Foodlog vroeg 2 mensen om onafhankelijk van elkaar Huib Stams Suiker, het zoete vergif te recenseren. Dennis Zeilstra, werktuigbouwkundig ingenieur met een diepgaande interesse in voeding, tekent voor het ene deel van deze dubbelrecensie. Professor Fred Brouns, gespecialiseerd in de manier waarop ons lichaam met suiker omgaat, tekent voor het andere deel.
Huib Stam bepleit in Suiker het zoete vergif dat we moeten minderen met suiker. Weinigen zullen hierop tegen zijn, zodat hij al op voorhand de lezers op zijn hand heeft. Tegelijk schept de titel de verwachting dat dit boek zal laten zien dat we met vergif te maken hebben. De vraag is of dat lukt.
Stam begint met een introductie over wat suiker is en hoeveel we daar nou eigenlijk van eten. Daarmee duikt hij meteen in de mist van de getallen, zoals hij het noemt. Helaas tellen zijn eigen consumptiepercentages over meisjes tussen de 7 en 18 niet op tot 100% en blijkt de referentie verplaatst en andere getallen te bevatten(1). Daardoor blijft de mist hangen.
Na deze intro volgen achtergronden over de fysiologische rol van glucose en een uitleg van de wereldwijde problematiek van niet overdraagbare aandoeningen zoals obesitas, diabetes T2, kanker en hart- en vaatziekten. Voor mensen die zich al wat meer in voeding en gezondheid hebben verdiept, komt er weinig nieuws aan bod. Het geduld van de lezer die op zoek is naar de onderbouwing van de kwalificatie als vergif wordt op de proef gesteld. Hoeveel geduld je echter ook hebt, de onderbouwingen die suiker als grote ziekteverwekker aanwijzen blijken niet te komen.
Niet over suiker
Dat geeft Stam ook ruiterlijk toe: “Het is niet alleen de suiker die dit systeem overbelast”, schrijft hij, om even verderop ook “gefrituurde suiker” in de vorm van onder meer friet en chips erbij te halen. Dat is tekenend voor veel van de redeneringen in het boek. De argumenten gaan veelal niet over suiker, maar over zaken als glycemische index, koolhydraten, insuline en bloedglucose, en bewerkt voedsel. Stam bespreekt obesitas, het metaboolsyndroom, insulineresistentie, diabetes type 2, atherosclerose, kanker en glycatie. Maar alleen bij alvleesklierkanker noemt hij een rechtstreeks verband met suikergebruik en zelfs die ene referentie weet door de zeer lage incidentie nauwelijks een overtuigend bewijs te leveren(2) en wordt tegengesproken door een andere referentie(3). Stam gaat bovendien losjes om met referenties die zijn standpunt moeten onderbouwen. Waar hij bijvoorbeeld schrijft dat diabetes T2 vaak beter te behandelen is met 'life-style interventies', blijkt de voedingsaanpassing die gebruikt werd in de gerefereerde studie low-calorie, low-fat te zijn(4); geen woord over koolhydraten, laat staan suiker.
Wie oorzakelijke verbanden zoekt, komt bedrogen uit
Het boek vormt, voor de lezer die nog niet in de wereld van voeding en gezondheid is gedoken, een aardige introductie van de huidige visie op de rol die onze geïndustrialiseerde voeding speelt in het ontstaan van ziekten. Het is prijzenswaardig hoe Stam regelmatig de tekortkomingen van de beschikbare wetenschappelijke data en de afwezigheid van doorslaggevende resultaten benadrukt. Ook het stuk waarin hij uitlegt hoe lastig onderzoek naar voeding is en dat ook bij wetenschappers menselijke trekjes een rol spelen (zoals zoeken naar bevestiging van de eigen overtuiging, vasthouden aan de heersende opvattingen) is een waardevolle toevoeging.
