5 min
De coronapandemie is voorbij. Restaurants zitten weer propvol, mondkapjes zijn uit het straatbeeld en de vliegtuigen verdwenen, het kabinet vraagt de samenleving en alle sectoren om zelf met plannen te komen om een nieuwe golf op te vangen. Tot grote teleurstelling van viroloog Marion Koopmans. Corona bleek niet de gamechanger waar zij, en andere virologen, al jaren voor waarschuwen. Maar wat wordt dat dan wel?
"Ik had gehoopt dat iedereen nu wakker geschud zou zijn," zegt Marion Koopmans. Ze zag corona als een gamechanger in de houding van de samenleving en overheden ten aanzien het risico van besmettelijke infectieziekten. "Maar", zegt ze, "dat is niet gebeurd. Kennelijk hebben we een paar dreunen achter elkaar nodig."
Volgende pandemie is onvermijdelijk
Koopmans, sinds de uitbraak van de coronapandemie de bekendste viroloog van Nederland en internationaal al jaren een autoriteit, maakt zich grote zorgen dat de wereld niet voorbereid is op een nieuwe pandemie. De randvoorwaarden voor zo'n ramp kunnen we zó aftikken. De groeiende wereldbevolking (binnenkort passeren we de 8 miljard mensen-grens) en de meegroeiende behoefte aan dierlijke eiwitten. De intensieve veehouderij en de consumptie van bush meat. Klimaatverandering en de razendsnelle ontginning van de natuur waardoor mens en dier elkaar vaker tegenkomen en hun ziektes uitwisselen. De wereldhandel en ons reisgedrag.
Gedwongen door de stijgende temperaturen zullen veel diersoorten hun huidige habitats ontvluchten en dichter op elkaar gaan leven. Maar ook dichter bij de mens. Dat maakt het ontstaan van nieuwe ziektes, waarmee de diersoorten elkaar kunnen besmetten, maar ook de overdracht van ziekten van dier op mens gemakkelijker. "Zij zullen ook hun ziekteverwekkers delen en in het bijzonder kunnen delen met onze soort, dat wil zeggen de menselijke soort.", zegt de bekende Franse gezondheidsecoloog Jean-François Guégan. Een internationaal team van onderzoekers voorspelt in Nature - op basis van modellen - dat er de komende 50 jaar vermoedelijk zo'n 15.000 nieuwe virusoverdrachten zullen plaatsvinden. Met het levensgrote risico dat daarbij ook een voor mensen dodelijk virus de kop zal opsteken.
Volkskrant-journalist Maarten Keulemans inventariseerde recent bij een dertigtal Nederlandse virologen, epidemiologen en infectiologen welke virussen zij kansrijk achten voor een volgende pandemie. Keulemans citeert een exotische opsomming van namen "die klinken als spreuken uit een toverboek": chikungunya, nipah, hendra, sosugo, mayaro, uula, machupo, orungo, oropouche. Belangwekkender is de top-5 die hij presenteert van de meest waarschijnlijke kandidaten voor een volgende pandemie, waarbij overdraagbaarheid via de lucht en 'spillover' criteria zijn voor het 'pandemisch potentieel'.
Spillover
In een commentaar in Nature pleit een team onderzoekers voor een viertal maatregelen om het risico van spillovers - het overspringen van een virus van dier naar mens en dus de bron van alle trammelant - drastisch te beperken. Dat hoeft maar $20 miljard per jaar te kosten, een "kleine investering vergeleken met de miljoenen levens die verloren zijn gegaan en de biljoenen dollars die zijn uitgegeven aan de COVID-19-pandemie." De te nemen maatregelen:
Koopmans hamerde al voor de coronapandemie op de noodzaak van een plan van aanpak bij een virusuitbraak. Tevergeefs, want het lag er niet toen de coronacrisis uitbrak. Inmiddels is wel een aantal stappen gezet. Zo is er sprake van een pandemieverdrag dat het delen van virusgegevens moet stroomlijnen. Daarnaast zijn er initiatieven als Isidore (vroege signalering van nieuwe virussen bij mens en dier), Ecraid, BeyondCovid en VEO. Dit soort detectiesystemen moet eventuele nieuwkomers vroegtijdig signaleren. Liefst nog voordat ze op de mens overspringen, zodat vroegtijdig vaccins ontwikkeld kunnen worden en een nieuwe pandemie voorkomen kan worden. In plaats van de risico's op uitbraken te beperken, vraagt onze regering de samenleving om maatregelen als het kwaad al is geschied. Optreden tegen de risico's van spillovers vraagt de bereidheid tot internationale samenwerking en coördinatie.
