Gisteravond sprak ik een column uit in De Balie als achtergrond en dessert bij het debat De prijs van bestrijdingsmiddelen - bij wie ligt de verantwoordelijkheid? Het debat vond plaats tegen de achtergrond van het besluit van de Europese Commissie om de toepassing van glyfosaat weer voor 10 jaar toe te laten en de onder meer via Zembla luid klinkende waarschuwingen van activistische onderzoekers als Bas Bloem en Violette Geissen tegen de toelating en de beoordeling van de veiligheid van pesticiden in het algemeen.
Tussen 2018 en 2020 organiseerde Foodlog een aantal congressen rond de vraag Landbouw zonder chemie - hoe dan? De aanleiding was een artikel van Jelmer Mommers op de Correspondent. Mommers suggereerde dat we best zonder kunnen en dat de grutto verdwijnt vanwege het gebruik van chemische middelen in de landbouw. Net als Thomas Oudman in zijn populaire boek 'Uit de shit' schetste hij het beeld van een bodemgezonde landbouw zonder kunstmest en gifstoffen alsof die morgen haalbaar zou zijn. De grote bedrijven die dat feest van vroeger tegen zouden houden, waren de landbouwchemietakken van Bayer en Syngenta.
Grutto, gif en ghetto
Maar het klopt niet helemaal. De grutto verdwijnt niet vanwege 'het gif' maar vooral vanwege geïsoleerde perceeltjes waar de vogels zich moeten zien te redden. Ze zitten als het ware netjes geclusterd in een ghetto en vliegen daarom de predatoren als gebraden duiven in de bek, zo leerde me vogelkenner Ben Koks. De grutto vraagt om niet alleen ruime beschermde gebieden maar tevens een ander maaibeleid om de vogel geen sitting duck te laten wezen voor rovers zoals vossen. Natuurlijk heeft de vogel ook de insecten nodig die samenhangen met de mest en samenstelling van de flora in de weide. Maar het gif? Dat is niet de primaire zorg. Wel framen critici het graag zo omdat het lekker logisch klinkt in de strijd tegen gif, die natuurlijk terecht is want we hebben allemaal Rachel Carson's Silent Spring gelezen.
Duivel
Bayer kocht Monsanto. Daarom is het Duitse bedrijf de duivel in hoogsteigen persoon geworden. Monsanto ontwikkelde immers zaden voor de grote gewassen als soja, mais en tarwe die geen enkele last hebben van het gebruik van glyfosaat. Roundup-ready heet dat. Het bedrijf verkoopt echter net zo graag biologische middelen als die markt maar groot genoeg zou zijn.
Het verbaast je misschien, maar ook biologisch spuit. Dat laat de affaire van de appelbloesemkever in Nederland zien. Het middel Raptol (van chemieconcern Neudorff) mag in Nederland niet gebruikt worden omdat niemand er een toelating voor aanvroeg en het Ctgb het daarom moest verbieden na talloze keren ontheffingen te hebben verleend; in Duitsland en België mag er gewoon mee gespoten worden op je biologische appel. Wij vinden het een risicomiddel (en misschien is het dat ook wel).
Tegenlobby
Later kwam ik Femi Oke nog eens tegen bij een IUPAC-bijeenkomst georganiseerd door de Vlaamse rabiaat pro-pesticiden pleitende professor Pieter Spanoghe (Ugent). IUPAC is een club van toegepaste chemici die wereldwijd de norm zetten voor de betekenis van begrippen zoals de industrie die gebruikt; de industrie zelf, waaronder de makers van gewasbeschermingsmiddelen, zijn er kind aan huis. Tijdens die bijeenkomst had nota bene een jurist van Bayer een prominente rol. Je zou er die scherpe Femi door gaan wantrouwen. Maar ook al wordt het in ieders plasje gevonden, er is echt geen bewijs voor de schadelijkheid van glyfosaat. Het middel heeft zelfs grote voordelen boven biologische landbouw, zeggen de voorstanders met argumenten die niet zomaar zijn weg te poetsen. Elk fordeel hep s'n nadeel, wist de grote wijsgeer Johan Cruyff al. Volkskrant wetenschapjournalist Maarten Keulemans dook onlangs ook maar eens in het duivelse stofje en ontdekte dat het er zelfs op lijkt dat de tegenlobby een grote metastudie die overtuigend laat zien dat we - by current knowledge - niet bang hoeven te zijn voor glyfosaat heeft laten wegpoetsen door de kankerorganisatie IARC van de WHO. Reuters had dat al eens eerder opgemerkt.
