Lees ook
Omdat de politiek dood is en weer wakker gekust moet worden. Minister van Staat Herman Tjeenk Willink legde het gisteren rustig uit in Buitenhof. Frans Timmermans, vice-voorzitter van de Europese Commissie, hoorde in zijn woorden Shakespeare's drama Hamlet.

Gijzeling boer
Over de manier waarop de NGO Mobilisation (MOB) met de zogeheten PAS-melders uit de boerensector omgaat, is veel te doen. MOB-Voorzitter Johan Vollenbroek verklaarde ooit op Foodlog dat hij hen geen kwaad wil doen. Toch diende zijn organisatie onlangs handhavingsverzoeken in tegen 50 grote stikstof-uitstotende bedrijven in de provincie Gelderland.

Hij vertelde ons niet te verwachten dat de provincie zal gaan handhaven. Hij wil de overheid vooral wijzen op de 'puinhoop' waar ze voor zorgt door boeren tot 2025 te laten wachten op legalisering van de vogelvrije status waar ze als gevolg van falende wetgeving van diezelfde overheid sinds mei 2019 in zitten. In die maand oordeelde de Raad van State naar aanleiding van een zaak tegen de Staat die was aangespannen door MOB dat de overheid haar eigen afspraken niet nakwam.

Zoiets kan niet, vindt Vollenbroek. Kun je het met hem oneens zijn?

Afgelopen week diende Vollenbroeks organisatie opnieuw 50 handhavingsverzoeken in, dit keer in Friesland. Om wél lullig te zijn naar boeren? Uit de mond van MOB's jurist Valentijn Wösten afgelopen week in de Leeuwarder Courant klinkt het als een quid pro quo: als de overheid faalt, hebben de boeren pech. Ze worden gegijzeld.

Nee, zegt Vollenbroek opnieuw. "Die bedrijven kunnen juist blij met ons zijn. Minister Schouten stelt dat de laatste PAS-melders in 2025 wel gelegaliseerd zouden kunnen zijn. Dat is vanaf de uitspraak van de Raad van State gerekend zes jaar later. Dat is toch absurd? Dat kun je die bedrijven toch ook niet aandoen? Het laat zien hoe de minister van Landbouw er een zooitje van maakt. Door onze verzoeken komt er sneller duidelijkheid voor deze agrarische bedrijven.”

Ons stelt hij een vraag terug: "Waarom worden alle PAS-melders niet gelegaliseerd met latente ruimte van boeren die te ruim in hun jasje zitten? [er is immers een grote administratieve fraude, zo stelde ook CU-Statenlid Hermen Vreugdenhil vanuit Brabant vast, DV] Maar zo ver gaat hun onderlinge solidariteit nou ook weer niet, dan zijn het in eens weer concurrenten die elkaar de markt proberen uit te werken! Een van de belangrijkst oorzaken van de opbrengstprijzen-malaise!"

Overheid en politiek met zichzelf bezig
Gisterochtend, zondagmorgen 27 juni, bracht Buitenhof een memorabele uitzending met minister van Staat Herman Tjeenk Willink, EC-vice voorzitter Frans Timmermans en Vollenbroeks CO2-collega Marjan Minnesma. Zij won haar klimaatzaak tegen de Staat in oktober 2018, een half jaar voor Vollenbroek.

Waar Vollenbroek zijn actie tegen de Staat voortzet met tientallen zaken tegen bedrijven wegens uitblijvend beleid, kondigde Minnesma gisteren een nieuw proces tegen de Staat aan als de Nederlandse overheid onvoldoende doet om de emissies van klimaatgassen terug te dringen. Ze zal dan naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens gaan omdat de rechten van toekomstige generaties worden geschonden. Daarmee staat de keurige nette Nederlandse overheid die fel protesteert tegen het anti-homobeleid van de Hongaarse staatsleider meer dan in haar hemd. Waarom komt de Staat immers de meest fundamentele rechten en gemaakte afspraken niet na?



