Afschrikwekkende plaatjes op pakjes sigaretten zijn een effectieve waarschuwing tegen roken. Volgens Britse onderzoekers kunnen schokkende foto's en zwart omrande waarschuwingen op vleesproducten ook helpen de vleesconsumptie te verminderen.
Een man die gereanimeerd wordt, een afgebrand veld met boomstronken en een rokende fabriek op de achtergrond of in een marktkraam aangeboden wilde dieren voor in de pot. Met dat soort schokkende foto's op etiketten onderzocht een team van Britse onderzoekers of consumenten minder vlees zouden gaan eten.
"We weten dat het eten van veel vlees schadelijk is voor de gezondheid en bijdraagt aan sterfgevallen door vervuiling en klimaatverandering," aldus co-auteur Milica Vasiljevic in Der Spiegel. "Waarschuwingslabels op vleesproducten kunnen een manier zijn om deze risico's te verminderen."
Voor het onderzoek, verschenen in Appetite, verdeelde het team van de faculteit Psychologie van de Durham University ruim 1.000 proefpersonen in 4 groepen. Iedere groep kreeg foto's te zien van verschillende voedingsmiddelen met waarschuwende afbeeldingen en tekst ('WAARSCHUWING: vlees eten draagt bij aan klimaatverandering') over respectievelijk de gezondheids-, klimaat- en pandemierisico's van vleesconsumptie, of juist geen waarschuwing (de controlegroep).
Lager effect dan anti-rookcampagnes
Vervolgens moesten de deelnemers 20 verschillende maaltijden kiezen, bijvoorbeeld een pastaschotel of hamburger. Daarbij konden ze kiezen tussen een vegan, vegetarische, vis- of vleesversie. De groep die de gezondheidswaarschuwing te zien had gekregen, koos 8,8% minder vaak vlees. Het klimaatetiket leidde tot 7,4% minder vleeskeuze en het pandemie-risicoplaatje tot 10% minder vlees in vergelijking met de controlegroep. Dat is geen statistisch significant verschil, volgens de onderzoekers, waarmee ze bedoelen dat alle drie de waarschuwingen een vergelijkbaar effect hebben. Een effect dat overigens beduidend kleiner is dan de gruwelijke foto's op tabak: in een Thais onderzoek uit 2021 , zei bijvoorbeeld 42% van de (niet-rokende) deelnemers na het zien van de waarschuwingen dat ze roken niet wilden proberen.
Gevraagd naar de mate waarin ze voorstander waren van het invoeren van waarschuwingslabels, bleken de proefpersonen meer te voelen voor het invoeren van waarschuwingen over klimaatrisico's dan voor etiketten met gezondheids- of pandemierisico's. "De waarschuwingen nemen niemands vrije keuze in eten weg," zegt Vasiljevic. "Maar ze verminderen duidelijk het verlangen naar vleesgerechten."
Voedingscentrum kritisch
Het Voedingscentrum is kritisch over de resultaten. "We weten van dit soort waarschuwingen dat het twee kanten op kan gaan", zegt Anne Lutgerink op RTL Nieuws. Dit soort 'fear appeal', een boodschap van angst, moet voldoende relevant en aanzienlijk genoeg zijn voor iemand om effect te hebben. Ook moet er een handelingsperspectief - wat kun je ánders doen - geboden worden. "Als er niet helemaal aan die voorwaarden voldaan wordt, dan kan het effect ook zijn dat je gaat wegkijken", zegt Lutgerink. Als klimaatverandering voor mensen vooral heel abstract en ver-van-hun-bed is, is het maar de vraag of er van zo'n waarschuwing voldoende dreiging uit gaat. "En weten mensen voldoende wat ze dan kunnen doen? Als je bijvoorbeeld niet goed weet hoe je gezond vegetarisch kan koken, wat goede vleesvervangers zijn en of die te betalen zijn, dan loop je het risico dat mensen de negatieve informatie negeren."