Jammer blijft het echter dat Stam deze heldere introductie neerzet in het kader van suiker als vergif, om vervolgens bij alle 'vergiftigingen' aan te geven dat ze niet alleen het gevolg van suiker zijn. Vrijwel nergens gaan de door Stam opgevoerde referenties specifiek over suiker en veelal betreffen het slechts associaties. Wellicht had Stam een iets sterkere zaak kunnen maken met publicaties die pogen vast te stellen of er een oorzakelijk verband is tussen suiker en ziekten. Naast het voorbeeld dat Stam wel gebruikt, de bekende frisdrank RCT van Martijn Katan e.a.(5), zijn er bijvoorbeeld verschillende onderzoekers die daarvoor de Bradford Hill criteria gebruiken. Daarmee doen zij, meer dan Stam, een poging om een antwoord te vinden op de vraag of een oorzakelijk verband de meest waarschijnlijke verklaring is voor de gevonden correlaties tussen bijvoorbeeld frisdranken en diabetes type 2(6,7,8), obesitas (6,9) of coronaire hartziekten(10). Het zijn dergelijke referenties die je verwacht in een boek dat stelt dat suiker vergif is.
Bewijs te beperkt
Maar ondanks die gemiste kans blijft het punt, zoals Stam zelf ook stelt, dat de wetenschap slechts zeer beperkt kan aantonen dat suiker schadelijk is en gematigd zou moeten worden. De vraag is daarom of het opvoeren van wetenschappelijke resultaten de beste route is om die stelling te onderbouwen. In feite had Stam het kunnen laten bij zijn eerste en tevens beste argument: “We hebben de suiker niet nodig. Het wordt tijd dat we suiker weer als een traktatie gaan zien, als een genotmiddel.” En zo simpel is het ook: er is geen reden om overal suiker in te gebruiken. Wel is er reden tot zorg over de veiligheid op lange termijn van het gebruik van suiker in sterk bewerkte producten.
Suiker het zoete vergif is te bestellen bij onder meer bol.com.
Noten:
1. Sluik, D., van Lee, L. & Feskens, E. J. Consumptie van toegevoegde suikers in Nederland Resultaten uit de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling 2007-2010. kenniscentrumsuiker.nl at
2. Larsson, S. C., Bergkvist, L. & Wolk, A. Consumption of sugar and sugar-sweetened foods and the risk of pancreatic cancer in a prospective study. Am. J. Clin. Nutr. 84, 1171–1176 (2006).
3. Aune, D. et al. Dietary fructose, carbohydrates, glycemic indices and pancreatic cancer risk: a systematic review and meta-analysis of cohort studies. Ann. Oncol. mds076 (2012). doi:10.1093/annonc/mds076
4. Knowler, W. C. et al. Reduction in the incidence of type 2 diabetes with lifestyle intervention or metformin. N. Engl. J. Med. 346, 393–403 (2002).
5. De Ruyter, J. C., Olthof, M. R., Kuijper, L. D. J. & Katan, M. B. Effect of sugar-sweetened beverages on body weight in children: design and baseline characteristics of the Double-blind, Randomized INtervention study in Kids. Contemp. Clin. Trials 33, 247–257 (2012).
6. Malik, V. S. & Hu, F. B. Sweeteners and Risk of Obesity and Type 2 Diabetes: The Role of Sugar-Sweetened Beverages. Curr. Diab. Rep. (2012). doi:10.1007/s11892-012-0259-6
7. Goran, M. I., Tappy, L. & Lê, K.-A. Dietary Sugars and Health. (CRC Press, 2015).
8. Basu, S., Yoffe, P., Hills, N. & Lustig, R. H. The Relationship of Sugar to Population-Level Diabetes Prevalence: An Econometric Analysis of Repeated Cross-Sectional Data. PLoS ONE 8, e57873 (2013).
9. Hu, F. B. Resolved: there is sufficient scientific evidence that decreasing sugar-sweetened beverage consumption will reduce the prevalence of obesity and obesity-related diseases. Obes. Rev. 14, 606–619 (2013).