Waar staan we nu?
Groene middelen
Eerst nog even een laatste schets van de context. In 2020 nam Syngenta het Italiaanse groene middelen bedrijf Valagro over. Het is klein en maakte toen een omzet van nog geen €200 miljoen, maar het is een van de meest systematisch werkende ontwikkelaars van groene bestrijdingsmiddelen ter wereld. Het is een van die veelbelovende spelers om de natte dromen waar onbesuisde journalisten van denken dat ze al werkelijkheid zijn, kunnen helpen realiseren op de manier waarop het wel anders kan.
Zinloze en dure mediastrijd
En daar begint het vervolg van de eindeloze, soapachtige en voor Bayer miljarden verslindende mediastrijd over 'landbouwgif'. Daar wil iedere boer vanaf, al was het alleen maar omdat de publieke opinie tegen is en er betere en andere mogelijkheden kunnen worden ontwikkeld voor de intensivering van natuurlijke processen om hoge landbouwopbrengsten te realiseren. Vanuit Nederland heeft Koppert Biological inmiddels beet in Brazilië, het land van de glyfosaat-toepassing in hoge doseringen, met zogeheten bio-stimulanten. Dat is bepaald niet niks, want daar kopen akkerbouwondernemingen die leven-brengende in plaats van -dodende middelen omdat ze hun rendementen zien stijgen. Ze kopen het daar niet om biologisch te doen, maar omdat die nieuwe middelen werken als je ze met een nieuwe houding ten aanzien van landbouw toepast. Dood niet wat je niet wilt, maar richt het systeem zo in dat je niet hoeft te doden en natuurlijke processen op een kunstmatige manier voor je laat werken.
Wat is nou eigenlijk het probleem waar we het vanavond over hebben? We zijn in een eindeloze strijd verwikkeld over de mogelijke giftigheid en kankerverwekkendheid van de middelen die sinds het begin van de twintigste eeuw de landbouwproductie tot zo'n grote hoogte hebben gepushed dat we van 1,6 miljard mensen in 1900 tot 8 miljard in november 2022 konden groeien. Om die reden kun je die middelen niet zomaar afschaffen, want we moeten nog een heleboel leren en omleren om te werken zoals het beginnetje van Koppert in Brazilië. Wat nodig is, is een experimenteel toelatingsbeleid voor middelen zoals bedrijven als Koppert en Valagro die ontwikkelen. De toelating gaat te traag omdat onze wetgever en daarom onze toelatingsautoriteiten geen nieuwerwetse biologische principes voor het vermijden van plagen toelaten. Wat daar vooral voor nodig is, is experimenteerruimte die de wetgever moet willen toestaan. Dat wil zelfs GroenLinks niet, zoals ik ervoer tijdens het laatste congres over Landbouw zonder chemie - hoe dan? Het antwoord op die vraag luidt: door binnen beheersbare grenzen te experimenteren, observeren, leren, bijsturen en weer door met diezelfde learning loop. Faseer zo groene middelen in. Het gebeurt niet omdat de politiek het moeilijk vindt te definiëren wat veilig is en vreest dat 'big chem' er met de buit vandoor gaat. Waar zijn toch de activisten die durven te pleiten voor een biologisch regime van toelatingen?
Dit artikel afdrukken
Grutto, gif en ghetto
Maar het klopt niet helemaal. De grutto verdwijnt niet vanwege 'het gif' maar vooral vanwege geïsoleerde perceeltjes waar de vogels zich moeten zien te redden. Ze zitten als het ware netjes geclusterd in een ghetto en vliegen daarom de predatoren als gebraden duiven in de bek, zo leerde me vogelkenner Ben Koks. De grutto vraagt om niet alleen ruime beschermde gebieden maar tevens een ander maaibeleid om de vogel geen sitting duck te laten wezen voor rovers zoals vossen. Natuurlijk heeft de vogel ook de insecten nodig die samenhangen met de mest en samenstelling van de flora in de weide. Maar het gif? Dat is niet de primaire zorg. Wel framen critici het graag zo omdat het lekker logisch klinkt in de strijd tegen gif, die natuurlijk terecht is want we hebben allemaal Rachel Carson's Silent Spring gelezen.
