4 min
We verspillen per persoon 47 kilo goed voedsel per jaar omdat weggooien makkelijk is en wordt beloond. Verspil daarom niet ook nog eens geld om mensen te vertellen dat ze dat niet meer moeten doen. We zijn namelijk veel gemakzuchtiger dan genegen tot wat verstandig is. Van dat probleem moeten beleidsmakers een kans maken.
Die stelling lanceerde gisteravond dr. Reint-Jan Renes, gedrags- en communicatiewetenschapper en lector aan de Hogeschool van Utrecht, in de Studium Generale serie Voedsel voor Morgen van de Universiteit van Utrecht.
Voedselverspilling tegengaan is een kans om onze milieu-impact aan te pakken omdat voedsel zorgt voor 30% van de broeikasgassen die we als consumenten veroorzaken. Wie een restje eten verspilt, verspilt ook de grondstoffen die hiervoor gebruikt zijn, te weten het water, land en de energie die nodig waren om dat restje in je vuilnisbak te laten belanden. Omdat het om nodeloze verspilling gaat, is het een van de meest evidente aspecten van onze consumptie om vervuiling en uitputting van de aarde snel en zonder welvaartsverlies terug te dringen. Alleen blijkt dat helemaal niet zo gemakkelijk.
De overheid heeft het tegengaan van voedselverspilling al sinds een aantal jaren in het vizier. En dus kwamen er campagnes. De meest in het oog springende is de ‘Kliekipedia’-campagne van het Voedingscentrum: ‘Een encyclopedie vol tips voor kliekjes.’ SIRE maakte een reclame-spotje. Er was een Doggybagcampagne van Natuur & Milieu en de campagne ‘I (hartje) afvalscheiden’ van Cyclus NV.
Rein Jan Renes noemt dit soort campagnes ‘ongelukkig’. “Je ziet veel van dit soort campagnes die een heel hoog niveau van wensdenken hebben: ‘Als we het mensen maar goed uitleggen en we maken het heel leuk voor ze, gaan ze het wel doen.” Maar, zegt de gedragswetenschapper, zo zit de mens niet in elkaar en dus werken zulke campagnes nauwelijks.
Renes legt nog eens uit hoe mensen wél in elkaar steken en dat je vanuit die wetenschap moet beginnen als je iets wilt bereiken.
Ten tweede denken we vaak veel te positief over ons gedrag. Uit onderzoek blijkt dat 76% van de mensen denkt minder te verspillen dan de rest van Nederland. Een deel overschat zich hier dus.
Tot slot zijn we kortzichtig en zelfzuchtig. Renes: “Als het er echt om gaat, wil ik wat nú heel prettig is voor mezelf.” Veel campagnes gaan dus uit van een verkeerd, of zelfs omgekeerd mensbeeld.
Maak kans van probleem
Renes toont vermoedelijk de kern van onze worsteling om te komen tot een volhoudbare wereld. Die gaat immers rechtstreeks in tegen het belang van de mens als een zichzelf overschattend, kortzichtig en zelfzuchtig wezen. Duurzaamheid gaat over de lange termijn en is vooral van belang voor anderen die de concurrenten zijn van mijn persoonlijke belang. Toch vindt Renes zijn inzichten in de psychologie van de mens geen excuus om bij de pakken neer te zitten. Het betekent dat je een andere strategie moet kiezen om tot verandering te komen.
Ons glas- en papierafval moeten we zelf weggooien en heeft het principe al in de praktijk gebracht. Hoe vervelend we het misschien ook vonden toen we zulk afval niet meer thuis mochten weggooien, we vinden het nu normaal. Maar ons restafval blijft gewoon aan de deur worden opgehaald. We worden dus beloond om veel bij het restafval te gooien, constateert Renes.