Dit artikel afdrukken
Volgende pandemie is onvermijdelijk
Koopmans, sinds de uitbraak van de coronapandemie de bekendste viroloog van Nederland en internationaal al jaren een autoriteit, maakt zich grote zorgen dat de wereld niet voorbereid is op een nieuwe pandemie. De randvoorwaarden voor zo'n ramp kunnen we zó aftikken. De groeiende wereldbevolking (binnenkort passeren we de 8 miljard mensen-grens) en de meegroeiende behoefte aan dierlijke eiwitten. De intensieve veehouderij en de consumptie van bush meat. Klimaatverandering en de razendsnelle ontginning van de natuur waardoor mens en dier elkaar vaker tegenkomen en hun ziektes uitwisselen. De wereldhandel en ons reisgedrag.
Gedwongen door de stijgende temperaturen zullen veel diersoorten hun huidige habitats ontvluchten en dichter op elkaar gaan leven. Maar ook dichter bij de mens. Dat maakt het ontstaan van nieuwe ziektes, waarmee de diersoorten elkaar kunnen besmetten, maar ook de overdracht van ziekten van dier op mens gemakkelijker. "Zij zullen ook hun ziekteverwekkers delen en in het bijzonder kunnen delen met onze soort, dat wil zeggen de menselijke soort.", zegt de bekende Franse gezondheidsecoloog Jean-François Guégan. Een internationaal team van onderzoekers voorspelt in Nature - op basis van modellen - dat er de komende 50 jaar vermoedelijk zo'n 15.000 nieuwe virusoverdrachten zullen plaatsvinden. Met het levensgrote risico dat daarbij ook een voor mensen dodelijk virus de kop zal opsteken.
Maatregelen om het risico van overspringende virussen te beperken, zouden maar $20 miljard per jaar hoeven te kostenPotentiële pandemie-veroorzakers
Volkskrant-journalist Maarten Keulemans inventariseerde recent bij een dertigtal Nederlandse virologen, epidemiologen en infectiologen welke virussen zij kansrijk achten voor een volgende pandemie. Keulemans citeert een exotische opsomming van namen "die klinken als spreuken uit een toverboek": chikungunya, nipah, hendra, sosugo, mayaro, uula, machupo, orungo, oropouche. Belangwekkender is de top-5 die hij presenteert van de meest waarschijnlijke kandidaten voor een volgende pandemie, waarbij overdraagbaarheid via de lucht en 'spillover' criteria zijn voor het 'pandemisch potentieel'.
- Griep
De dodelijkste pandemie tot nu toe was de Spaanse griep, die een eeuw geleden miljoenen mensen het leven kostte. Recent onderzoek wijst uit dat onze huidige seizoensgriep een directe afstammeling is van dat uiterst virulente H1N1-virus.
