In deze tijden, waarin overheden zich niet meer houden aan hun eigen normen of er niet meer voor zorgen dat normen correct worden nageleefd, is het helaas nodig om bij grote misstanden de rechter in te roepen als laatste onafhankelijke partij, om burgers en biodiversiteit te beschermen. Tweemaal heeft de rechter nu uitgesproken dat de overheid zich dient te houden aan de eigen normen en (internationale) afspraken.

In de Klimaatzaak van Urgenda veroordeelde de rechtbank de overheid al in 2015 om minimaal 25% CO2 te besparen in 2020 en verklaarde het vonnis bij voorraad uitvoerbaar. Dat betekent dat een hoger beroep en cassatie de datum van 2020 niet opschuiven. Op tijd beginnen dus, zou je denken. Dat deed de overheid niet.

Wachten op nieuwe rechtszaken
Daarna volgde de Stikstofzaak van Mobilisation for the Environment (MOB) die, ook na jaren procederen, in mei 2019 leidde tot de uitspraak van de Raad van State dat de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) niet gebruikt mag worden om toestemming te geven voor activiteiten die extra stikstofuitstoot veroorzaken. Dat zorgde er onmiddellijk voor dat duizenden vergunningen niet meer afgegeven werden, want er zijn heel veel activiteiten die stikstofuitstoot veroorzaken. De paniek sloeg toe, ook al kon je het al lang zien aankomen.

In Den Haag worden deze dossiers apart behandeld en spreekt men graag over de lange termijn, liefst voor 2050, want dat is ver weg en geeft geen enkel gevoel voor urgentie
Daarnaast is het wachten op de volgende succesvolle rechtszaken over onze gezondheid en biodiversiteit. Want aangezien Nederland Europees recordhouder ‘kinderen met astma’ is en onderaan de Europese lijst bungelt van behoud van soorten en biodiversiteit, is het wachten tot een NGO over één van deze onderwerpen met succes een rechtszaak aanspant.

In Den Haag worden deze dossiers apart behandeld en spreekt men graag over de lange termijn, liefst voor 2050, want dat is ver weg en geeft geen enkel gevoel voor urgentie. Toch geldt voor al deze onderwerpen dat we zo snel mogelijk moeten reduceren. Omdat sommige stoffen nú slachtoffers maken en andere stoffen, zoals CO2, honderden jaren aanwezig blijven. Het gaat dus niet om de uitstoot over 10 of 30 jaar, maar juist om álle uitstoot vanaf nu. Die moet zo snel mogelijk terug gebracht worden.

Zowel Urgenda als MOB zijn zeer constructief. Urgenda leverde al in juni een groot plan in, samen met 700 organisaties, dat laat zien hoe het Urgendavonnis nog steeds gehaald kan worden. MOB schreef het kabinet al een brief van 8 kantjes vol met oplossingen. Beide hebben nagedacht over haalbare oplossingen. En een reeks oplossingen helpt in beide dossiers: twee voor de prijs van één.

Twee voor de prijs van één
Urgenda publiceerde al acht maatregelen die kunnen leiden tot 5 megaton minder uitstoot van broeikasgassen en veel minder stikstofuitstoot. Dat kan meteen in 2020 veel ruimte creëren voor woningbouw en duurzame energieprojecten. Zo helpt langzamer rijden op volle banden om de stikstofuitstoot omlaag te brengen en het heeft meteen ook positieve gevolgen voor de verlaging van de uitstoot van CO2. Doe het dan meteen goed en begrijpelijk: overal 100 en niet alleen tot 19 uur. Door het door te trekken naar de hele dag bespaar je heel goedkoop op CO2-uitstoot en gaat ook de stikstof uitstoot verder omlaag. Help de consument niet alleen met voorlichting over ‘band op spanning’, maar zet ook snel meer bandenpompen neer.

Urgenda en MOB zien nog meer oplossingen onder het motto “twee voor de prijs van één”. Stikstof­kunstmest veroorzaakt circa 8% van de landelijke ammoniakuitstoot en bijna 2 megaton aan CO2-eq uitstoot per jaar bij de productie en het gebruik. Naast een langetermijnplan dat er zeker ook moet komen, zijn er ook maatregelen die nu al meteen genomen kunnen worden.

Precisiebemesting, waarbij je enkel op het juiste moment de juiste dosering geeft, in plaats van te veel tegelijk overal te strooien, levert direct besparing op. In 2018 deed 20% van de boeren dit al en het leverde 0,15 megaton minder CO2-eq-uitstoot op. Ook de omschakeling naar organische mest, zoals biologische boeren doen, is een oplossing. Verdubbeling van weide-uren voor koeien helpt, minder ureum per kg melk helpt, minder krachtvoer helpt en de mest scheiden of verdunnen helpt.

Beloon de boeren die dit al doen of hiermee aan de slag gaan. Veel boeren hebben geen opvolger. Koop ze royaal uit en zorg dat die plek niet ingenomen wordt door anderen die vervolgens hetzelfde gaan doen en blijven uitstoten. Er kunnen daar andere vormen van landbouw starten die juist stikstof binden en biodiversiteit vergroten.

Veel meer welvaart
Urgenda en MOB hebben samen met hoogleraren én boeren een plan gemaakt. Het kabinet kan zelf al beginnen met duurzaam inkopen, het aanbod voor hulp van supermarkten omarmen, convenanten sluiten met onderwijsinstituten, de mestsector en melkproducenten en boeren belonen die al aan de slag zijn of gaan. Het kabinet zal er ook voor moeten waken dat we geen oplossingen kiezen met averechts effect, zoals het bijstoken van biomassa in kolencentrales en warmtenetten. Dat zou weliswaar op papier tot minder uitstoot van CO2 leiden, maar in de praktijk tot meer uitstoot van broeikasgassen en stikstof. En verandering moet niet alleen komen uit de landbouw. Naast het elektrificeren van vervoersmiddelen, zal ook de luchtvaart moeten stoppen met groeien. Lelystad dichthouden zou een mooi signaal in de juiste richting zijn.

Met de voorgestelde maatregelen krijgt het kabinet vier oplossingen voor de prijs van één! Het is niet goedkoop, maar we krijgen er veel voor terug: schone lucht, gezondere mensen, minder files, een mooi platteland met kringlooplandbouw en prachtige natuur voor terug. Vier oplossingen voor de prijs van één voor véél meer welvaart.

Deze opinie van Marjan Minnesma, directeur Urgenda, en Johan Vollenbroek, voorzitten van Mobilisation for the Environment (MOB), verscheen vandaag ook op Joop.
Dit artikel afdrukken