Terugblik 2023 Schoorstenen, bestrijdingsmiddelenkampioen, Sjaak en Piet, aardas verschoven, jagers waren duurzaam

Als bedrijven met een schoorsteen op het dak geen merkbare ammoniak op nabijgelegen natuur uitstoten, dan kunnen boeren dat ook. Boer Boy Griffioen liet het zien een het kader van het aanwijzen - of liever niet aanwijzen - van Piekbelasters. Lees Boer met schoorsteen nooit piekbelaster en huiver nog even bij de gedachte dat Nederland een paar duizend piekbelasters kan tellen waarvan niet individueel gezegd kan worden dat zij de druppel zijn die de emmer laten overlopen. Daarom liet de overheid piekbelasters zichzelf aanwijzen.

Nederland werd Europees kampioen. In heel Europa werd in 2021 355 miljoen kilo werkzame stof aan gewasbeschermingsmiddelen afgezet, een stijging van 3% ten opzichte van 2020. Nederland staat met 9,4 miljoen kilo op de zevende plaats. Naar aandeel in middelenverkoop/areaal-ratio is Nederland met 2,6 Europees kampioen. Gemeten in kilo's gebruikt Nederland ruim twee keer zoveel middelen als de vier grote Europese landbouwlanden, die voor de helft van het Europese landbouwareaal op een middelenverkoop/areaal-ratio uitkomen van 1,1. Helaas, zeggen kilo's niet alles over de schade die stoffen aanrichten. Toch meten de instanties het gebruik en de doelen in kilo's.

Het Landbouwakkoord mislukte. Aan wie lag het? Aan LTO en vooral ZLTO, wisten insiders toen het gebeurde. Dat namen wij als de betrouwbare versie. Nee hoor, zei afzwaaiend voorzitter Sjaak van der Tak afgelopen maand in verschillende kranten: het lag aan de minister, Van der Tak had tijdens de flop alleen maar de schuld op zich genomen. Minister Adema sloeg vorige week terug in onvervalst Fries by Omrop Fryslân: het lag echt helemaal aan de zuidelijke boeren van ZLTO. Hoe het echt zat, weten alleen de insiders. Het publiek moet het maar raden.

Stel je voor dat je een staaf door de aarde steekt van de geografische Noordpool naar de geografische Zuidpool. Die staaf is de as waarom de aarde draait. Ieder jaar wiebelt de exacte locatie van de geografische polen (de 'polaire drift') onder invloed van de verplaatsing van bijvoorbeeld watermassa's op de planeet en de seizoenen, maar over het algemeen is de hoek waarom een hemellichaam om zijn as draait stabiel. De aardas is de afgelopen jaren echter maar liefst 80 centimeter oostwaarts gekanteld. Dat blijkt het gevolg van het oppompen van grondwater.

Wat maakte ons nou eigenlijk onduurzaam? Alex Datema heeft een vermoeden. Het ging fout toen mensen boer werden. Hij schreef: "De jagers en verzamelaars leefden nog helemaal op basis van de energie van de zon die er op dat moment was. Alle energie die we als mens gebruikten, was energie die kort daarvoor vastgelegd was door planten. De planten maakten uitsluitend en alleen gebruik van zonne-energie. Een volhoudbaar systeem vanuit het perspectief van de aarde en de mens. De vraag is dus: kunnen we als mens weer terugschakelen en weer jager en verzamelaar worden? Want alleen dan kunnen we opnieuw spreken van duurzaam voedsel."

"Aanpassen, stabiliseren en onderwijl het leven van 'gewone mensen' niet te duur maken zijn het devies, tenzij we het risico van een volkse stem op populistisch en identitair rechts onbelangrijk en overkomelijk vinden bij het organiseren van onze overlevingsstrijd." Dat zijn de laatste 2 zinnen uit een tekst van Dick Veerman over de zorgen van gewone mensen en de klimaatzorgen van anderen. Hij pakte er analyses bij van twee bekende progressief georiënteerde sociologen uit de vorige eeuw die voorzagen waarom progressieve politiek 'gewone' mensen tegenwoordig rechts laat worden.

Het lopende jaar uit en het nieuwe in kijken we terug op de maanden van het het afgelopen jaar. Per maand kijken we terug op onze top tien. Lees je ons buiten FL, klik dan hier voor de lijst van de 10 meest gelezen FL-artikelen van juni 2023.