Wat is dierenwelzijn? Een dier wil hetzelfde als een mens

Als je meerdere mensen vraagt ‘wat is dierenwelzijn?’ krijg je waarschijnlijk net zoveel verschillende antwoorden. Het is voor mensen een lastige vraag om te beantwoorden. Als we willen weten of een dier zich goed voelt, kunnen we dat misschien beter aan het dier zélf vragen.

Dieren zijn individuen
Soms gebeurt dat wel in de wetenschap, maar dat zijn helaas niet de onderzoeksvelden die kunnen rekenen op grote budgetten. Anders was er waarschijnlijk al veel meer bekend geweest over de psychologie en het gevoelsleven van dieren. Maar ondanks die beperkte middelen is er op dat gebied toch al aardig wat kennis vergaard. Bijvoorbeeld over de voorkeuren van dieren. Over hoe ze spelen en dat spelen – net als bij mensen – belangrijk is voor hun sociale en cognitieve ontwikkeling. Over hoe sociale structuren en het kunnen uiten van soortgebonden gedrag essentieel zijn voor hun welbevinden. En over de individuele verschillen tussen dieren van dezelfde soort. Het ene varken heeft andere wensen dan het andere. De één is onderzoekend, een ander kijkt de kat uit de boom. De één is sociaal, een ander heeft liever wat meer rust. Want jawel, dieren blijken individuen. En dat is niet zo heel verrassend gezien de grote diversiteit onder mens-dieren. Er is dus geen universeel antwoord op de vraag ‘wat maakt een dier gelukkig?’

Het is een bizarre en egocentrische veronderstelling dat ons gevoelsleven enorm verschilt van andere zoogdieren

Het menselijke dier
We moeten die ‘welzijnsvraag’ dan ook stellen aan het dier in kwestie. Maar dat doen we als mens niet erg vaak. En als we dat al doen, dan begrijpen de meeste mensen de antwoorden maar matig. Dus vormen veel mensen hun eigen beeld over dierenwelzijn.

Daarbij lijken veel mensen te vergeten dat wij ook dieren zijn. Het is een bizarre en egocentrische veronderstelling dat ons gevoelsleven enorm verschilt van andere zoogdieren. Als constante verveling mensen ongelukkig maakt, dan kunnen we ervan uitgaan dat dit ook gebeurt bij varkens. Als mensen depressief worden wanneer je ze opsluit, dan is de kans groot dat varkens dit ook niet fijn vinden. En als wij plezier halen uit sociale interactie met soortgenoten, zou dat dan niet ook zo zijn voor varkens?

Afwezigheid van lijden
Voor de wetenschap bestond het welzijn decennialang uit de afwezigheid van lijden, gebaseerd op de vijf vrijheden. De afwezigheid van ellende is een treurige definitie van welzijn. Het spreekt voor zich dat het ook voor een dier belangrijk is om geen pijn te voelen, geen angst, geen honger en geen dorst. En daarbij ook de vrijheid te hebben om natuurlijk gedrag te uiten. Maar inmiddels weten we wel meer. De wetenschap definieert dierenwelzijn tegenwoordig met de ‘vijf domeinen’ die – naast de afwezigheid van negatieve ervaringen – ook aandacht hebben voor het belang van pósitieve ervaringen. Een leven wordt pas waardevol als er ook iets leuks te beleven valt.

Keuzevrijheid
Ook dieren die ruimte krijgen voor plezierige ervaringen, kunnen soms pijn of angst ervaren. Het is helaas onvermijdelijk dat – zowel mensen als dieren – soms lijden. Wat het grote verschil maakt? De autonomie in hoe je omgaat met leed; de mogelijkheid om zelf keuzes te maken. Als je honger hebt, haal je iets te eten. Als je ziek bent, kun je jezelf afzonderen om te herstellen. En als je je verveelt, ga je op zoek naar afleiding.

Goed welzijn ontstaat door keuzevrijheid, genoeg afwisseling, leuke ervaringen en voldoende autonomie

Voor een varken kan die afleiding bestaan uit spelen met een soortgenoot. Of een verkoelend modderbad op een warme dag. Of wroeten in de aarde, op zoek naar een lekker hapje. Allemaal activiteiten die onmogelijk zijn in de vee-industrie.

Maar misschien zit ik er helemaal naast. Ik stel dan ook voor dat we varkens eens volledige keuzevrijheid geven en dan kijken wat ze doen. Als blijkt dat ze er dan stuk voor stuk voor kiezen om de hele dag met z’n allen op een paar vierkante meter beton te staan in een dichte stal boven een mestput, dan leg ik me erbij neer. Dan heeft de vee-industrie gelijk en hebben varkens precies het leven waar ze zielsgelukkig van worden.

Dus wat is dierenwelzijn? Persoonlijk ben ik van mening dat dierenwelzijn niet veel verschilt van mensenwelzijn. Goed welzijn ontstaat door keuzevrijheid, genoeg afwisseling, leuke ervaringen en voldoende autonomie.