10. Huffman, M. D. Association or Causation of Sugar-Sweetened Beverages and Coronary Heart Disease Recalling Sir Austin Bradford Hill. Circulation 125, 1718–1720 (2012)
Fotocredits: pakken witte suiker, JeepersMedia
Dit artikel afdrukken
Hoeveel geduld je echter ook hebt, de onderbouwingen die suiker als grote ziekteverwekker aanwijzen blijken niet te komen.Mist
Stam begint met een introductie over wat suiker is en hoeveel we daar nou eigenlijk van eten. Daarmee duikt hij meteen in de mist van de getallen, zoals hij het noemt. Helaas tellen zijn eigen consumptiepercentages over meisjes tussen de 7 en 18 niet op tot 100% en blijkt de referentie verplaatst en andere getallen te bevatten(1). Daardoor blijft de mist hangen.
Na deze intro volgen achtergronden over de fysiologische rol van glucose en een uitleg van de wereldwijde problematiek van niet overdraagbare aandoeningen zoals obesitas, diabetes T2, kanker en hart- en vaatziekten. Voor mensen die zich al wat meer in voeding en gezondheid hebben verdiept, komt er weinig nieuws aan bod. Het geduld van de lezer die op zoek is naar de onderbouwing van de kwalificatie als vergif wordt op de proef gesteld. Hoeveel geduld je echter ook hebt, de onderbouwingen die suiker als grote ziekteverwekker aanwijzen blijken niet te komen.
Niet over suiker
Dat geeft Stam ook ruiterlijk toe: “Het is niet alleen de suiker die dit systeem overbelast”, schrijft hij, om even verderop ook “gefrituurde suiker” in de vorm van onder meer friet en chips erbij te halen. Dat is tekenend voor veel van de redeneringen in het boek. De argumenten gaan veelal niet over suiker, maar over zaken als glycemische index, koolhydraten, insuline en bloedglucose, en bewerkt voedsel. Stam bespreekt obesitas, het metaboolsyndroom, insulineresistentie, diabetes type 2, atherosclerose, kanker en glycatie. Maar alleen bij alvleesklierkanker noemt hij een rechtstreeks verband met suikergebruik en zelfs die ene referentie weet door de zeer lage incidentie nauwelijks een overtuigend bewijs te leveren(2) en wordt tegengesproken door een andere referentie(3). Stam gaat bovendien losjes om met referenties die zijn standpunt moeten onderbouwen. Waar hij bijvoorbeeld schrijft dat diabetes T2 vaak beter te behandelen is met 'life-style interventies', blijkt de voedingsaanpassing die gebruikt werd in de gerefereerde studie low-calorie, low-fat te zijn(4); geen woord over koolhydraten, laat staan suiker.
Wie oorzakelijke verbanden zoekt, komt bedrogen uit
Het boek vormt, voor de lezer die nog niet in de wereld van voeding en gezondheid is gedoken, een aardige introductie van de huidige visie op de rol die onze geïndustrialiseerde voeding speelt in het ontstaan van ziekten. Het is prijzenswaardig hoe Stam regelmatig de tekortkomingen van de beschikbare wetenschappelijke data en de afwezigheid van doorslaggevende resultaten benadrukt. Ook het stuk waarin hij uitlegt hoe lastig onderzoek naar voeding is en dat ook bij wetenschappers menselijke trekjes een rol spelen (zoals zoeken naar bevestiging van de eigen overtuiging, vasthouden aan de heersende opvattingen) is een waardevolle toevoeging.
Jammer blijft het echter dat Stam deze heldere introductie neerzet in het kader van suiker als vergif, om vervolgens bij alle 'vergiftigingen' aan te geven dat ze niet alleen het gevolg van suiker zijn. Vrijwel nergens gaan de door Stam opgevoerde referenties specifiek over suiker en veelal betreffen het slechts associaties. Wellicht had Stam een iets sterkere zaak kunnen maken met publicaties die pogen vast te stellen of er een oorzakelijk verband is tussen suiker en ziekten. Naast het voorbeeld dat Stam wel gebruikt, de bekende frisdrank RCT van Martijn Katan e.a.(5), zijn er bijvoorbeeld verschillende onderzoekers die daarvoor de Bradford Hill criteria gebruiken. Daarmee doen zij, meer dan Stam, een poging om een antwoord te vinden op de vraag of een oorzakelijk verband de meest waarschijnlijke verklaring is voor de gevonden correlaties tussen bijvoorbeeld frisdranken en diabetes type 2(6,7,8), obesitas (6,9) of coronaire hartziekten(10). Het zijn dergelijke referenties die je verwacht in een boek dat stelt dat suiker vergif is.
