Verkiezingen & jonge boeren Wie zet er nou een rood stoplicht op een rechte weg?

1. Wat motiveerde je om boer(in) te willen worden en waar lig je nu soms wakker van?
Ik vind het mooi om fysieke dingen te maken die je kunt vasthouden of opeten. Hoewel ik ben opgeleid als plantwetenschapper en hele mooie rapporten en figuurtjes kan maken, ben ik niet geschikt voor het echte computerwerk. Dat houd ik niet vol. Zelf gericht iets maken binnen ons familiebedrijf vind ik veel te mooi.

Bij informatie die niet klopt moet het kabinet gewoon optreden, met handhaving, controleren, boetes of voor de rechter slepen

De angst dat na een onverwachte knal weer een beving komt is voor mij wel iets waardoor ik later in slaap val. Gezien de politiek lig ik wel eens te piekeren of te malen over vooral de niet-wetenschappelijke benadering van beleid en de generieke uitwerking daarvan. Neem nou bijvoorbeeld het actieprogramma nitraat. Om de waterkwaliteit te verbeteren moeten nu overal bufferstroken van 3 meter rond percelen liggen. Nou, in de noordelijke provincies en zo ook Groningen is de waterkwaliteit prima en nu moeten wij ook meedoen met generiek beleid. We mogen dus minder oppervlakte gebruiken om te produceren met als reden dat de waterkwaliteit moet verbeteren. Dit moet verplicht met bufferstroken waarvan wetenschappers zeggen dat het op kleigronden nauwelijks of nihil effect heeft. Nu hebben we dus ook in onze provincie een maatregel die niet bijdraagt aan de oplossing voor Nederlandse waterkwaliteit en die mij geld en tijd kost.

Generiek beleid is voor kortzichtigen zeg ik wel eens. Als er te veel hardrijders op de weg zijn, heeft het geen zin om de maximumsnelheid naar beneden te brengen. Daar krijgt iedereen een langere reistijd door, maar het probleem van de hardrijders blijft bestaan. Die zijn er nog steeds. Degenen die het goed doen worden gestraft.

Zo ook met het huidige actieplan nitraat. Er komen niet minder hardrijders als ik langzamer ga. Dat voelt verkeerd. En met dit gevoel ga ik naar bed en sta ik ook weer op. Nu kost het ons het drie meter terwijl het niet bijdraagt aan verbetering van de waterkwaliteit. Straks maken ze er zomaar zes meter van. Je zou er anarchistisch van worden.

Niet meedoen aan labels, dat zijn alleen maar risico's en kosten en is onder de streep alleen maar mooi voor de bühne. De markt is keihard, dus waar het om draait is gewoon zoveel mogelijk volume halen

2. Hoe zorg je er nu voor dat je meer kunt dan de rekeningen betalen?
Niet te veel op bed liggen om zo te proberen zoveel mogelijk te doen. Voor ons is het belangrijkste dat we zoveel mogelijk kilo's product van het land afhalen. Voordat we gaan zaaien, weten we niet wat de opbrengsten zullen zijn. Als de marktprijzen laag zijn, moeten we alle tonnen opbrengst hebben om uit de kosten te komen. Zijn de prijzen hoog, dan hebben we de tonnen opbrengst ook keihard nodig. Alleen in zulke jaren kunnen we investeren in ons bedrijf en alleen zo kunnen we onze akkerbouw vooruit helpen. We proberen onze risico's te spreiden door verschillende gewassen te tellen, bijvoorbeeld gele en rode zaaiuien en twee rassen winterpeen.

We zijn GlobalGAP gecertificeerd. Het idee van meedoen aan een certificeringslabel is dat we ons kunnen onderscheiden en dat we zo een meerprijs kunnen realiseren. In de praktijk valt dat echt tegen. In jaren met veel aanbod is er geen meerprijs, maar ook in jaren met tekorten niet. Met een kopersmarkt in de peen bijvoorbeeld gaat alles wat oranje is weg voor geld. En dan bepaalt meer hoe goed je bent in het inschatten van de markt en het risico dat je wilt lopen wat je uiteindelijke verkoopprijs wordt voor het product en niet of je wel of geen certificaat hebt. In de akkerbouw worden die labels snel een licence to produce [minimumvoorwaarde om te kunnen verkopen, nvdr]. Ondertussen dragen wij de extra kosten en het extra werk dat eraan zit. De meerwaarde van een multomap vol documenten bijhouden en langslopen en koffie drinken met een auditor is er niet zomaar. De hele tendens dat wij als primaire producenten ons moeten onderscheiden met een oerwoud aan labels is iets wat wij ook moeten betalen. De markt is keihard dus waar het om draait is gewoon zoveel mogelijk volume halen.

3. Welke gevoelens heb je de afgelopen jaren gehad bij de politieke discussie van de afgelopen jaren over natuur en milieu in relatie tot boeren?
Frustratie. Ik volg de politiek niet meer als het over landbouw gaat, daar is veel te weinig dossierkennis. Ik vind het niet kunnen dat ongefundeerde meningen ingebracht mogen worden in landbouwdiscussies. Op landbouwdiscussies op sociale media over landbouw zie je mij ook niet. Dit is bewust, al die feitelijke onwaarheden en frustraties die bepaalde mensen, die bijvoorbeeld betaald volksvertegenwoordiger zijn, verspreiden vind ik echt niet kunnen.

Dan ben ik liever buiten in de sloot of op de dam van het land te vinden om te praten met omwonenden. Daar heb ik ook wel eens discussie maar daar is sprake van wederzijds begrip en is het makkelijker om verbinding te leggen. We zijn allemaal ook maar mensen. Misschien is dat ook wel het mooie van de Nederlandse landbouw, het familiebedrijf. Zo heeft ieder bedrijf een gezicht en een verhaal.

