4 min
Het draait - alweer - om btw, in de kostenvergelijking tussen gezond en ongezond eten. Helpt verlagen van de btw? Nee, zeggen economen. Ja, zeggen voedingswetenschappers. Maar het is van tweeën één, want ja en nee kunnen niet alletwee tegelijk waar zijn. We lossen het op: ze hebben alle twee ongelijk.
Misschien hebben ze beiden gelijk. En kan de voedingsmiddelenindustrie de oplossing bieden, door goedkoop ongezond voedsel in ieder geval smakelijk en gevarieerd te maken.
9% procent minder = gezond
Het jongste debat over wel of geen btw op gezond eten - lees: onbewerkte groente en fruit - begon met een opinie in de Volkskrant van hoogleraar Jaap Seidell en plantaardig eten-activist Jeroom Remmers. Ze wezen de formerende partijen voor de zoveelste keer op een onder voedselactivisten breed gedragen wens om de btw op gezonde en duurzame producten af te schaffen. "Als de politieke wil er is, hebben supermarkten het binnen een maand geregeld," stelden zij. Volgens hen zou het een no brainer moeten zijn, omdat lastenverlichting het beste middel is om de bestaanszekerheid te garanderen. De doeltreffendste manier om dat te bewerkstelligen zou 9% korting op gezond en duurzaam voedsel zijn.
Besparing zorg dekt €2 miljard gederfde btw-opbrengsten
Volgens Seidell en Remmers komt relatief goedkoper gezond voedsel met name de qua gezondheid benadeelde lage-inkomensgroepen ten goede. Met die 9% kunnen ze wat meer vers plantaardig eten kopen en dat zou de uit de hand lopende zorgkosten flink verminderen. Dat zou een besparing opleveren die in ieder geval de gederfde btw-inkomsten (zo'n €2 miljard) dekt. Bovendien kan er altijd ook nog een brede suikertaks op ongezonde voedingsmiddelen als koek, snoep en frisdrank geheven worden. Dat werkt immers veel beter dan de per januari ingevoerde onhandig in elkaar getimmerde verbruiksbelasting op frisdranken en sappen.
Klopt dat? Nee
Ho ho, schreef Frank Kalshoven daarop in zijn column in de Volkskrant, is gezond eten nou eigenlijk echt duurder of goedkoper dan ongezond eten? Bij gebrek aan onderbouwde inzichten toonde hij zich sceptisch over een btw-verlaging, die bovendien volgens het wetenschappelijke instituut SEO "niet zo doeltreffend, en waar het een beetje doeltreffend is, niet doelmatig" zou zijn. Kalshoven poneerde de hypothese dat mensen die dat willen "tegelijkertijd goedkoper én gezonder zouden kunnen eten". Stamppot is lekker plantaardig, havermout met een scheut water ook en het kost echt niet veel. Dat mensen daar niet iedere dag trek in hebben, is het echte punt volgens Kalshoven. Waarom zou je zo gaan eten, als je genoeg geld hebt om niet goedkoper te hóeven eten, ongezonde frisdrank nou eenmaal lekker vindt, je kop niet hebt staan naar gezonder of goedkoper wilt eten vanwege andere sores.
Ja, maar niet als je gevarieerd gezond wilt eten
Dat is een te simplistische benadering van het debat rond de kosten van gezond versus ongezond eten, antwoordden vervolgens Wilma Waterlander, Luc Hagenaars, Coosje Dijkstra en Mary Nicolaou in een volgende opinie aan het adres van Kalshoven. Zij dragen een aantal wetenschappelijke studies aan waaruit moet blijken dat gezond eten (een gevarieerd voedingspatroon met groente en fruit) wel degelijk duurder is. Of andersom: welke voedingspatronen samen te stellen zijn binnen een minimum-inkomen, of die sociaal-cultureel acceptabel - "niet iedereen trekt het om elke dag havermout en stamppot te eten" - zijn en of die gezond waren. Hun conclusie: een voedingspatroon dat én gezond is én voldoende variatie biedt, is niet betaalbaar voor een minimum-budget.