Duivel
Bayer kocht Monsanto. Daarom is het Duitse bedrijf de duivel in hoogsteigen persoon geworden. Monsanto ontwikkelde immers zaden voor de grote gewassen als soja, mais en tarwe die geen enkele last hebben van het gebruik van glyfosaat. Roundup-ready heet dat. Het bedrijf verkoopt echter net zo graag biologische middelen als die markt maar groot genoeg zou zijn.
Het verbaast je misschien, maar ook biologisch spuit. Dat laat de affaire van de appelbloesemkever in Nederland zien. Het middel Raptol (van chemieconcern Neudorff) mag in Nederland niet gebruikt worden omdat niemand er een toelating voor aanvroeg en het Ctgb het daarom moest verbieden na talloze keren ontheffingen te hebben verleend; in Duitsland en België mag er gewoon mee gespoten worden op je biologische appel. Wij vinden het een risicomiddel (en misschien is het dat ook wel).
We zijn in een eindeloze strijd verwikkeld over de mogelijke giftigheid en kankerverwekkendheid van de middelen die sinds het begin van de twintigste eeuw de landbouwproductie tot zo'n grote hoogte hebben gepushed dat we van 1,6 miljard mensen in 1900 tot 8 miljard in november 2022 konden groeienNog iets om de sfeer te schetsen. Syngenta kwam een aantal jaren in Brussel bijeen om voor de pers zijn excuses te maken: de pesticidendruk moet echt terug en daar hadden we al veel eerder aan moeten beginnen. Ik wilde het meemaken en ging erheen om de sfeer te kunnen voelen en zag daar de flamboyante Femi Oke van Al Jazeera de dames en heren van het bedrijf grillen. Ingehuurd weliswaar, maar ze hoefde niet voorzichtig te zijn. Hun 'sorry en we gaan het nu anders doen', kon mij overtuigen. Het bedrijf bekende zich tot een nieuw verdienmodel: niet meer zo veel mogelijk middelen verkopen, maar zo goed mogelijk in het kader van wat in vakjargon heet 'Integrated Pest Management'. Dat betekent een verdienmodel ontwikkelen op basis van advies om zo weinig mogelijk middelen te hoeven inzetten door slim om te gaan met bodem, insecten, water en gewassen.
Tegenlobby
Later kwam ik Femi Oke nog eens tegen bij een IUPAC-bijeenkomst georganiseerd door de Vlaamse rabiaat pro-pesticiden pleitende professor Pieter Spanoghe (Ugent). IUPAC is een club van toegepaste chemici die wereldwijd de norm zetten voor de betekenis van begrippen zoals de industrie die gebruikt; de industrie zelf, waaronder de makers van gewasbeschermingsmiddelen, zijn er kind aan huis. Tijdens die bijeenkomst had nota bene een jurist van Bayer een prominente rol. Je zou er die scherpe Femi door gaan wantrouwen. Maar ook al wordt het in ieders plasje gevonden, er is echt geen bewijs voor de schadelijkheid van glyfosaat. Het middel heeft zelfs grote voordelen boven biologische landbouw, zeggen de voorstanders met argumenten die niet zomaar zijn weg te poetsen. Elk fordeel hep s'n nadeel, wist de grote wijsgeer Johan Cruyff al. Volkskrant wetenschapjournalist Maarten Keulemans dook onlangs ook maar eens in het duivelse stofje en ontdekte dat het er zelfs op lijkt dat de tegenlobby een grote metastudie die overtuigend laat zien dat we - by current knowledge - niet bang hoeven te zijn voor glyfosaat heeft laten wegpoetsen door de kankerorganisatie IARC van de WHO. Reuters had dat al eens eerder opgemerkt.
Waar staan we nu?
Groene middelen
Eerst nog even een laatste schets van de context. In 2020 nam Syngenta het Italiaanse groene middelen bedrijf Valagro over. Het is klein en maakte toen een omzet van nog geen €200 miljoen, maar het is een van de meest systematisch werkende ontwikkelaars van groene bestrijdingsmiddelen ter wereld. Het is een van die veelbelovende spelers om de natte dromen waar onbesuisde journalisten van denken dat ze al werkelijkheid zijn, kunnen helpen realiseren op de manier waarop het wel anders kan.