De talloze rondwarende vogelgriepvirussen zijn een potentieel reservoir van varianten die op mensen kunnen overspringen. De gevallen waarin dat gebeurt, circuleren al langer zoals bijvoorbeeld de Russisch case van een H5N8 overdracht van kippen in een stal op zeven mensen. Griepvirussen worden pas echt eng als ze ook van mens op mens overgedragen kunnen worden. - Filovirussen (ebola, Marburg)
Een 'meevaller' bij deze virussen is dat de besmetting plaatsvindt via lichaamsvloeistoffen, zoals bloed, ontlasting of speeksel. Filovirusuitbraken zullen daarom - naar verwachting - regionaal beperkt blijven en uitdoven. - Coronavirussen
Alleen deze eeuw is er al drie keer een coronavirus opgedoken: SARS, MERS en SARS-CoV-2. Bij SARS lag het sterftecijfer op 10%, bij MERS (dat van dromedarissen op mensen over bleek te springen) op 35%, bij SARS-CoV-2 uiteindelijk maar op 1%. Duidelijk is inmiddels wel dat er nog honderden coronavirussen rondgaan in het wild bij uiteenlopende diersoorten. - Arbovirussen (door muggen of teken overgedragen)
Onder de verzamelnaam arbovirussen vallen virussen die bijvoorbeeld Gele koorts veroorzaken, of zika, dengue, Westnijl, Riftvalleikoorts, mayaro, of usutu. De verspreiders, muggen en teken, breiden door klimaatverandering, wereldhandel en verstedelijking hun leefgebieden steeds verder uit, al blijven de uitbraken meestal regionaal beperkt. - Paramyxovirussen
Een uitgebreide familie virussen waar ook de mazelen, bof, parainfluenza en het RS-virus toe behoren, net als nieuwkomers als nipah en hendra. Een groep waar veel virologen zich zorgen over blijken te maken, omdat er zich betrekkelijk veel nare verrassingen voordoen wanneer een paramyxovirus van dier naar mens overspringt.
Spillover
In een commentaar in Nature pleit een team onderzoekers voor een viertal maatregelen om het risico van spillovers - het overspringen van een virus van dier naar mens en dus de bron van alle trammelant - drastisch te beperken. Dat hoeft maar $20 miljard per jaar te kosten, een "kleine investering vergeleken met de miljoenen levens die verloren zijn gegaan en de biljoenen dollars die zijn uitgegeven aan de COVID-19-pandemie." De te nemen maatregelen:
- halveren van de wereldwijde ontbossing in hotspots voor opkomende infectieziekten
- drastisch inperken en reguleren van de handel in wilde dieren
- sterk verbeteren van het vermogen om infectieziekten bij landbouwhuisdieren op te sporen en te bestrijden
- verbeteren van de gezondheid en economische zekerheid van mensen in hotspots waar infectieziekten dreigen op te spelen.
Onze regering vraagt de samenleving om maatregelen als het kwaad al is geschiedEarly warning-system
Koopmans hamerde al voor de coronapandemie op de noodzaak van een plan van aanpak bij een virusuitbraak. Tevergeefs, want het lag er niet toen de coronacrisis uitbrak. Inmiddels is wel een aantal stappen gezet. Zo is er sprake van een pandemieverdrag dat het delen van virusgegevens moet stroomlijnen. Daarnaast zijn er initiatieven als Isidore (vroege signalering van nieuwe virussen bij mens en dier), Ecraid, BeyondCovid en VEO. Dit soort detectiesystemen moet eventuele nieuwkomers vroegtijdig signaleren. Liefst nog voordat ze op de mens overspringen, zodat vroegtijdig vaccins ontwikkeld kunnen worden en een nieuwe pandemie voorkomen kan worden. In plaats van de risico's op uitbraken te beperken, vraagt onze regering de samenleving om maatregelen als het kwaad al is geschied. Optreden tegen de risico's van spillovers vraagt de bereidheid tot internationale samenwerking en coördinatie.
Recent dook het apenpokkenvirus op buiten afgelegen natuurgebieden in Centraal- en West-Afrika. Tot nu toe zijn er 23 gevallen geconstateerd in Spanje, 5 in Portugal, 9 in het Verenigd Koninkrijk, 1 in Zweden, 1 in Italië, 1 in Frankrijk, 1 in de VS (Massachusetts) en, dichterbij huis, ook in België. In Nederland zijn op dit moment nog geen gevallen bekend. Het virus werd werd in 1958 voor het eerst het geconstateerd bij apen. Inmiddels gelden knaagdieren als de belangrijkste gastheer.