Het Voedingscentrum ziet meer potentie in andere maatregelen, zoals aanpassen van de vleesschappen in de supermarkt en vooral het verhogen van de prijs.
Onlangs deed de vleesindustrie in Maastricht een poging om het zwart gemaakte van vlees te verbeteren.
"We weten dat het eten van veel vlees schadelijk is voor de gezondheid en bijdraagt aan sterfgevallen door vervuiling en klimaatverandering," aldus co-auteur Milica Vasiljevic in Der Spiegel. "Waarschuwingslabels op vleesproducten kunnen een manier zijn om deze risico's te verminderen."
Voor het onderzoek, verschenen in Appetite, verdeelde het team van de faculteit Psychologie van de Durham University ruim 1.000 proefpersonen in 4 groepen. Iedere groep kreeg foto's te zien van verschillende voedingsmiddelen met waarschuwende afbeeldingen en tekst ('WAARSCHUWING: vlees eten draagt bij aan klimaatverandering') over respectievelijk de gezondheids-, klimaat- en pandemierisico's van vleesconsumptie, of juist geen waarschuwing (de controlegroep).
Lager effect dan anti-rookcampagnes
Vervolgens moesten de deelnemers 20 verschillende maaltijden kiezen, bijvoorbeeld een pastaschotel of hamburger. Daarbij konden ze kiezen tussen een vegan, vegetarische, vis- of vleesversie. De groep die de gezondheidswaarschuwing te zien had gekregen, koos 8,8% minder vaak vlees. Het klimaatetiket leidde tot 7,4% minder vleeskeuze en het pandemie-risicoplaatje tot 10% minder vlees in vergelijking met de controlegroep. Dat is geen statistisch significant verschil, volgens de onderzoekers, waarmee ze bedoelen dat alle drie de waarschuwingen een vergelijkbaar effect hebben. Een effect dat overigens beduidend kleiner is dan de gruwelijke foto's op tabak: in een Thais onderzoek uit 2021 , zei bijvoorbeeld 42% van de (niet-rokende) deelnemers na het zien van de waarschuwingen dat ze roken niet wilden proberen.
Gevraagd naar de mate waarin ze voorstander waren van het invoeren van waarschuwingslabels, bleken de proefpersonen meer te voelen voor het invoeren van waarschuwingen over klimaatrisico's dan voor etiketten met gezondheids- of pandemierisico's. "De waarschuwingen nemen niemands vrije keuze in eten weg," zegt Vasiljevic. "Maar ze verminderen duidelijk het verlangen naar vleesgerechten."
Voedingscentrum kritisch
Het Voedingscentrum is kritisch over de resultaten. "We weten van dit soort waarschuwingen dat het twee kanten op kan gaan", zegt Anne Lutgerink op RTL Nieuws. Dit soort 'fear appeal', een boodschap van angst, moet voldoende relevant en aanzienlijk genoeg zijn voor iemand om effect te hebben. Ook moet er een handelingsperspectief - wat kun je ánders doen - geboden worden. "Als er niet helemaal aan die voorwaarden voldaan wordt, dan kan het effect ook zijn dat je gaat wegkijken", zegt Lutgerink. Als klimaatverandering voor mensen vooral heel abstract en ver-van-hun-bed is, is het maar de vraag of er van zo'n waarschuwing voldoende dreiging uit gaat. "En weten mensen voldoende wat ze dan kunnen doen? Als je bijvoorbeeld niet goed weet hoe je gezond vegetarisch kan koken, wat goede vleesvervangers zijn en of die te betalen zijn, dan loop je het risico dat mensen de negatieve informatie negeren."
Het Voedingscentrum ziet meer potentie in andere maatregelen, zoals aanpassen van de vleesschappen in de supermarkt en vooral het verhogen van de prijs.
Onlangs deed de vleesindustrie in Maastricht een poging om het zwart gemaakte van vlees te verbeteren.