Het nieuwe kabinet moet investeren in dossierkennis en mensen op het ministerie, zodat er genoeg uitvoeringscapaciteit is bij het ministerie

4. Voor welke uitdagingen staat het nieuwe kabinet die jou zullen gaan raken?
Ik ben bang dat ze niet genoeg geld zullen vrijmaken voor de hoognodige dossierkennis op het ministerie, en voor de verkeerde beslissingen die ze zullen gaan nemen. Wij kunnen als (jonge) boeren nog zo goed vertegenwoordigd zijn, we kunnen het ministerie niet continu aan het handje nemen. Het nieuwe kabinet moet investeren in dossierkennis en mensen op het ministerie, zodat er genoeg uitvoeringscapaciteit is bij het ministerie. Ik hoop echt dat ze met de sector en de belangenorganisaties in gesprek zullen gaan, vóór er beleid komt, want wij hebben de praktische kennis. De hand lijkt me altijd uitgestoken om dat te gaan doen! Als uitdaging nummer 1 zie ik zorgen dat bedrijfsovernames goed geregeld zijn, bij familiebedrijven draait het om de waarde in grond en het fiscaal afregelen van overdrachten op opvolgers.

5. Wat heb je nodig van het nieuwe kabinet om succesvol en door je omgeving en klanten gewaardeerd te kunnen boeren?
Ik moet me nu iedere keer verdedigen tegen dingen die niet waar zijn en tegengeluiden die niet kloppen. Ik moet me niet hoeven te verdedigen, ik moet gewoon aan mijn werk kunnen. Die drainagebuizen moeten gecontroleerd worden bijvoorbeeld, daar heeft het gewas wat aan. Als akkerbouwer is het mijn taak om te akkerbouwen en niet om fake news te bestrijden. Zo moet ook het kabinet feiten controleren, net zoals de Reclame Code Commissie zijn werk strakker moet uitvoeren. Bij informatie die niet klopt, moet het kabinet en dus de overheid hard optreden, met handhaving, controleren, boetes of voor de rechter slepen. Net als de RCC heb je ook de Ombudsman die in principe al controlerende taken uitvoert voor de overheid. Maar als die wat uitvoeren of aanwijzen moet er ook iets mee gebeuren. Er wordt vaak te makkelijk gezegd dat wij ons beter moeten verdedigen en moeten blijven vertellen wat we doen. Ik doe het ook wel, als ik in de snackbar, kroeg of zwembad ben maar over het algemeen moet en ben ik gewoon aan het werk. Als je als akkerbouwer bijvoorbeeld in een sloot bezig bent met mijn buizen en anderen op dat moment allerlei onzin verspreiden over mijn sector vind ik dat raar. Raar dat dat zomaar kan in een land met relatief veel redelijk denkende mensen. En raar in een land met controlerende instanties.

6. Welke van die wensen verwacht je dat het nieuwe kabinet niet zal waarmaken?
Er zijn natuurlijk nog veel meer uitdagingen ook op andere vlakken, ik probeer echt wel breder te kijken dan de agrarische bubbel. Kijk naar de economische uitdaging, de verwachte economische krimp of lichte recessie. Ze zullen echt harde keuzes moeten maken met het beperkte budget wat ze hebben. Of landbouw daar een prominente rol in zal krijgen moet ik nog zien. Toch probeer ik het positief te bekijken, we zullen na de verkiezingen er met zijn allen het beste van moeten maken. Misschien gaat het zo meteen weer de goede kant op en krijgen ze in Den Haag een meer nuchtere kijk op de zaak. Ja, we gaan van het positieve uit. Als we maar meer met feiten in de weer gaan, dan gaat de discussie ook meer over de inhoud.

7. Welke consequenties heeft dat voor jou?
Als akkerbouwers en jonge mensen in het algemeen, hebben we het meeste aan een zo breed mogelijk pakket aan keuzes. Er moet dus divers beleid zijn, gebaseerd op kennis, om in een divers landschap de juiste keuzes te kunnen en mogen maken. Waar ik me zorgen over maak is hoe het voorzorgsprincipe gebruikt wordt. Vooral ook met nieuwe stoffen bijvoorbeeld. We zagen het een paar jaar geleden na de eerste vondsten van PFAS in wateren. Toen werden baggerwerkzaamheden en dus ook bedrijven stil gelegd, totdat de norm werd verhoogd en iedereen verder kon met het werk. Wat nieuwe stoffen kunnen gaan bepalen in combinatie met het voorzorgsprincipe is iets wat me zorgen baart. Zo ook dat er nu inmiddels al 23 mestvergisters zijn stilgezet in de drie noordelijke provincies vanwege de vondst van amfetamineresten. Wat gaat er nu gebeuren? Natuurlijk is het een productvreemde stof maar het is toch echt raar dat, net als met de PFAS gebeurde, hele sectoren daarom een tijdje stil komen te staan? Wat als dit uitgereden was op ons land? Mag ik dan dat jaar niet oogsten en wordt later gewoon de norm verhoogd omdat die drugstroep toch in meer dingen blijkt te zitten? Dat is met PFAS ook gebeurd, bedrijven en dus mensen stuk maken met een voorzorgsprincipe dat uitging van te lage normen. Het is als een rood stoplicht op een recht stuk weg. Het licht gaat vast weer op groen, maar de tijd die we stil hebben gestaan die krijgen we niet meer terug. En wiens kostbare tijd is dat? Niet van de betrokken ambtenaar, want die heeft geen miljoenenlening bij de bank.