Daar komt nog bij dat ongezond eten niet alleen goedkoper maar ook toegankelijker is, gezien het ruime aanbod (80% van het supermarktaanbod is ongezond) en het feit dat ongezonde voedingsmiddelen vaker in de aanbieding zijn. "Je kunt gezond eten voor weinig geld", aldus de vier critici van Kalshoven, maar "de transactiekosten van gezond eten zijn hoger." Het is namelijk juist veel makkelijker, sneller en sociaal geaccepteerder om ongezond te eten voor weinig geld. Ze vinden het maar raar dat de econoom Kalshoven precies dat transactiemotief over het hoofd zag.
En dus pleiten ze, opnieuw, voor die al vaak genoemde, breed door activisten gedragen maatregel om de btw op groente en fruit af te schaffen.
OK, countert Kalshoven vervolgens, fijn dat de wetenschap weet te onderbouwen dat ongezond eten qua moeite goedkoper is dan gezond. Want ja, consumenten zeggen - en denken - dat de prijs belangrijk is voor wat ze eten, gezonder voedsel is duurder (koekjes en chips zijn goedkoper dan vis en tomaten), en mensen die gezonder eten geven meer geld uit aan voedsel. Zolang mensen vinden dat goed eten duurder is, zal dikmakend gemakseten en 'fout' eten zoals iedereen dat doet winnen. Kalshoven zegt dat chique zo: "Er is een lineair verband tussen de (geobserveerde) kwaliteit van het voedingspatroon en het bestede budget." En vervolgens herhaalt ook hij zijn stokpaardje: je kúnt wel degelijk gezond eten voor weinig geld.
Volgens Kalshoven is de btw-afschaffing geen goede oplossing. "Je lost de obesitasepidemie en de grote gezondheidsverschillen tussen hoog- en laagopgeleiden echt niet op door de tomaten en de sla 9% goedkoper te maken," zegt Kalshoven.
Hoe moet het dan wel?
Maar dat is onzin, zeiden zijn critici al. Armere mensen willen lekker gezond eten zoals rijke. Armoedig gezond vinden ze maar niks.
Met dat argument schieten de 'geen btw'-activisten zich in de voet omdat die 9% een armoede probleem blijkt.
De hippe armoedige en gevarieerde keuken
Volgens het Nibud kan een gemiddeld gezin met 2 kinderen in Nederland voor €20,31 per dag eten. De Franse culinair criticus Jean-Pierre Coffe liet in 2010 zien dat een gezin voor minder dan €9,00 per dag heel gevarieerd en lekker kan eten als het maar zuinig met alle restjes omgaat. Daar moet natuurlijk nog wel wat inflatie bij. Laat de waarde die je toen voor €9,00 kocht nu eens €12,00 kosten. Volgens Coffe kun je prima én gezond én goedkoop eten, maar je moet er wel voor kunnen koken en daar tijd in willen steken. Daar heb je die transactiekosten weer. En je moet ook nog eens durven te vertellen dat je soep maakt van het loof van je radijsjes. Het is creatieve armoe, heel lekker en gevarieerd. Hoe maak je dat hip en dan geaccepteerd? That's the question.
Dit artikel afdrukken
9% procent minder = gezond
Het jongste debat over wel of geen btw op gezond eten - lees: onbewerkte groente en fruit - begon met een opinie in de Volkskrant van hoogleraar Jaap Seidell en plantaardig eten-activist Jeroom Remmers. Ze wezen de formerende partijen voor de zoveelste keer op een onder voedselactivisten breed gedragen wens om de btw op gezonde en duurzame producten af te schaffen. "Als de politieke wil er is, hebben supermarkten het binnen een maand geregeld," stelden zij. Volgens hen zou het een no brainer moeten zijn, omdat lastenverlichting het beste middel is om de bestaanszekerheid te garanderen. De doeltreffendste manier om dat te bewerkstelligen zou 9% korting op gezond en duurzaam voedsel zijn.
