LDL blijft - volgens cardiologen - de vette boosdoener, maar er zijn er meer

LDL-cholesterolniveaus dienen zoveel mogelijk verlaagd te worden om cardiovasculaire ziekten te voorkomen, vooral bij patiënten die een hoog en zeer hoog risico lopen. En hoe lager dat LDL-peil, hoe beter.

Dat is één van de duidelijke boodschappen van de vernieuwde richtlijnen voor dyslipidemie (verstoorde niveaus van vetdeeltjes in het bloed) van de European Society of Cardiology (ESC) en de European Atherosclerosis Society (EAS).

De richtlijnen zijn bedoeld voor artsen en andere zorgverleners en worden ook door de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC) gehanteerd. Onder de 22 vermelde auteurs uit heel Europa is ook de Leidse cardioloog Victoria Delgado.

Lagedichtheidlipoproteïne
De ESC en de EAS stellen geregeld de richtlijnen bij, de laatste keer in 2016. Ze werden nu weer herzien, onder meer omdat er nieuw bewijs is dat ‘de voornaamste eerste gebeurtenis in atheromatose het achterblijven in de vaatwand is van lagedichtheidlipoproteïne (LDL)-cholesterol (LDL-C) en andere cholesterolrijke lipoproteïnen die apolipoproteïne (Apo) B bevatten’. Atheromatose is het langzaam dichtslibben van de aderen met vet, het ontstaan van wat vroeger aderverkalking heette (atherosclerose). Apo B is een eiwit dat vetmoleculen bindt.

LDL blijft de boosdoener en Apo B is een belangrijke indicator van atherosclerose. De nieuwe richtlijnen stellen dat er een causaal verband is tussen verhoogd LDL-C en Apo B en hartinfarcten en beroertes. Er zijn vele oorzaken voor de ontwikkeling van atherosclerose en de consumptie van verzadigd vet is één van de belangrijkste. De hernieuwde kijk op vet van dierlijke herkomst die de afgelopen tijd opgeld doet, heeft volgens de cardiologen geen invloed gehad op het slechte oordeel over LDL.

Overtuigend bewijs
De uitkomsten van het vele onderzoek spreken volgens de opstellers van de richtlijnen duidelijke taal. "De opmerkelijke eensluidendheid van deze studies, gevoegd bij het biologische en experimentele bewijs, levert overtuigend bewijs dat LDL-C een causaal verband heeft met het risico op hartziekten ten gevolge van atherosclerose en dat het verlagen van LDL-C het risico op die ziekten verkleint, evenredig aan de behaalde verlaging van LDL-C."

De richtlijnen bestrijken het hele terrein van de zorg voor een gezond hart, van de wetenschappelijke onderbouwing van de opvattingen en een handig overzicht van de verschillende soorten vetdeeltjes die in het bloed circuleren, tot dieetadviezen en praktische tips voor in de huisartsenpraktijk. Verhoogd cholesterol is niet het enige probleem. Andere vetdeeltjes die vaak in een te hoge concentratie in het bloed zitten zijn de triglyceriden, bestaande uit diverse vetzuren, die vooral het gevolg zijn van een te calorierijk dieet.

Ongezonde gewoontes
Gezonder leven is en blijft het belangrijkste advies om dyslipidemie te voorkomen. Gezond eten, matig drinken, meer bewegen en vooral niet roken. Dat liedje is hetzelfde gebleven. Een Mediterraan dieet of het DASH-dieet verlagen ook nog eens de bloeddruk, wat ook een belangrijke factor over de jaren is van het ontstaan van hartziekten. Niet alleen vet, ook snelle koolhydraten dienen vermeden te worden.

Huisartsen kunnen met allerlei hulpmiddelen achterhalen hoe groot het risico op een hartziekte van een patiënt is en in zijn of haar toekomstige leven zal worden. Maar als zo’n globaal beeld geen reden voor ongerustheid geeft, kan er altijd nog groot gevaar op de loer liggen. Afgezien van een niet-ontdekte genetisch aanleg zijn dat bij jongeren vaak zeer ongezonde gewoontes, zoals excessief drank- en drugsgebruik, stress, weinig slaap en slecht eten. Stop daarmee rond je veertigste, is het advies.

Afgezien van een niet-ontdekte genetisch aanleg, kan er altijd nog groot gevaar op de loer liggen. Bij jongeren zijn dat vaak zeer ongezonde gewoontes, zoals excessief drank- en drugsgebruik, stress, weinig slaap en slecht eten. Stop daarmee rond je veertigste, is het advies

Onverminderd enthousiasme
Als alleen een verbeterde leefstijl niet genoeg is, zijn er altijd nog statines om het LDL-C te verlagen en levens te redden. Het onverminderde enthousiasme voor de vele soorten statines onder cardiologen wordt misschien alleen overtroffen door dat voor nieuwe cholesterolmedicijnen, de PCSK9- remmers. Er zijn vele individuele verschillen in de reactie op statines, maar die zijn door behandelaren goed te achterhalen. Daardoor is voor bijna iedereen met te hoog cholesterol een uitgekiende behandeling met statines en PCSK9-remmers mogelijk. Het doel moet zijn, volgens de richtlijnen, het LDL-niveau met minimaal 50% naar beneden te brengen.

Statines verlagen niet alleen het LDL-C, het slechte cholesterol dat tegenwoordig tussen aanhalingstekens wordt geschreven, omdat het niet alleen maar slecht is. Er zijn ook andere vetstoffen (de ‘andere cholesterolrijke lipoproteïnen’ uit het citaat hierboven) die net als LDL-C het dichtslibben van de aderen veroorzaken. Eén daarvan is het zogenoemde remnant cholesterol, dat tot nu toe vrijwel buiten schot gebleven is van de LDL-onderzoekers. Een Deens onderzoek liet zien dat dit zogenoemde ‘ugly cholesterol’ in veel hogere concentraties in het bloed voorkomt dan werd aangenomen, ook bij gezonde personen.

Een andere belangrijke boodschap van de richtlijnen is dat een levenslange controle op en aanpak van de hartgezondheid noodzakelijk is. Op elke leeftijd, bij elk individueel risiconiveau is aandacht (vooral gepraktiseerd als een gezonde leefstijl) een goed idee, volgens de cardiologen.