3 min
Wat is duurzaam voedsel? Alex Datema beantwoordt die vraag vanuit het perspectief van de aarde. Moeten we terug naar de periode waarin we jagers en verzamelaars waren? Toen heerste een voedselsysteem dat lang volhoudbaar was.
Nog los van de definitie van duurzaamheid, is de vraag natuurlijk allereerst vanuit wiens positie je duurzaamheid bekijkt.
Duurzaam voedsel vanuit het perspectief van de mens leidt vast tot een ander antwoord dan vanuit het perspectief van het varken. Ik kies ervoor om duurzaam voedsel te beschouwen vanuit het perspectief van de aarde. Volgens astronaut André Kuipers is de aarde vanuit het gezichtspunt van het heelal namelijk een heel kwetsbaar bolletje waar we heel zuinig op moeten zijn. Het is het enige bolletje in het heelal waarvan we op dit moment zeker weten dat het de juiste omstandigheden heeft voor menselijk leven. Het gaat mij dus om duurzaam voedsel vanuit het perspectief van een menselijk leven op de aarde.
Duurzaam is volhoudbaar
Voordat ik die vraag kan beantwoorden is het afkaderen van wat 'duurzaam' is, al een vraag op zich. Voor mij is duurzaam synoniem met 'volhoudbaar'. Zo kijk ik ook naar datgene dat erg dicht bij mij ligt, de landbouw. Volgens mij kun je de landbouw pas echt duurzaam noemen als die volhoudbaar is voor de echt lange termijn. Het jaarlijkse landbouw proces van zaaien, beheren en oogsten moet je dus eeuwig, jaarlijks kunnen herhalen; pas dan is het volhoudbaar en/of duurzaam. Als we vanuit die blik naar ons voedsel kijken hebben we nog wel een paar uitdagingen te gaan.
Onze aarde zelf is geen stabiel systeem. De atmosfeer rond onze aarde verandert door de eeuwen heen. Dit betekent dat wat nu een volhoudbaar voedsel systeem lijkt, over een een paar eeuwen misschien wel helemaal niet meer bestaat. Zo zie je maar dat filosoferen over duurzaam voedsel nog best ingewikkeld, zo niet onmogelijk is. Terug daarom naar het perspectief van de aarde van nu en het standpunt dat het voedselsysteem duurzaam is als het lang volhoudbaar is. Dus jaarlijks herhaald kan worden zonder dat het roofbouw pleegt op de aarde.
Energetische roofbouw
Pleegt het huidige voedselsysteem roofbouw op de aarde? Die vraag lijkt me eenvoudig te beantwoorden: Ja! Ons huidige voedselsysteem vraagt enorm veel energie. De grote hoeveelheid fossiele energie die wij er nu instoppen, halen we er niet uit in de vorm van producten in een kringloop. Nog los van het feit dat fossiele brandstoffen eindig zijn, plegen we dus ook vanuit energetisch oogpunt roofbouw op de aarde met het huidige voedselsysteem. Die energieroofbouw vanuit ons voedselsysteem is geheel door ons mensen geïntroduceerd. De aarde zelf had het, voordat wij ons er mee gingen bemoeien, best goed geregeld. Planten groeien op zonlicht, en alle overige organismen leven eigenlijk van de energie die planten weten vast te leggen. Als ik dan ook de stelling hanteer dat de zon een onuitputtelijke bron is, dan was het voedselsysteem van de aarde, zonder het menselijk ingrijpen, wel volhoudbaar. Wie zo denkt, moet constateren dat al onze uitvindingen, slimmigheidjes en manipulaties hebben geleid tot een voedselsysteem dat weliswaar heel veel mensen kan voeden, maar geen verbetering waren van hoe het ooit was. En volhoudbaar vanuit het perspectief van de aarde is het al helemaal niet.
Waar is het nu misgegaan?
