaren. Er zijn zogenaamd risico's. Voelen sommige partijen zich bedreigd?