Bewijs te beperkt
Maar ondanks die gemiste kans blijft het punt, zoals Stam zelf ook stelt, dat de wetenschap slechts zeer beperkt kan aantonen dat suiker schadelijk is en gematigd zou moeten worden. De vraag is daarom of het opvoeren van wetenschappelijke resultaten de beste route is om die stelling te onderbouwen. In feite had Stam het kunnen laten bij zijn eerste en tevens beste argument: “We hebben de suiker niet nodig. Het wordt tijd dat we suiker weer als een traktatie gaan zien, als een genotmiddel.” En zo simpel is het ook: er is geen reden om overal suiker in te gebruiken. Wel is er reden tot zorg over de veiligheid op lange termijn van het gebruik van suiker in sterk bewerkte producten.
Suiker het zoete vergif is te bestellen bij onder meer bol.com.
Noten:
1. Sluik, D., van Lee, L. & Feskens, E. J. Consumptie van toegevoegde suikers in Nederland Resultaten uit de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling 2007-2010. kenniscentrumsuiker.nl at
2. Larsson, S. C., Bergkvist, L. & Wolk, A. Consumption of sugar and sugar-sweetened foods and the risk of pancreatic cancer in a prospective study. Am. J. Clin. Nutr. 84, 1171–1176 (2006).
3. Aune, D. et al. Dietary fructose, carbohydrates, glycemic indices and pancreatic cancer risk: a systematic review and meta-analysis of cohort studies. Ann. Oncol. mds076 (2012). doi:10.1093/annonc/mds076
4. Knowler, W. C. et al. Reduction in the incidence of type 2 diabetes with lifestyle intervention or metformin. N. Engl. J. Med. 346, 393–403 (2002).
5. De Ruyter, J. C., Olthof, M. R., Kuijper, L. D. J. & Katan, M. B. Effect of sugar-sweetened beverages on body weight in children: design and baseline characteristics of the Double-blind, Randomized INtervention study in Kids. Contemp. Clin. Trials 33, 247–257 (2012).
6. Malik, V. S. & Hu, F. B. Sweeteners and Risk of Obesity and Type 2 Diabetes: The Role of Sugar-Sweetened Beverages. Curr. Diab. Rep. (2012). doi:10.1007/s11892-012-0259-6
7. Goran, M. I., Tappy, L. & Lê, K.-A. Dietary Sugars and Health. (CRC Press, 2015).
8. Basu, S., Yoffe, P., Hills, N. & Lustig, R. H. The Relationship of Sugar to Population-Level Diabetes Prevalence: An Econometric Analysis of Repeated Cross-Sectional Data. PLoS ONE 8, e57873 (2013).
9. Hu, F. B. Resolved: there is sufficient scientific evidence that decreasing sugar-sweetened beverage consumption will reduce the prevalence of obesity and obesity-related diseases. Obes. Rev. 14, 606–619 (2013).
10. Huffman, M. D. Association or Causation of Sugar-Sweetened Beverages and Coronary Heart Disease Recalling Sir Austin Bradford Hill. Circulation 125, 1718–1720 (2012)
Fotocredits: pakken witte suiker, JeepersMedia
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Waar is trouwens het WHO advies? Je weet wel, 5% suiker en niet meer?
http://who.int/nutrition/publications/guidelines/sugars_intake/en/
Een discussie over suiker zonder bespreking van dit advies lijkt me onvolledig. Ook -juist- als je het niet eens bent met dat advies.
Zure haring, ofwel, hoe moeten we omgaan met vergif.