Ook dr. Toine Timmermans (Duurzame Voedselketens, WUR) ziet gedrag en organisatievormen als de grootste drempel om de verspilling tegen te gaan. “Technologie is niet de beperkende factor. De oplossingen liggen voor het oprapen.” Met een verpakking kun je bijvoorbeeld de houdbaarheid van een komkommer verlengen. Toch is de perceptie bij de gemiddelde consument dat die verpakking slecht is, stelt Timmermans vast. 90% van de milieudruk zit in het product, en slechts 10% in de verpakking. Het probleem zit in de kennis, weerstand en houding van de consument.
Of neem de ‘Pasteur-tag’. Dat is een chip die de werkelijke houdbaarheid van een product kan bepalen en klein genoeg is om op verpakkingen te plakken. Timmermans ervaart weerstand: “Moeten we op die technologie gaan vertrouwen of gaan we juist mensen meenemen om weer hun eigen zintuigen te gebruiken? Willen we nog een verbinding hebben met ons voedsel en zelf kunnen beoordelen?”
Timmermans ziet vele pogingen vanuit overheid, bedrijven en maatschappelijke instellingen om verspilling tegen te gaan. Zelf was hij inspirator voor de Verspillingsfabriek. Volgens hem gaan al die initiatieven bij elkaar voor een houdingsverandering zorgen, zeker nu het tegengaan van verspilling hot is. De trend zal er voor gaan dat mensen er elkaar op zullen aanspreken als ze voedsel verspillen. Dat moet "in sociale contexten de norm worden", sociologentaal voor "dat doe je niet." Timmermans voorspelt dat het nog 10 tot 15 jaar gaat duren voor dat zover is, maar is er niettemin van overtuigd dat het mogelijk is. "Met gordels dragen en roken is het ook gelukt."
Je kunt de lezingen van dr.ir. Toine Timmermans en dr. Reint Jan Renes hier terugkijken.
Fotocredits: voormalig staatssecretaris Dijksma en kok Angélique Schmeink tijdens de presentatie van Kliekipedia, duurzaamheidskompas.nl
Dit artikel afdrukken
Voedselverspilling tegengaan is een kans om onze milieu-impact aan te pakken omdat voedsel zorgt voor 30% van de broeikasgassen die we als consumenten veroorzaken. Wie een restje eten verspilt, verspilt ook de grondstoffen die hiervoor gebruikt zijn, te weten het water, land en de energie die nodig waren om dat restje in je vuilnisbak te laten belanden. Omdat het om nodeloze verspilling gaat, is het een van de meest evidente aspecten van onze consumptie om vervuiling en uitputting van de aarde snel en zonder welvaartsverlies terug te dringen. Alleen blijkt dat helemaal niet zo gemakkelijk.
Veel van dit soort campagnes heeft een heel hoog niveau van wensdenkenMislukte campagnes
De overheid heeft het tegengaan van voedselverspilling al sinds een aantal jaren in het vizier. En dus kwamen er campagnes. De meest in het oog springende is de ‘Kliekipedia’-campagne van het Voedingscentrum: ‘Een encyclopedie vol tips voor kliekjes.’ SIRE maakte een reclame-spotje. Er was een Doggybagcampagne van Natuur & Milieu en de campagne ‘I (hartje) afvalscheiden’ van Cyclus NV.
Rein Jan Renes noemt dit soort campagnes ‘ongelukkig’. “Je ziet veel van dit soort campagnes die een heel hoog niveau van wensdenken hebben: ‘Als we het mensen maar goed uitleggen en we maken het heel leuk voor ze, gaan ze het wel doen.” Maar, zegt de gedragswetenschapper, zo zit de mens niet in elkaar en dus werken zulke campagnes nauwelijks.
Renes legt nog eens uit hoe mensen wél in elkaar steken en dat je vanuit die wetenschap moet beginnen als je iets wilt bereiken.
Renes: “Als het er echt om gaat, wil ik wat nú heel prettig is voor mezelf.” Veel campagnes gaan dus uit van een verkeerd, of zelfs omgekeerd mensbeeldTen eerste overschatten we voortdurend onze wilskracht. Je neemt je voor de zolder op te ruimen, op tijd naar bed te gaan en meer te gaan sporten, maar dan niet vanavond maar morgen. Morgen wordt natuurlijk volgende week. We stellen uit maar blijven geloven dat we het ooit echt gaan doen.