Er zijn twee stammen van het virus bekend, een ziekmakende die in 10% van de gevallen tot sterfte kan leiden en een milde en minder besmettelijke die in ongeveer 1% procent van de gevallen dodelijk kan aflopen. In Groot-Brittannië zou het gaan om een mildere variant. Volgens onder meer Marion Koopmans is er geen reden voor paniek omdat de verspreiding traag gaat, wel vindt ze het sterk verspreide optreden van de geconstateerde besmetting 'heel ongebruikelijk'. Op gezag van een Britse viroloog meldt Reuters niettemin dat de uitbraak 'best groot' is en snel onder controle moet worden gebracht.
Omdat het apenpokkenvirus een pokkenvirus is, zijn virologen op hun hoede. De wereld werd in 1980 'pokkenvrij' verklaard. Daarom worden bijvoorbeeld in Nederland baby's al sinds 1974 niet meer ingeënt. De weerstand onder mensen is daardoor afgenomen. In ons land hebben alleen mensen boven de vijftig nog bescherming. In het Verenigd Koninkrijk is inmiddels het pokkenvaccin weer van de plank gehaald om de ziekte tegen te gaan. Ook vanuit de VS klinkt het vaccin-woord al.
UPDATE: 19u05
Inmiddels zijn ook in Nederland 'meerdere gevallen' van apenpokken vastgesteld, meldt het RIVM. Aanvankelijk zou het gaan om 2 personen. De slachtoffers zijn in meerderheid mannen die sex hadden met mannen, net als in het geval van AIDS dat ook resulteert uit een virale besmetting die in omloop is gekomen door mensenlijk contact met - vermoedelijk - chimpanseebloed uit Centraal Afrika.
Er zijn twee stammen van het virus bekend, een ziekmakende die in 10% van de gevallen tot sterfte kan leiden en een milde en minder besmettelijke die in ongeveer 1% procent van de gevallen dodelijk kan aflopen. In Groot-Brittannië zou het gaan om een mildere variant. Volgens onder meer Marion Koopmans is er geen reden voor paniek omdat de verspreiding traag gaat, wel vindt ze het sterk verspreide optreden van de geconstateerde besmetting 'heel ongebruikelijk'. Op gezag van een Britse viroloog meldt Reuters niettemin dat de uitbraak 'best groot' is en snel onder controle moet worden gebracht.
The outbreak of monkeypox is starting to be worrisome. We have seen occasional imported cases, usually dead ending. In this situation, new cases have been detected in different countries. That is very unusual.
— Marion Koopmans (@MarionKoopmans) May 19, 2022
Omdat het apenpokkenvirus een pokkenvirus is, zijn virologen op hun hoede. De wereld werd in 1980 'pokkenvrij' verklaard. Daarom worden bijvoorbeeld in Nederland baby's al sinds 1974 niet meer ingeënt. De weerstand onder mensen is daardoor afgenomen. In ons land hebben alleen mensen boven de vijftig nog bescherming. In het Verenigd Koninkrijk is inmiddels het pokkenvaccin weer van de plank gehaald om de ziekte tegen te gaan. Ook vanuit de VS klinkt het vaccin-woord al.
I am no kind of specific expert in monkeypox (or orthopoxviruses). That being said, given what I know about disease transmission the clusters of monkeypox infections that are turning up should be treated with the utmost seriousness 1/n
— Bill Hanage (@BillHanage) May 19, 2022
UPDATE: 19u05
Inmiddels zijn ook in Nederland 'meerdere gevallen' van apenpokken vastgesteld, meldt het RIVM. Aanvankelijk zou het gaan om 2 personen. De slachtoffers zijn in meerderheid mannen die sex hadden met mannen, net als in het geval van AIDS dat ook resulteert uit een virale besmetting die in omloop is gekomen door mensenlijk contact met - vermoedelijk - chimpanseebloed uit Centraal Afrika.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
#5; als we niet ziek worden van bacteriën en virussen, waar worden we dan wel ziek van?