Besparing zorg dekt €2 miljard gederfde btw-opbrengsten
Volgens Seidell en Remmers komt relatief goedkoper gezond voedsel met name de qua gezondheid benadeelde lage-inkomensgroepen ten goede. Met die 9% kunnen ze wat meer vers plantaardig eten kopen en dat zou de uit de hand lopende zorgkosten flink verminderen. Dat zou een besparing opleveren die in ieder geval de gederfde btw-inkomsten (zo'n €2 miljard) dekt. Bovendien kan er altijd ook nog een brede suikertaks op ongezonde voedingsmiddelen als koek, snoep en frisdrank geheven worden. Dat werkt immers veel beter dan de per januari ingevoerde onhandig in elkaar getimmerde verbruiksbelasting op frisdranken en sappen.
Klopt dat? Nee
Ho ho, schreef Frank Kalshoven daarop in zijn column in de Volkskrant, is gezond eten nou eigenlijk echt duurder of goedkoper dan ongezond eten? Bij gebrek aan onderbouwde inzichten toonde hij zich sceptisch over een btw-verlaging, die bovendien volgens het wetenschappelijke instituut SEO "niet zo doeltreffend, en waar het een beetje doeltreffend is, niet doelmatig" zou zijn. Kalshoven poneerde de hypothese dat mensen die dat willen "tegelijkertijd goedkoper én gezonder zouden kunnen eten". Stamppot is lekker plantaardig, havermout met een scheut water ook en het kost echt niet veel. Dat mensen daar niet iedere dag trek in hebben, is het echte punt volgens Kalshoven. Waarom zou je zo gaan eten, als je genoeg geld hebt om niet goedkoper te hóeven eten, ongezonde frisdrank nou eenmaal lekker vindt, je kop niet hebt staan naar gezonder of goedkoper wilt eten vanwege andere sores.
Ja, maar niet als je gevarieerd gezond wilt eten
Dat is een te simplistische benadering van het debat rond de kosten van gezond versus ongezond eten, antwoordden vervolgens Wilma Waterlander, Luc Hagenaars, Coosje Dijkstra en Mary Nicolaou in een volgende opinie aan het adres van Kalshoven. Zij dragen een aantal wetenschappelijke studies aan waaruit moet blijken dat gezond eten (een gevarieerd voedingspatroon met groente en fruit) wel degelijk duurder is. Of andersom: welke voedingspatronen samen te stellen zijn binnen een minimum-inkomen, of die sociaal-cultureel acceptabel - "niet iedereen trekt het om elke dag havermout en stamppot te eten" - zijn en of die gezond waren. Hun conclusie: een voedingspatroon dat én gezond is én voldoende variatie biedt, is niet betaalbaar voor een minimum-budget.
Armere mensen willen lekker gezond eten zoals rijke. Armoedig gezond vinden ze maar niks'Transactiekosten'
Daar komt nog bij dat ongezond eten niet alleen goedkoper maar ook toegankelijker is, gezien het ruime aanbod (80% van het supermarktaanbod is ongezond) en het feit dat ongezonde voedingsmiddelen vaker in de aanbieding zijn. "Je kunt gezond eten voor weinig geld", aldus de vier critici van Kalshoven, maar "de transactiekosten van gezond eten zijn hoger." Het is namelijk juist veel makkelijker, sneller en sociaal geaccepteerder om ongezond te eten voor weinig geld. Ze vinden het maar raar dat de econoom Kalshoven precies dat transactiemotief over het hoofd zag.
En dus pleiten ze, opnieuw, voor die al vaak genoemde, breed door activisten gedragen maatregel om de btw op groente en fruit af te schaffen.