Zinloze en dure mediastrijd
En daar begint het vervolg van de eindeloze, soapachtige en voor Bayer miljarden verslindende mediastrijd over 'landbouwgif'. Daar wil iedere boer vanaf, al was het alleen maar omdat de publieke opinie tegen is en er betere en andere mogelijkheden kunnen worden ontwikkeld voor de intensivering van natuurlijke processen om hoge landbouwopbrengsten te realiseren. Vanuit Nederland heeft Koppert Biological inmiddels beet in Brazilië, het land van de glyfosaat-toepassing in hoge doseringen, met zogeheten bio-stimulanten. Dat is bepaald niet niks, want daar kopen akkerbouwondernemingen die leven-brengende in plaats van -dodende middelen omdat ze hun rendementen zien stijgen. Ze kopen het daar niet om biologisch te doen, maar omdat die nieuwe middelen werken als je ze met een nieuwe houding ten aanzien van landbouw toepast. Dood niet wat je niet wilt, maar richt het systeem zo in dat je niet hoeft te doden en natuurlijke processen op een kunstmatige manier voor je laat werken.
De toelating gaat te traag omdat onze wetgever en daarom onze toelatingsautoriteiten geen nieuwerwetse biologische principes voor het vermijden van plagen toelatenInfaseren
Wat is nou eigenlijk het probleem waar we het vanavond over hebben? We zijn in een eindeloze strijd verwikkeld over de mogelijke giftigheid en kankerverwekkendheid van de middelen die sinds het begin van de twintigste eeuw de landbouwproductie tot zo'n grote hoogte hebben gepushed dat we van 1,6 miljard mensen in 1900 tot 8 miljard in november 2022 konden groeien. Om die reden kun je die middelen niet zomaar afschaffen, want we moeten nog een heleboel leren en omleren om te werken zoals het beginnetje van Koppert in Brazilië. Wat nodig is, is een experimenteel toelatingsbeleid voor middelen zoals bedrijven als Koppert en Valagro die ontwikkelen. De toelating gaat te traag omdat onze wetgever en daarom onze toelatingsautoriteiten geen nieuwerwetse biologische principes voor het vermijden van plagen toelaten. Wat daar vooral voor nodig is, is experimenteerruimte die de wetgever moet willen toestaan. Dat wil zelfs GroenLinks niet, zoals ik ervoer tijdens het laatste congres over Landbouw zonder chemie - hoe dan? Het antwoord op die vraag luidt: door binnen beheersbare grenzen te experimenteren, observeren, leren, bijsturen en weer door met diezelfde learning loop. Faseer zo groene middelen in. Het gebeurt niet omdat de politiek het moeilijk vindt te definiëren wat veilig is en vreest dat 'big chem' er met de buit vandoor gaat. Waar zijn toch de activisten die durven te pleiten voor een biologisch regime van toelatingen?
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Ik weet niet waar die activisten zijn. Maar wij zijn gewoon hard aan het werk om écht groene middelen te maken. Activisme zonder een handelingsperspectief leidt telkens tot een lui "njet" teuge iets wat lekker bekt. Erg goed dat je Koppert en Valagro (Nu Syngenta Biologicals) noemt. Ook zij moeten opboksen tegen een systeem dat dosage/kill en time/kill effecten tot de norm verhief waardoor er een systeem van toezicht nodig werd mbt humane (en nu zelfs planetaire-) gezondheid.
Een jaar of tien terug ontdekten we iets bijzonders: Extracellulair DNA is buitengemeen giftig voor het organisme waar het vandaan komt. Je eigen DNA ín de cel doet stilletjes haar werk, maar zodra de cellen afsterven komt het DNA vanuit de cel je eigen bloedbaan binnen, en als het zich ophoopt komt er ellende van.
Voor een plant (of enig ander organisme) is dat cell-free, self-DNA ook geen pretje, en zelfs een groot probleem als het plantje deel uitmaakt van een monocultuur. Hier een video over het belang van cell-free DNA recycling in een landbouw omgeving. Bekijk het, en weet dat non-self DNA zeer gezond is, en self DNA ongezond. (Koppert heeft bijgedragen aan de totstandkoming van deze animatie).