Ten tweede denken we vaak veel te positief over ons gedrag. Uit onderzoek blijkt dat 76% van de mensen denkt minder te verspillen dan de rest van Nederland. Een deel overschat zich hier dus.
Tot slot zijn we kortzichtig en zelfzuchtig. Renes: “Als het er echt om gaat, wil ik wat nú heel prettig is voor mezelf.” Veel campagnes gaan dus uit van een verkeerd, of zelfs omgekeerd mensbeeld.
Maak kans van probleem
Renes toont vermoedelijk de kern van onze worsteling om te komen tot een volhoudbare wereld. Die gaat immers rechtstreeks in tegen het belang van de mens als een zichzelf overschattend, kortzichtig en zelfzuchtig wezen. Duurzaamheid gaat over de lange termijn en is vooral van belang voor anderen die de concurrenten zijn van mijn persoonlijke belang. Toch vindt Renes zijn inzichten in de psychologie van de mens geen excuus om bij de pakken neer te zitten. Het betekent dat je een andere strategie moet kiezen om tot verandering te komen.
We worden dus beloond om veel bij het restafval te gooien, constateert RenesHet is aan beleidsmakers en -uitvoerders om slimmer te zijn en een kans van het probleem te maken. Hoe? Maak de goede keuze, de gemakkelijke keuze. Als je wilt dat mensen de bril van een WC omlaag doen, dan maak je een WC die alleen doorspoelt als je de bril omlaag doet. Dan dóe je de bril ook omlaag. Het is het making things easy, by making things difficult principe. Renes doet een suggestie om dit principe toe te passen op het tegengaan van voedselverspilling: bewaar je boodschappentas in je voorraadkast. Dan zie je automatisch of het nodig is om je voorraad aan te vullen. Als het niet nodig is, zal je luiheid je daar zeker tegen beschermen.
Ons glas- en papierafval moeten we zelf weggooien en heeft het principe al in de praktijk gebracht. Hoe vervelend we het misschien ook vonden toen we zulk afval niet meer thuis mochten weggooien, we vinden het nu normaal. Maar ons restafval blijft gewoon aan de deur worden opgehaald. We worden dus beloond om veel bij het restafval te gooien, constateert Renes.
Met een verpakking kun je bijvoorbeeld de houdbaarheid van een komkommer verlengen. Toch is de perceptie bij de gemiddelde consument dat die verpakking slecht isWeerstand
Ook dr. Toine Timmermans (Duurzame Voedselketens, WUR) ziet gedrag en organisatievormen als de grootste drempel om de verspilling tegen te gaan. “Technologie is niet de beperkende factor. De oplossingen liggen voor het oprapen.” Met een verpakking kun je bijvoorbeeld de houdbaarheid van een komkommer verlengen. Toch is de perceptie bij de gemiddelde consument dat die verpakking slecht is, stelt Timmermans vast. 90% van de milieudruk zit in het product, en slechts 10% in de verpakking. Het probleem zit in de kennis, weerstand en houding van de consument.
Of neem de ‘Pasteur-tag’. Dat is een chip die de werkelijke houdbaarheid van een product kan bepalen en klein genoeg is om op verpakkingen te plakken. Timmermans ervaart weerstand: “Moeten we op die technologie gaan vertrouwen of gaan we juist mensen meenemen om weer hun eigen zintuigen te gebruiken? Willen we nog een verbinding hebben met ons voedsel en zelf kunnen beoordelen?”
Timmermans ziet vele pogingen vanuit overheid, bedrijven en maatschappelijke instellingen om verspilling tegen te gaan. Zelf was hij inspirator voor de Verspillingsfabriek. Volgens hem gaan al die initiatieven bij elkaar voor een houdingsverandering zorgen, zeker nu het tegengaan van verspilling hot is. De trend zal er voor gaan dat mensen er elkaar op zullen aanspreken als ze voedsel verspillen. Dat moet "in sociale contexten de norm worden", sociologentaal voor "dat doe je niet." Timmermans voorspelt dat het nog 10 tot 15 jaar gaat duren voor dat zover is, maar is er niettemin van overtuigd dat het mogelijk is. "Met gordels dragen en roken is het ook gelukt."