OK, countert Kalshoven vervolgens, fijn dat de wetenschap weet te onderbouwen dat ongezond eten qua moeite goedkoper is dan gezond. Want ja, consumenten zeggen - en denken - dat de prijs belangrijk is voor wat ze eten, gezonder voedsel is duurder (koekjes en chips zijn goedkoper dan vis en tomaten), en mensen die gezonder eten geven meer geld uit aan voedsel. Zolang mensen vinden dat goed eten duurder is, zal dikmakend gemakseten en 'fout' eten zoals iedereen dat doet winnen. Kalshoven zegt dat chique zo: "Er is een lineair verband tussen de (geobserveerde) kwaliteit van het voedingspatroon en het bestede budget." En vervolgens herhaalt ook hij zijn stokpaardje: je kúnt wel degelijk gezond eten voor weinig geld.
Volgens Kalshoven is de btw-afschaffing geen goede oplossing. "Je lost de obesitasepidemie en de grote gezondheidsverschillen tussen hoog- en laagopgeleiden echt niet op door de tomaten en de sla 9% goedkoper te maken," zegt Kalshoven.
Hoe moet het dan wel?
Hoe maak je creatieve armoede eerst hip en dan geaccepteerd?"Voedingswetenschappers die zich nuttig willen maken," prikkelt Kalshoven, zouden zich over de vraag moeten buigen "hoe de overheid kan helpen meer mensen in Nederland gezond te laten eten."
Maar dat is onzin, zeiden zijn critici al. Armere mensen willen lekker gezond eten zoals rijke. Armoedig gezond vinden ze maar niks.
Met dat argument schieten de 'geen btw'-activisten zich in de voet omdat die 9% een armoede probleem blijkt.
De hippe armoedige en gevarieerde keuken
Volgens het Nibud kan een gemiddeld gezin met 2 kinderen in Nederland voor €20,31 per dag eten. De Franse culinair criticus Jean-Pierre Coffe liet in 2010 zien dat een gezin voor minder dan €9,00 per dag heel gevarieerd en lekker kan eten als het maar zuinig met alle restjes omgaat. Daar moet natuurlijk nog wel wat inflatie bij. Laat de waarde die je toen voor €9,00 kocht nu eens €12,00 kosten. Volgens Coffe kun je prima én gezond én goedkoop eten, maar je moet er wel voor kunnen koken en daar tijd in willen steken. Daar heb je die transactiekosten weer. En je moet ook nog eens durven te vertellen dat je soep maakt van het loof van je radijsjes. Het is creatieve armoe, heel lekker en gevarieerd. Hoe maak je dat hip en dan geaccepteerd? That's the question.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Een voorbeeld (eigen recept dat ik wel eens gebruik):
Vanaf €6 tot €10 voor 6p... supergezonde foliumzuurstamp. En ook in de goedkoopste variant héérlijk. Vega rookworst en misopasta (een must in vele vegan gerechten, o.a. door haar hoge K2.. méér dan kaas) relatief duur.
1 stronk Broccoli, 1 pak ontdooide diepvriesspinazie - of duurdere verse (450gr), 1/2 krop sla (of 150 gram rucola/ veld(biet)sla), of steeltjes, 1,5 kg aardappel, 200 gram rookkaas in stukjes gesneden of 250 gram roomkaas, 1 eetl. kruidenboterkruiden van Erica ofzo, of kruidenboter (of lavas met kervel, bieslook, dragon, knoflook en selderij), zout, 2 eetl. kerrie, event stuk roomboter, flinke scheut olijfolie, water, balsamico (andere wijnazijn) naar smaak, eventueel vega-rookworst, en eventueel flinke scheut (natuurlijk gefermenteerde) ketjap/ sojasaus (of dikke ingekookte dashi-saus/ gefermenteerde sojabonenpasta).
Kook de aardappels (net onder water) 25 min, voeg na 5 min in stukken gesneden broccolistengels toe, deksel dan van de pan.