Toch is het cynisch te noemen dat de mogelijkheid nog altijd niet afgeschreven is dat virologen zelf de oorzaak waren van de uitbraak van covid. De lab leak theorie is immers nog altijd niet ontkracht (maar een recent artikel van Vanity Fair laat wel zien hoe zeer er gerommeld is met virussen, geld, evidence, en politiek) en het waren toch echt virologen die in het Wuhan Institute of Virology (o.a. in opdracht van het Amerikaanse EcoHealth Alliance) werkten aan zgn. gain of function onderzoek. Enkele van de onderzoekers die in 2021 veldonderzoek naar de oorsprong van SARS-CoV-2 deden in Wuhan, waaronder Koopmans, hadden volgens de Wall Street Journal duidelijke belangenverstrengeling. Begin deze maand stelden onderzoekers dan ook dat dergelijk onderzoek nog veel strikter gecontroleerd moet worden, juist omdat het potentieel tot uitbraken kan leiden.
Het is dan ook op z'n minst opmerkelijk dat deze potentiële bron van virussen die tot pandemieën kunnen leiden niet eens genoemd wordt door Koopmans en anderen.
De elite is groter geworden en dus ook zichtbaarder. Daarbij wordt steeds duidelijker dat de elite de cultuur naar hun hand zet. Waarmee zij het meeste systeemwinst (de cultuur is een systeem) naar zich toe halen. En niet "driekwart van die welvaart willen opgeven". Tenminste daar waar die welvaart is. Waar die niet is, maakt dit niet zoveel uit.
Die zichtbaarheid gaat ze opbreken. Het wordt steeds duidelijker dat het eigen belang is. Daarmee neemt het wantrouwen exponentieel toe. Het verzet groeit. Het topje van de piramide valt eraf. De onderkant van de piramide gaat gewoon verder. And so on.
Frank, op de doodgewone NOS kun je nu dit lezen: Inspiratiebron of georganiseerde hypocrisie? Elite is weer bijeen in Davos
Je leest daar hoe de beslissers op alle velden bijeenkomen, plechtig doen over de grote uitdagingen van de wereld en slechts beperkt effectief zijn omdat - zoals Jos Hugense afgelopen week in een besloten bijeenkomst over het lot van de wereld en mest zei - we met de mond belijden wat we nooit in actie zullen omzetten omdat het ons - zoals iemand anders daar op basis van eenvoudige biochemie zei - driekwart van onze welvaart moet laten opgeven.
Anders dan Persson die je daar aanhaalt, ben ik na zo'n 40 jaar te zijn gebaad in modernisme-kritiek anders gaan kijken. Het probleem zit wat mij betreft niet in de teloorgang van de moderniteit (de Verlichting) maar in de manier waarop Westerse democratieën daarmee zijn omgegaan. De grootste duidelijke critici van de erfenis van de Verlichting, terwijl ze echte Voltaires bleven, zijn internationaal wat mij betreft de Brit Stephen Toulmin, mijn eigen Franse leermeester Jean-François Lyotard (naast de wat oudere Michel Foucault) en de Canadees John Ralston Saul. Van de laatste zal ik nooit meer dit zinnetje vergeten: 'democracy ins't meant to be efficient'. Het komt uit een video die ik nu zo snel niet naar boven kan toveren. Maar duidt - denk ik - het echte probleem: te veel mensen voelen zich uitgesloten van de besluitvorming en ervaren beperkingen terwijl ze in een Verlichtingscultuur leven die hen heeft beloofd dat ze mee mogen doen.
De Verlichting leefde voort in onder meer die drie namen, maar wordt vermorzeld door de wens ook democratie efficiënt te maken. Diezelfde drie namen horen we eigenlijk niet meer: ze probeerden te verbinden in verschil; laat-modernisme noemde ik dat in 1988 in een dun boekje. Door het mooi getroffen stukje van de NOS - ja, die doodgewone NOS - wordt voor mij duidelijk dat het probleem zit in het wantrouwen dat wordt veroorzaakt door het gevoel uitgesloten te zijn; dat oogst polarisatie.
Uitsluiting van de democratie voedt het wantrouwen, zou dan ook mijn stelling zijn.
Twijfel is (ook) een wapen geworden om verdeeldheid te zaaien : "Wantrouwen is gestolde twijfel, net zo star als elke andere ideologie of geloof. Want aan dit wantrouwen zélf mag niet worden getwijfeld. Daarmee zijn we terug in de Middeleeuwen. De Verlichting gaat uit."