Waarom gebeurt dit keer op keer? In Buitenhof legde minister van Staat Herman Tjeenk Willink dat uit. De overheid doet geen moeite om haar keuzen te definiëren, bespreekbaar te maken en keuzen te maken uit de alternatieven in een gezond politiek democratisch proces. In plaats daarvan is ze bezig met het verdelen van de macht en aan de macht blijven. Daardoor verdwijnen de keuzen uit beeld en komen buitenstaanders met hún keuzen. Maar die passen de aanklooiende politiek niet zo omdat die buitenstaanders échte keuzen maken en de overheid er niet wezenlijk in geïnteresseerd is. Ze is vooral druk met haar onderlinge machtsverhoudingen bezig maar niet met staatszaken in het algemeen belang.



Naar de rechter uit 'liefde' voor het volk
Marjan Minnesma noemt haar proces tegen de Staat "een proces van liefde". Het gaat haar om de belangen van de samenleving en toekomstige generaties. Frans Timmermans waarschuwde voor het in verlegenheid brengen van de rechter door het recht te dwingen politieke uitspraken te doen. Minnesma ontkende dat die situatie ontstaat. De overheid en politiek moeten bepalen wat het land wil in plaats van zich met hun onderlinge machtsverhoudingen bezig te houden, zegt Tjeenk Willink. En als ze dat niet doen, zegt Minnesma, dan moet de rechter hen aan hun afspraken houden en tot keuzen dwingen. Tjeenk en Minnesma leken zich bij elkaar aan te sluiten, ook al blijkt Tjeenk te vinden dat er 'balans' moet zijn tussen uitspraken van rechters en het functioneren van de politiek en overheid.

Wiens wereldbeeld en wiens recht?
Het was een democratisch en staatskundig zinderende laatste Buitenhof voor de zomer. Knap geïnterviewd door Twan Huis en prachtig ingeleid door Tjeenk Willink. Toch bleef de vraag liggen: hebben buitenstaanders het recht om hun wereldbeeld en keuzen aan de politiek op te leggen als die niet functioneert?

Wie is met welk proces in staat om keuzen met draagvlak vanuit het volk te maken in een situatie waarin mensen fors moeten inleveren en de politiek niet functioneert?

Timmermans citeerde Shakespeare's Deense prins Hamlet die na de moord op zijn vader zei dat de tijden 'uit de kom' zijn gerukt en dat we er samen aan zullen moeten werken om ze daar op een nieuwe manier in te zetten. Als dat eigenlijk niet via de rechter zou moeten - dat vinden zowel Vollenbroek en Minnesma als Eurocommissaris Timmermans, volgens Duitsland een groene activist - hoe dan wel als de politiek zich niet de wezenlijke vragen stelt en de belangen van het publiek negeert en onderwijl de samenleving splijt door polarisatie van meningen en belangen? Zowel de stikstof- als de klimaatcase zijn daar sprekende voorbeelden van, terwijl we gelden als de 10e sterkste democratie ter wereld. Twan Huis citeerde in Buitenhof de Financial Times die daar ernstige scheuren in signaleert. Rutte's consensus-politieke zou daar debat aan zijn en aanleiding geven tot vooral rechts-populisme. Je zou kunnen constateren dat de Britse krant leiderschap verwacht van de Staat als strenge vader in plaats van NGO's met hun eigen ambities.

Timmermans Hamlet-citaat:
Let us go in together,
And still your fingers on your lips, I pray.
The time is out of joint—O cursèd spite,
That ever I was born to set it right!
Nay, come, let's go together.


Tjeenk Willink schreef twee boeken over het disfunctioneren van de Nederlandse democratie. Groter denken, kleiner doen, verscheen in 2018. Kan de overheid de crisis aan verschijnt binnenkort. Beide boeken sluiten aan bij de bredere analyse van de malaise in Westerse democratieën van de Harvard politicologen Steven Levitsky en Daniel Ziblatt, How democracies die.



Dit artikel afdrukken