De laatste 2-5 min de broccoliroosjes en de kruiden... en de laatste minuut de fijngesneden sla en de rest... stamp het geheel goed fijn - event de staafmixer er deels even door (zonder de mogelijke worst ;).
Als er teveel water gebruikt is, kan de stamppot droger gemaakt worden door tijdens het stampen de kook erop te houden, en wat aardappelpuree uit een pakje toe te voegen (maar liever 2 bewaarde, gekookte aardappels extra).
Laat nog 10 min staan om de event rookworst goed in te 'wellen' (of wel die tevoren apart of in jus - bij apart wellen - tevoren - het rookwelwater om te koken). Snijd de worst in schijfjes en meng erdoor. Voeg wat mosterd toe op het bord (myrosinase enzym - dat kapot gaat bij 65 graden) om de sulforafaan synthese uit de broccoli te herstellen. Serveren met zelfgemaakte vegetarische jus en augurken of gezuurde komkommer.
Smakelijk!
ps op aanbiedingen letten loont. de broccoli nu bij de Lidl €0.89 500 gram
en de liefhebber kan natuurlijk ook gehaktballen braden met jus of 'echte' rookworst gebruiken...
of vega balletjes in champignon-ui-kruiden jus braden....
Creativiteit/ interesse die je alleen maar leert door erin geschoold te raken. Thuis, op school, en/of uit aangewakkerde interesse.... Anders blijf je steken.
Deze site vind ik erg leuk: https://www.crisiskoken.nl/
Jaap Seidel wijst ook op het belang van Voeding als vak op school en warme schoolmaaltijden.
Als je gewend bent om lekker te koken thuis, de vele smaken die je kan bereiken ervaren hebt, kan je ook relatief goedkoop eten.
Leren koken kan thuis gebeuren.... maar ook op school in een gestructureerde setting.
€12 per dag ipv €9 is een groot verschil voor een 4p gezin met laag inkomen.
Ook zo ongeveer mijn inschatting, maar dan wel met bepaalde groente-keuzes moeten maken, als je daarnaast ook (het goedkoopste) vlees eet..
Maar kijk je bijv naar de hoge tomatenprijzen van nu (€3-6 per kilo), maakt dat die al snel af vallend. in het budget. (een 400ml blik tomaten €0,69)
De meeste groenten zijn met 40-100% in prijs gestegen, veel meer dan de inflatie. Al zijn daarop uitzonderingen, is het altijd minstens 20%.
Daar kan geen BTW nul tarief tegenop, al helpt het natuurlijk iets. En ook de luxe mafia avocado's van Verweggistan - de lokale landbouw daar sterk aantastend - zijn dan op dat 0 tarief...
ps er zijn veel gezonde én heerlijke (ook maaltijd)soepen/ curry's te maken, waar vlees totaal niet in nodig is. Met een goed gekruide en gevulde (gooi er een halve knolselderij door) Marokkaanse rode linzensoep zonder vlees ben je max €5 kwijt voor een grote pan, genoeg voor 2 of 3 dagen (makkelijk ook steriel in pot te stoppen). Twee kippenbouten voor €3 mee laten trekken nog lekkerder.
Zelf een basiscurry maken veel goedkoper dan die pakjes (zeker die 'natte').... en zonder suiker/ bindmiddel/ 'gistextract'.... met kruidenpreferenties naar keuze...
Interessant stuk, ik heb gelinkt en een deel geciteerd op mijn website en toch enigszins raillerende aanvullingen gegeven. Want waarom ook niet?
Jur Schuurman het schaf-de-btw-af-argument zet geen zoden aan de dijk omdat armere mensen wellicht wel gezond voedsel (de hierboven als voorbeeld genoemde hutspot, zelf te maken van verse ingrediënten) zouden kúnnen kopen, maar het binnen hun sociaal-economische kader niet wíllen (omdat ook de factoren acceptatie, perceptie, lekker, gemak, tijd, gewoonte en kookvaardigheden een rol spelen).