De voorspelling van vorig jaar is uitgekomen: keto is de nieuwe rage. Het zal geen verbazing wekken dat een eetpatroon dat in principe heel streng is, maar ook enorm gehyped is, zowel enthousiaste als afwijzende reacties krijgt. In de pers en op het internet struikel je over de ervaringen en meningen over het keto-dieet die mijlenver uit elkaar liggen.

Er lijkt sprake van heuse keto-verwarring.


Populaire variant
De resultaten in de Tour de France van de Jumbo-Visma wielerploeg, die ketonen aan de voeding toevoegde, maakt de hype alleen maar groter.

Het ketogeen dieet was oorspronkelijk bedoeld als uitzonderlijke medische interventie voor patiënten met moeilijk behandelbare epilepsie. Inmiddels is het een populaire variant van een koolhydraatarm dieet De aantrekkelijkheid ervan wordt verhoogd door beroemdheden die er enthousiast over zijn. De vraag is of de meeste keto-diëters wel echt keto doen en niet een wat verwaterde gebruikersversie. Dan is er vaak geen sprake van keto, maar van laag-koolhydraat-hoog-vet. Maar ook dat werkt om af te vallen; een tijdje in ieder geval.

Vetverbranding
Keto maakt gebruik van een evolutionair bewaarde eigenschap van het menselijk lichaam. Dat kan zowel koolhydraten en eiwitten (die glucose leveren) als vet verbranden. En doet dat ook tegelijkertijd en afwisselend. Op elk moment is er in de bloedbaan meer energie uit vet dan uit glucose in omloop. Maar bepaalde organen, zoals de hersenen, prefereren glucose, die een kortere weg aflegt om de energie af te geven.

Als er geen of bijna geen glucose (en weinig eiwitten) het lichaam binnen komen, gaat het lichaam ketogene deeltjes aanmaken uit vet. Deze vervangen de glucose, onder meer als brandstof voor de hersenen. Als het lichaam na een periode van gewenning is omgeschakeld op vetverbranding (bij de één gaat dat gemakkelijker dan bij de ander), gaat het lichaam in ketose.

Epilepsiepatiënten hebben dan geen aanvallen meer. “Het ketogene dieet helpt bij het controleren van aanvallen omdat het fluctuaties in het bloedsuikerniveau vermindert. Dat vermindert de over-activiteit in de hersenen,” zegt een van de betrokken onderzoekersnaar aanleiding van een recent onderzoek met heel jonge kinderen (jonger dan 3 jaar) met epilepsie.

Migrainepatiënten
Keto-adepten kennen de werking van ketonen op hun hersenen. Ze voelen zich vaak een stuk helderder en scherper. De Italiaanse keto-onderzoeker Cherubino DiLorenzo deed een dubbelblinde trial met obese migrainepatiënten en denkt dat de ketonen de kwellende hoofdpijn bij velen van hen aanzienlijk verlichtten.

Ketonen als brandstof voor de hersenen zouden zelfs gunstige effecten hebben bij schizofrenie, depressie en alzheimer. Veel van het onderzoek ernaar verkeert nog in het veelbelovende stadium. Het is anekdotisch, kortdurend, bescheiden van omvang en vaak niet heel solide uitgevoerd. Een beperking die altijd genoemd wordt is de duur van de behandeling. Het is heel lastig om langdurig in ketose te blijven. Maar het lijkt plausibel dat keto een belangrijke rol kan spelen bij de behandeling van neurodegeneratieve en psychische ziekten.

Artsen en patiënten doen er goed aan de voordelen en de gevaren van het ketogene dieet oordeelkundig te bezien in overeenstemming met het bewijs, niet de hype
Hongergevoel
In ketose zijn op een dagelijks dieet heeft nog een ander groot voordeel. Je hongergevoel neemt sterk af, onder meer omdat het insulinepeil zo laag is bij gebrek aan glucose. In het Algemeen Dagblad komt deze week topchef Sergio Herman aan het woord. Hij is op een keto-dieet al 6 kilo afgevallen: “Eieren, spek, mayonaise, kaas, vette vis. Mag allemaal, want vet eten mag. Koolhydraten niet. En ook alcohol en suikers niet.”

Dat klinkt alsof Herman een smulpapendieet aanprijst. Zijn eigen Frites Ateliers zijn overigens wel off limits (de sauzen zouden mogen, maar de frites zijn natuurlijk gewoon koolhydraten). In hetzelfde AD-artikel wordt het enthousiasme voor keto danig getemperd door twee Belgische deskundigen. Zij noemen een aantal van de bezwaren die bij veel artsen en voedingsdeskundigen leven. In de eerste plaats mist een streng keto-dieet belangrijke voedingsstoffen, vooral plantaardige en dan in het bijzonder de vezels. Daarvan is zo langzamerhand toch wel aannemelijk gemaakt dat die onmisbaar zijn voor gezonde darmen. Het vele rode vlees dat bij keto is toegestaan, en zelfs gewenst, verhoogt de kans op darmkanker. Het verzadigde vet van dierlijke producten kan slecht zijn voor hart en bloedvaten omdat het het LDL verhoogt.

Wat het gewichtsverlies betreft: als je stopt vliegen de kilo’s er weer net zo hard aan als na elk ander dieet. En de kans dat dat gebeurt is groot, want een keto-dieet is heel moeilijk vol te houden. Diabetespatiënten die hun bloedwaarden zagen verbeteren terwijl ze aan keto deden, zien die weer verslechteren zodra ze stoppen. Die verbetering is niet blijvend.

Lange duur
‘Het keto-dieet is populair, maar is het goed voor je?’, kopt The New York Times. De krant zet alle voor- en nadelen op een rij en komt tot de conclusie dat er te weinig goed onderzoek is gedaan om de enthousiaste verhalen te ondersteunen of te ontkrachten. Het gebrek aan voedingsstoffen in een streng keto-dieet kan ondervangen worden door meer vezelrijke bladgroente te eten.

Aan weerskanten van het debat is wel overeenstemming over de voordelen van het beperken van koolhydraten in het dagelijkse eten, en dan vooral de geraffineerde soorten. Ook zijn er geen of nauwelijks bezwaren tegen het ruime gebruik aan plantaardige vetten en zuivel.

Over de effecten op de lange duur zijn nog vele vragen. The New York Times haalt een opiniestukvan drie New Yorkse artsen in het vakblad JAMA aan: “Hoewel het ketogene dieet veel aandacht heeft gekregen als voedingskundige behandeling van chronische ziekten zoals obesitas en diabetes type 2, is het bewijs dat het gebruik ondersteunt momenteel beperkt en zijn de potentiële risico’s van het dieet reëel. Artsen en patiënten doen er goed aan de voordelen en de gevaren van het ketogene dieet oordeelkundig te bezien in overeenstemming met het bewijs, niet de hype.”
Dit artikel afdrukken