Wat is een Nederlands landschap? Ruil koeien voor mensen en laat recreanten betalen voor mooie paden

Hoe ziet het landschap er hier in Weesp, langs de Vecht, vlak onder Amsterdam in de toekomst uit? Het is een vraag die me dagelijks bezig houdt en er is maar moeilijk een antwoord op te vinden. Ik heb wel wat aanwijzingen gevonden maar ze leven op zeer gespannen voet met elkaar.

Burgers mogen hier graag recreëren, fietsen, wandelen, hardlopen of met een bootje over het water dobberen. Het kan allemaal. Het toevoegen van industriële elementen zoals windmolens en zonne-energievelden valt in heel slechte aarde bij die grote groep recreanten. Dat heb ik tijdens ’de regionale energiestrategie‘-inventarisatie-avonden wel opgemerkt. Men wil graag een woning en is op zoek naar plekken om een mooi huis met een tuin te kunnen bouwen. Zodra twee mensen een gezin en een kindje hebben, vinden ze de stad toch te krap. Ze vluchten naar de omringende dorpen om iets meer ruimte te hebben om adem te halen.

Aan de andere kant van mijn boerderij ligt het Naardermeer. Een prachtig gebied waar ik soms voor werkzaamheden dwars doorheen mag rijden om hooibalen op te laden. Ik kan daar intens van genieten. Het is er echt heel erg mooi. Een boer ziet veel planten als onkruid, maar in zo’n omgeving moet je je daar niet kwaad om maken. Omdat ik een biologische boerderij run samen met mijn vrouw (De Groene Griffioen) hebben wij ook wel eens een sprietje van het een of ander, dat hoort erbij.

Volgens plan
In het veenweidegebied liggen veel oude graslanden die maar mondjesmaat worden gespit en opnieuw ingezaaid. Het is een gebied van gras, gras en nog eens gras. Bomen worden zelfs actief bestreden in het bestemmingsplan.

Bomen worden zelfs actief bestreden in het bestemmingsplan

De burger geniet van onze weilanden en koeien.

Het Naardermeer heeft misschien last van gebonden stikstof uit de landbouw. Toch is dat maar een fractie van de totale belasting hier, omdat wegen, industrie, een luchthaven en de stad niet te verwaarlozen bronnen zijn.

De boer zelf heeft koeien en meestal nog iets erbij om het inkomen wat aan te vullen: een B&B, melktap, kinderdagverblijf of boerderijwinkel. Extra inkomsten zijn welkom. De grond is duur en de marge wat te laag. Als we het landschap nog een klein beetje meer zouden aankleden voor de recreant en de boeren hun prijzen iets zouden mogen verhogen, zou je denken dat iedereen content zou zijn. Niets lijkt minder waar.

Groene problemen
Vanuit Den Haag bezien, schieten we op tal van terreinen te kort. Bodemdaling, CO₂-uitstoot, energie-opwekking, dierenwelzijn, biodiversiteit en waterkwaliteit en natuurlijk stikstof. De lijst met opgaven lijkt welhaast niet op te houden. Het oud-Hollandse plaatje met de koe in de wei is blijkbaar ondergeschikt geraakt aan nieuwe bestuurlijke idealen. Niettemin zitten we met bestuurlijke crisis na crisis.

Er zijn heel veel problemen en alles lijkt onmogelijk. Maar overheid, wat wil je nou eigenlijk? Ik heb de vraag aan meerdere beleidsmakers gesteld. Niemand heeft een duidelijk antwoord.

Één ding weet ik zeker, de lol gaat eraf. Boeren en hun opvolgers hebben er geen zin meer in

Boer en burger samen
Zelf heb ik wel ideeën. Zolang in het bestemmingsplan van dit gebied geen ’natuur’ maar ’agrarisch met waarden’ staat, dan zou je er redelijkerwijs iets moeten kunnen verdienen met een agrarische bedrijfsvoering. Wellicht kunnen we met slim waterbeheer en beplanting de bodemdaling en waterkwaliteit wat verbeteren. Een klein beetje extensiveren en de stalemissies beperken behoren tot de mogelijkheden. Zo hier en daar een strook voedselbos. Voor mens en dier zouden wat eten en schaduw prachtig zijn. Samenwerken met natuurgebieden, burgers en agrarische natuurcollectieven geeft veel perspectief voor biodiversiteit, natuur en landschappelijke schoonheid. En directe samenwerking tussen boer en burger geeft weer mogelijkheden voor een verdienmodel. We moeten het uiteindelijk samen oplossen! Zo voelt het op dit moment niet.

De boer kan niet ontsnappen aan het gevoel dat alle problemen bij hem worden neergegooid. Of de boer iets mag verdienen aan het oplossen van problemen, weet daarentegen niemand. Dat geeft onzekerheid. Eén ding weet ik zeker, de lol gaat eraf. Boeren en hun opvolgers hebben er geen zin meer in. Een klein beetje visie zou enorm helpen om de positieve energie weer terug te krijgen. En nog twee dingen. De mogelijkheid om als boer aan al die milieudoelen iets te kunnen verdienen en niet steeds wisselend beleid met alweer nieuwe regels.

Ondernemende maatschappelijk nuttige ideeën
Ik heb een stel ideeën om de boel vlot te trekken die ik graag aan u wil voorstellen.

Ruil wat koeien in de stal om voor een stel mensen uit de stad. Zij mogen een woning in het groen bouwen, maar moeten niet gaan klagen over de koeien die overblijven. Dat zou een mooie regel voor extensivering zijn.

De lol van het ondernemen gaat hand in hand met het behalen van maatschappelijke doelen en de productie van gewassen. Er zijn kansen zat

Laat de overheid paden door het land aanleggen waar de boer met machines en dieren gemakkelijk overal kan komen. Langs de paden komen biodiverse stroken. Recreanten die er overheen willen wandelen en dan zelfs een stuk fruit kunnen plukken, gaan door een hekje met een eenvoudige QR betaalcode. Daar kunnen prachtige landschappen door ontstaan.

Bedrijven en misschien ook wel heel rijke burgers die bovengemiddeld veel energie gebruiken, moeten wat terug doen voor de samenleving. De boer kan dat op lossen met zijn productie van biomassa en biodiversiteit via lokaal uitgegeven carbon credits.

Om bodemdaling tegen te gaan is gericht waterbeheer nodig waarbij de boer probeert de grondwaterstand vlak te houden onder de percelen. Als de boer water behoudt voor het gras en in het voorjaar wat water weg laat stromen, buffert hij om op tijd het land op te kunnen.

Ik ben ervan overtuigd dat er in potentie veel meer kan dan dat we nu voor mogelijk achten. Met als voornaamste doel dat de lol van het ondernemen hand in hand gaat met het behalen van maatschappelijke doelen en de productie van gewassen. Dat kost minder geld dan je zou verwachten, omdat er alternatieve verdiensten tegenover kunnen staan. Daar profiteert de hele samenleving van.