Punt is, er zijn nieuwe wetenschappelijke inzichten die voorbij gaan aan predator/prey of dosage/kill en time/kill. Inzichten die zelfs niet passen in de huidige wetsteksten. Zelfs niet in de preambules daarvan. Celvrije stukkies, willekeurig gefragmenteerd DNA doen een fantastische job, al miljoenen jaren. Zij zorgen voor een "negative feedback" als er teveel van hetzelfde is. Enkele plagen die er nu al mee te managen zijn zijn: Wortelknobbelaaltjes, orobanche ramosa, agriotes, fusarium, downey mildew, botrytis, thrips, ganoderma. Geen enkel organisme houdt van een te sterke aanwezigheid van het eigen DNA in de omgeving.
We zijn op zoek naar activisten die wetenschappelijke literatuur kunnen begrijpen, niet bang zijn voor omgevingsreacties over het gebruik van DNA en het verschil willen maken. Ondertussen kachelen we gewoon door in verschillende jurisdicties. Was het niet Victor Hugo die schreef: "Niets is zo sterk als een idee wiens tijd gekomen is"?
Activisten houden van een eenvoudige voorstelling van zaken. Deze materie is buitengewoon ingewikkeld, dat maakt actievoeren heel lastig. Bovendien veranderen inzichten voortdurend, wat het nog lastiger maakt.
Klopt, Henric, het is best lastige materie, ook omdat er een zienswijze verschuiving plaats vindt/op handen is. Er is zoveel geïnvesteerd (geld, ego en opleiding) in "The Modern Synthesis" terwijl "Biological Relativity" nu een plaats probeert te veroveren.
Hééél in het kort gaat het over het belang van de omgeving over de werking van intracellular DNA. En ik chargeer, maar de invloeden van de omgeving van de individu hebben een (sterke-) invloed op het functioneren van het DNA ín de cel. Lamarck versus Darwin. (onechte tegenstelling, Darwin accepteerde Lamarckisme maar kon geen bewijs er voor vinden destijds. Voor de liefhebber. En voor de échte liefhebber.),
We zien een wetenschappelijke trendbreuk. Houden we vast aan het ene model (de zon draait om de aarde) met CRISPr en andere zaken of omhelzen we het andere (de aarde draait om de zon) en kijken we hoe de omgeving DNA zich laat ontwikkelen?
Peter #1, dat is een mooi Hugo citaat, maar die tijd is er al een tijdje en we blijven hangen in wel/geen glyfosaat. En dat nota bene de progressieve en kritische pers daar zó zijn best voor doet, dat vind ik zó jammer.
Het werd een andere avond dan ik verwachte. Aanvankelijk had ik aangegeven mijn vrijdagavond liever anders te besteden omdat ik vermoedde dat het gesprek weer 'the usual' zou worden: je bent tegen of je bent voor. Maar dat ben ik nu eenmaal niet (zie boven). Op mijn voorstel om een deframe te doen, ging De Balie in.
Toen ging de avond los met mensen die ziek werden van bollen-gif. Dat werd zo geframed tot vrijwel het einde van de avond alsof het om glyfosaat ging. Een en ander is te zien in de video die inmiddels in de tekst is opgenomen.
Opvallend is dat de hoogleraar milieu-epidemiologie aan tafel zo dicht bij de genuanceerde feiten blijft, dat niet duidelijk wordt wat hij vindt. Dat sluit aan bij de opmerking van Henric in #2. Wel durfde hij het te hebben over monitoren.
Waar blijven ze, dat blijft altijd en overal de vraag. Werkt top/down (green deal) of bottom-up (Koppert ed)? De waarheid zal ergens in het grijze middengebied liggen, nieuwe (of her ontdekte oude) zijn ruimte nodig om te groeien. Ruimte in tijd, wet en regelgeving & zoals altijd geld.
Overal zitten de tinten grijs, ook bij Rachel Carson's Silent Spring.
Het Nederlandse beleid is zo slecht nog niet, ondanks dat we de meeste kilo's GWB lijken te gebruiken. Er wordt gewerkt met schadedrempels, technieken, plaagdierbestijding, etc. Perfect is het niet, maar groene middelen zijn dat ook niet, chemisch maakt het niet uit of het uit natuur komt ("Nature is a bitch") of uit het laboratorium.
We kennen inmiddels ook de REACH wetgeving, waarbij de afbreekbaarheid van chemicaliën meer centraal komt te staan wat zal helpen al heeft dat een lange tijd nodig.
Vaak is het langzaamaan veranderen beter dan grote systeemveranderingen zoals in Sri Lanka liet zien.
Stap voor stap en de voortrekkers helpen, maar niet ten koste van alles op 1 paard wedden