De voorkant van het boek moet er in hakken van de uitgever, anders blijft het onverkocht. Volgende week verschijnt een boek met een doodskop op het omslag. Boodschap: de levensmiddelenindustrie probeert ons om te brengen met enge ingrediënten.
En vandaag al besproken op Foodlog; het boek over suiker met de angstaanjagende ondertitel: Het Zoete Vergif.
Twee welwillende recensenten laten weinig heel van het boek, maar beiden bejubelen de auteur om zijn aanbeveling: eet niet zo veel.
En dat vergif, dat moet volgens de auteur van Het Zoete Vergif, weer een traktatie worden.
We kunnen dus opgelucht ademhalen. Een punt appeltaart is niet meteen je einde. Maar dat hadden we zelf al eens kunnen vaststellen.
Er komt in het suikerboek iets aan de orde wat nader aandacht verdient. Er gaat suiker in voedsel waar wij, argeloze burgers, die suiker helemaal niet verwachten. Verborgen suikers, al vaak genoemd in krant en blad, het is niet nieuw. Die suikers moeten we niet, we vroegen er niet om. Er zit suiker in ham en andere vleeswaren, maar ook in groenteconserven zoals de goedmoedige bruine bonen. Heel weinig suiker, maar toch, wat moet dat?
De vraag is nu, moeten de augurken zuurder en de zure haring ook (die zonder dat je het beseft ook zout is), of zou het beter zijn als inleggerijen bijvoorbeeld, hun voortreffelijke producten blijven maken maar voortaan met koeienletters op het etiket het suikergehalte vermelden? Dan worden het vanzelf traktaties. Niet elke dag door de week maar zaterdagavond een zure haring, het mag van het boek over vergif.
@Wouter, #2. Simpel: In lijn met het WHO advies moeten de zure haringen zuurder. Anders is 5% suikerconsumptie niet haalbaar.
Wie het daarmee niet eens is; dat is best, maar dan moet je inhoudelijk* uitleggen waarom het WHO advies niet deugt.
*inhoudelijk = met argumenten, dus niet 'ik vind het een stom advies' of varianten daarop.
@Martijn,
Het stuk gaat over het boek van Huib Stam. Hij noemt de WHO aanbeveling wel in zijn boek, maar het speelt geen hoofdrol. Bovendien, dat WHO advies neemt maar twee punten in ogenschouw: cariës en overgewicht. M.b.t. tot het laatste is het interessant dat de gebruikte meta-analyse o.a. concludeert:
"Meta-analysis of the 11 trials that examined isoenergetic exchanges of free sugars with other carbohydrates showed no change in body weight." Dat kan toch nauwelijks als bewijs dienen om suiker als gif te benoemen.
Wat is je punt met het noemen van het WHO advies? Veranderd het in jouw ogen iets aan mijn conclusie dat de wetenschappelijke bewijslast die specifiek op suiker gericht is, erg mager is en slechts een indicatie is? Volgens mij bevestigd de WHO dat (m.u.v. cariës, waar sterk bewijs voor bestaat).
Maar zoals ik in het stuk schrijf, en ook Huib in zijn boek: suiker is ook niet nodig. Dus niemand zal er nadeel van ondervinden als hij/zij besluit om ondanks de magere bewijslast toch minder suiker te gebruiken.
@Wouter,
Waar bejubel ik de stelling 'eet niet zoveel'? Ik probeer het punt te maken dat ik hierboven herhaal. Dat is niet hetzelfde als eet niet zoveel.
Wat betreft die 'sluipsuikers', die zijn m.i. inderdaad vervelend. Ook die zijn niet nodig en in mijn ogen leidt het bovendien tot een bepaalde gewenning. Als die gewenning verdwijnt, zijn ook zure augurken ineens weer heerlijk. Ik ben sowieso niet zo'n voorstander van al maar verder 'verfabriekt' eten, dus wat mij betreft mogen de inleggers kiezen voor de suikerloze variant.
een ondertitel zou kunnen zijn: Sluipsuiker (met dank aan Groothedde)