Als er geen maatregelen genomen worden om de steeds vaker voorkomende gevallen dat een dierziekte op mensen overspringt aan te pakken, zullen er in 2050 12 keer zoveel mensen overlijden aan 5 zoönotische ziekten als in 2020. Dan hebben we het over ebola, Marburg, Nipah, Machupo en Sars-CoV-1 - een genetische voorouder van Sars-CoV-2. Ver van ons bed? Nee dus.
Sinds het Sars-CoV-2-virus opdook in China, eind 2019, is de bezorgdheid over zoönosen - ziekten die van dieren op mensen overspringen - flink toegenomen. Een onderzoek, gepubliceerd in BMJ Global Health, laat zien dat milieu- en bevolkingsveranderingen in de afgelopen 60 jaar een groeiend aantal van dergelijke van de ene op de andere soort op de andere overspringende infecties (in het Engels: spillover events) veroorzaakten.

Vaker en langer
"Het is niet alleen zo dat we meer van deze gebeurtenissen zien, maar ze blijven ook langer bestaan en veroorzaken meer dodelijke slachtoffers," zegt co-auteur Ben Oppenheim in de Financial Times. Oppenheim is directeur van het Amerikaanse bedrijf Concentric by Ginkgo, dat samenwerkt met regeringen aan vroegtijdige waarschuwingsmonitoring voor pandemieën.

Volgens de auteurs wijzen hun bevindingen op de noodzaak om de toenemende risico's van dier-op-mens ziekteverwekkers zoals coronavirussen te beperken, maar vooral ook "op de omvang van het werk dat nodig is om die risico's te beperken." Daarmee doelen de auteurs met name op het beter in kaart brengen van de pandemierisico's die klimaatverandering en ontbossing met zich meebrengen.

Vijf virussen
De onderzoekers richtten zich op een vijftal virussen met 'grote gevolgen': ebola, Marburg, Nipah, Machupo en Sars-CoV-1 (allemaal kandidaten voor 'de volgende pandemie'). Ze gebruikten een database van meer dan 3.150 uitbraken en epidemieën van 1963 tot 2019. In totaal veroorzaakten de 5 virussen 17.232 geregistreerde sterfgevallen in 75 uitbraken in 24 landen in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Verontrustend was dat het aantal uitbraken en sterfgevallen 'exponentieel' steeg in de 56-jarige periode van de analyse.

Negeren op eigen risico
Zouden deze trends zich voortzetten, "dan zouden de uitbraken in 2050 vier keer zo hoog zijn en het aantal sterfgevallen 12 keer zo hoog als in 2020." En dat is een 'conservatieve' inschatting. Veranderingen in leefomgeving en milieu en een grotere bevolkingsdichtheid resulteren in een toename van besmettingen tussen verschillende diersoorten en tussen mensen onderling.

Volgens James Wood, een infectieziektedeskundige van Cambridge, laat het onderzoek zien dat er meer aandacht moet worden besteed aan het voorkomen van pandemieën dan aan het reageren erop. "Onze wereldwijd invloed van menselijk handelen [zoals] de manier waarop we ons voedsel verbouwen en natuurlijke hulpbronnen exploiteren [..] vergroten geleidelijk het risico op toekomstige pandemieën van het Covid-19-type," zegt hij in de FT. "Dergelijke overwegingen zijn politiek en economisch complex, maar we negeren ze op eigen risico."

Het mondiaal pandemieverdrag, voorgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie, kan in ieder geval nog niet op veel steun rekenen.