Je kunt de lezingen van dr.ir. Toine Timmermans en dr. Reint Jan Renes hier terugkijken.
Fotocredits: voormalig staatssecretaris Dijksma en kok Angélique Schmeink tijdens de presentatie van Kliekipedia, duurzaamheidskompas.nl
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Ik hoorde Renes op de avond deze zin zeggen inderdaad:
"Maar ons restafval blijft gewoon aan de deur worden opgehaald. We worden dus beloond om veel bij het restafval te gooien, constateert Renes."
Ik woon klaarblijkelijk in een meer vooruitstrevende gemeente dan Renes zelf; en heel veel praktijk gaat langs de beste man heen...
Gemeente Leerdam is echt niet de enige noch eerste gemeente die afvalbeleid zo heeft ingericht leert Google mij. .
Dat staat ook alleen maar op de gesneden groentes in zakken Niels, heb het nog nooit op een appel zien staan en ik neem aan dat het niet alleen voorgesneden groente is wat de meeste mensen weg zouden gooien. Een banaan die bruin is geworden gooien ze ook weg, terwijl die dan nog prima te eten is en daar staat net als de appel geen houdbaarheidsdatum op.
Uiterstehoudbaarheidsdatum op groente en fruit verbieden.
@Jarno, #2 . In de praktijk blijkt al gauw dat het sluitend organiseren van soort uitzonderingen meer kost dan het oplevert. De opbrengsten/besparingen zijn op het grote geheel bovendien verwaarloosbaar (ook al lijkt het heel vies, zo'n vrachtwagen die omrijdt).
Vergelijk dit met discussies over efficiëntere huisartsenzorg; aangezien de totale huisartsenzorg 3% van ons zorgbudget inneemt, komt een besparing niet snel terug in lagere premies.
Die planning, Martijn, zit idd ook wat in. Ik maak elke week een weekmenu wat we elke dag voor de hoofdmaaltijd gaan eten, met die planning haal ik mijn groente wel 1x per week in huis, een enkel product zal ik later in de week kopen, een bakje tauge of zak gesneden andijvie/soepgroente bijv, maar standaard groente als bonen, penen enz kun je makkelijk een week goed houden in de koelkast.
Maar dat soort planningen lopen ook bij veel mensen fout. Bijv die mensen die samen werken waarvan er onverwacht 1 moet overwerken en daar eet of ineens met collega's uit eten gaat, kinderen hebben die onverwachts bij vriendjes eten enz. Als je dan een lekkere vleesstoofpot gepland had zit je daar ineens alleen van te eten. Doen niet veel mensen, toch maken, ervan eten en de rest invriezen, die pakken dan maar een boterham. Volgende dag loopt je planning weer in de soep, want je moet overwachts naar het ziekenhuis, dan zit je nog steeds met dat vlees en groente en dat vlees vries je niet meer in want dat was al een keer gebeurd en ontdooid, opnieuw invriezen wordt dan afgeraden. Dus.......weggooien dan maar?
Hectisch leven zou er dan eerst uitgegooid moeten worden, zorg dat je iig met de avondmaaltijd met zijn allen altijd aan tafel zit, willen je kids bij vriendjes eten, laat ze dat voor een volgende keer eerst afspreken, zodat je vantevoren weet en kan inplannen. Onverwachts overwerken? Man moet gewoon thuis eten, zet het maar in de oven of magnetron dan. Doe ik ook. Als mijn man in de file staat of ergens werkt en het loopt uit, dan belt ie netjes dat het wat later wordt, weet ie hoe laat dan weet ik hoe laat en lang de schaal de oven in moet, weet ie het nog niet dan belt ie als hij weg gaat en weet hoe lang de rit duurt. Samen afspreken enz is dus ook een voorwaarde voor verspilling en plannen.