Volgens mij is het misgegaan toen we van jagers en verzamelaars, landbouwers werden. De jagers en verzamelaars leefden nog helemaal op basis van de energie van de zon die er op dat moment was. Alle energie die we als mens gebruikten, was energie die kort daarvoor vastgelegd was door planten. De planten maakten uitsluitend en alleen gebruik van zonne-energie. Een volhoudbaar systeem vanuit het perspectief van de aarde en de mens. De vraag is dus: kunnen we als mens weer terugschakelen en weer jager en verzamelaar worden? Want alleen dan kunnen we opnieuw spreken van duurzaam voedsel.
Misschien moeten we het proefschrift 'De duurzaamheid van de Nederlandse landbouw 1950 - 2015 - 2040' van Meino Smit er nog maar eens bij pakken, om tot een volhoudbaar voedsel te kunnen komen.
Dit artikel afdrukken
Duurzaam voedsel vanuit het perspectief van de mens leidt vast tot een ander antwoord dan vanuit het perspectief van het varken. Ik kies ervoor om duurzaam voedsel te beschouwen vanuit het perspectief van de aarde. Volgens astronaut André Kuipers is de aarde vanuit het gezichtspunt van het heelal namelijk een heel kwetsbaar bolletje waar we heel zuinig op moeten zijn. Het is het enige bolletje in het heelal waarvan we op dit moment zeker weten dat het de juiste omstandigheden heeft voor menselijk leven. Het gaat mij dus om duurzaam voedsel vanuit het perspectief van een menselijk leven op de aarde.
Duurzaam is volhoudbaar
Voordat ik die vraag kan beantwoorden is het afkaderen van wat 'duurzaam' is, al een vraag op zich. Voor mij is duurzaam synoniem met 'volhoudbaar'. Zo kijk ik ook naar datgene dat erg dicht bij mij ligt, de landbouw. Volgens mij kun je de landbouw pas echt duurzaam noemen als die volhoudbaar is voor de echt lange termijn. Het jaarlijkse landbouw proces van zaaien, beheren en oogsten moet je dus eeuwig, jaarlijks kunnen herhalen; pas dan is het volhoudbaar en/of duurzaam. Als we vanuit die blik naar ons voedsel kijken hebben we nog wel een paar uitdagingen te gaan.
De aarde zelf had het, voordat wij ons er mee gingen bemoeien, best goed geregeld. Planten groeien op zonlicht, en alle overige organismen leven eigenlijk van de energie die planten weten vast te leggenDe aarde van nu
Onze aarde zelf is geen stabiel systeem. De atmosfeer rond onze aarde verandert door de eeuwen heen. Dit betekent dat wat nu een volhoudbaar voedsel systeem lijkt, over een een paar eeuwen misschien wel helemaal niet meer bestaat. Zo zie je maar dat filosoferen over duurzaam voedsel nog best ingewikkeld, zo niet onmogelijk is. Terug daarom naar het perspectief van de aarde van nu en het standpunt dat het voedselsysteem duurzaam is als het lang volhoudbaar is. Dus jaarlijks herhaald kan worden zonder dat het roofbouw pleegt op de aarde.
Energetische roofbouw
Pleegt het huidige voedselsysteem roofbouw op de aarde? Die vraag lijkt me eenvoudig te beantwoorden: Ja! Ons huidige voedselsysteem vraagt enorm veel energie. De grote hoeveelheid fossiele energie die wij er nu instoppen, halen we er niet uit in de vorm van producten in een kringloop. Nog los van het feit dat fossiele brandstoffen eindig zijn, plegen we dus ook vanuit energetisch oogpunt roofbouw op de aarde met het huidige voedselsysteem. Die energieroofbouw vanuit ons voedselsysteem is geheel door ons mensen geïntroduceerd. De aarde zelf had het, voordat wij ons er mee gingen bemoeien, best goed geregeld. Planten groeien op zonlicht, en alle overige organismen leven eigenlijk van de energie die planten weten vast te leggen. Als ik dan ook de stelling hanteer dat de zon een onuitputtelijke bron is, dan was het voedselsysteem van de aarde, zonder het menselijk ingrijpen, wel volhoudbaar. Wie zo denkt, moet constateren dat al onze uitvindingen, slimmigheidjes en manipulaties hebben geleid tot een voedselsysteem dat weliswaar heel veel mensen kan voeden, maar geen verbetering waren van hoe het ooit was. En volhoudbaar vanuit het perspectief van de aarde is het al helemaal niet.
Volgens mij is het misgegaan toen we van jagers en verzamelaars, landbouwers werdenLaten we nog even door een energiebril naar ons huidige voedsel kijken. We halen met behulp van heel veel fossiele energie soja uit Brazilië. In Nederland produceren we daarmee varkensvlees en kaas, ook weer met behulp van de nodige fossiele energie. En die producten exporteren we op basis van weer een stoot fossiele energie naar China. Zeker, in dit systeem gebruiken we nog steeds de energie van de zon, in gefossiliseerde vorm (plantjes en beestjes van lang geleden die olie, gas en kolen in de bodem vormden), maar zonder energetische roofbouw werkt dit systeem niet. Het systeem is niet gesloten.
Waar is het nu misgegaan?
Volgens mij is het misgegaan toen we van jagers en verzamelaars, landbouwers werden. De jagers en verzamelaars leefden nog helemaal op basis van de energie van de zon die er op dat moment was. Alle energie die we als mens gebruikten, was energie die kort daarvoor vastgelegd was door planten. De planten maakten uitsluitend en alleen gebruik van zonne-energie. Een volhoudbaar systeem vanuit het perspectief van de aarde en de mens. De vraag is dus: kunnen we als mens weer terugschakelen en weer jager en verzamelaar worden? Want alleen dan kunnen we opnieuw spreken van duurzaam voedsel.
Misschien moeten we het proefschrift 'De duurzaamheid van de Nederlandse landbouw 1950 - 2015 - 2040' van Meino Smit er nog maar eens bij pakken, om tot een volhoudbaar voedsel te kunnen komen.
Bij het perspectief vanuit energie zoals Alex Datema het neerzet, sluit onderstaande video van energiedeskundige Tad Patzek goed aan. Patzek is pessimistisch over de toekomst van systemen die meer energie nodig hebben dan ze produceren in de vorm van voedsel.
In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander. Bekijk ook de introductie tot de duurzaam voedselreeks of het overzicht van de serie.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Toch mooi dat het begrip overproductie weer de kop op steekt. Economie is managen van schaarste, of is creëren van tekort beter uitgedrukt? In de landbouw lijkt dat niet te lukken.
Maar misschien is dat ook helemaal niet de bedoeling als de wereldbevolking blijft stijgen (het argument van de NL boeren om maximaal te produceren) en grote delen daarvan niet voldoende te eten hebben.
Zolang de overproductie niet ten koste gaat van de productie op langere termijn is er niet veel aan de hand. Of is dat juist aan de hand?
Jos, wanneer je nauwkeurig naar de quotering van melk en suiker kijkt was toen de insteek niet het beperken van de overproductie. Het was meer het beprijzen van de teelten.
Het antwoord op overproductie is regulering. Maar dat mag niet. Dat heet kartelvorming. Je kunt ook saneren, maar dan moet het er niet ergens anders bijkomen.
Tja Hendrik #43, hadden we vroeger niet zoiets als quotering…? Maar naar ik begrepen heb, waren boeren daartegen en is het dan ook grotendeels afgeschaft. Daarmee was het hek van de dam, om maar eens in een boerenterm te spreken.
Als overproductie het probleem is, zul je de oorzaak van die overproductie aan moeten pakken, in plaats van steeds maar weer blijven stellen dat overproductie de oorzaak is van alle ellende. Pogingen daartoe stuiten niet zelden op boze boeren.
En als je dan niets aan de oorzaak doet, dan blijft het probleem hetzelfde en zeggen we over 100 jaar weer dat overproductie het probleem vormt.
Zal wel lukken Hendrik, als je de beste prijs maar betaalt. Schaarste zorgt voor betere prijzen. Niet wij worden daardoor eerst getroffen, maar de arme landen. Uitermate zorgelijk.