‘Tech’ en ons eten -  een beetje meer verstand van techniek graag!

foto: Jurvetson

Eerder van de week las ik op Nutraingredients dat de Engelse Food Safety Authority oproept tot versnelling van de wetgeving rond het gebruik van nanotechnologie in onze voeding, cq. de productieketen die daaraan ten grondslag ligt. Ik heb m'n gedachten daarbij maar even opgespaard voor het weekend. Stevige, 'foodfilosofische' kost!

Terwijl we ons ook op foodlog.nl druk maken over de etikettering van voeding en de vraag in hoeverre je een consument mag misleiden tav de inhoud van wat hij koopt, spelen er ontwikkelingen die veel verder strekkende gevolgen hebben. De etikettenkwestie gaat over de vraag of je een consument mag misleiden. De vraag over nanotechnologie - voor genetische manipulatie geldt hetzelfde - ligt heel anders. 'Tech in food' gaat over de vraag hoe competent overheden, de publieke opinie en consumenten zijn om de technische mogelijkheden ter verbetering van voeding en het creëren van nieuwe markten te beoordelen.

Nanotechnologie - de wetenschap van het oneindig kleine - is een verzamelnaam voor technieken op het snijvlak van IT, biochemie en natuurkunde die het mogelijk maken om op subatomair niveau de eigenschappen van materialen te veranderen. De Ipod Nano van Apple is een voorbeeld van een geavanceerde toepassing in IT-apparaat: superklein (het kan nog veel kleiner) en superkrachtig.

In voeding zijn de voordelen legio:
- je kunt er voeding mee verrijken en zelfs ongemerkt preventief mee medicinaliseren (denk aan het pimpen waar we het hier regelmatig over hebben)
- je kunt er voeding die slechte eigenschappen heeft mee verbeteren (denk aan de in Wageningen ontwikkelde 'nanonaise')
- je kunt er kwalijke eigenschappen mee uitfilteren en er goede voor in de plaats terugzetten; denkbaar is zelfs dat je laagwaardig geproduceerde voeding technisch op een hoogwaardiger nivau brengt (zodat een goed product vele malen goedkoper kan worden geproduceerd; in de verfindustrie worden dergelijke technieken reeds toegepast om bijv. de elasticiteit van eenvoudige verven te verbeteren)

Allemaal voordelen. Alleen … er is een groot MAAR dat op een ongezonde manier onder hetzelfde kleed dreigt te worden geveegd als de discussie over genetische manipulatie: ondanks de voordelen die de techniek ontegenzeggelijk kan hebben, hebben we nog nauwelijks een idee over de gevolgen van deze superkleine deeltjes biotechnologie op onze gezondheid, ons leefmilieu en zelfs op de maatschappij.

Hoe gaan we daar nou mee om? Prof Sylvia Speller, aan de Radboud Universiteit Nijmegen verantwoordelijk voor nano-onderzoek , geeft aan dat het van cruciaal belang is de discussie over de voor- en nadelen van nanotech in de openbaarheid te voeren. In Wageningen blijken ze er precies zo over te denken:

De problemen rond de introductie van gemodificeerde gewassen (GMO’s) hebben laten zien wat er gebeurt als actiegroepen zich gaan verzetten tegen bedreigende technologieën als hamburgermoleculen en nanonaise. ‘Wetenschappers en bedrijven zullen de consumenten dus moeten overtuigen van het nut van hun innovatie’, zegt prof. Lynn Frewer, hoogleraar Voedselveiligheid en consumentengedrag. Ze onderzoekt de houding van de consument ten opzichte van bionanotechnologie. ‘De nieuwe technologie heeft alleen kans van slagen als de consument het idee heeft dat de nieuwe technologie in zijn voordeel is, en bovendien veilig is. Dat heeft de mislukte introductie van GMO’s ons wel geleerd.’

Zoewel Frewer als Speller wijzen op het feit dat de 'tegen'-houding in de publieke opinie tav GMO's (genmanipulatie) ervoor heeft gezorgd dat de ontwikkeling van die techniek stilletjes plaatsvindt door commerciële laboratoria. Daardoor is de controle weg en heerst nog slechts de drang om nieuwe markten te openen. Die toepassingen zullen mijlenver voorlopen op regulering omdat ze opeens als een duveltje uit een doosje de markt opspringen.

OK, out in the open dus met de vraag 'willen we de risicio's nemen, cq. hoe kan dat op een beheerste manier?'

Maar …. wie die niet aan de kant van de belanghebbende bedrijven staat, kan dit debat nog aan? Is er geen sprake van een enorm kenniskloof tussen wetenschap (lees: hoogtechnologische ondernemingen) enerzijds en het publiek en de regulerende overheid anderzijds?

Ik vermoed dat juist die kloof de GMO discussie in het geniep heeft doen belanden. Dat is zonde én gevaarlijk. Want 'tech' heeft ontegenzeggelijk voordelen. Je moet ze alleen niet ongecontroleerd alléén aan de wetten van de winst geven.

Ik schreef van de week iets over 'de Grote Tovenaar' die niet meer kan ingrijpen. De manier waarop we met 'tech' omgaan heeft daar alle trekken van omdat we als maatschappij de facto niet meer staat zijn om met dergelijke technisch gevanceerde kwesties om te gaan.
Dat geeft te denken in een wereld die bol staat van de 'tech' maar waarin die tech maar door een heel beperkte groep wordt begrepen en ontwikkeld. Die groep valt weinig te verwijten: ze willen door en moeten vooruitgang boeken. De uitdagingen zijn bovendien te spannend, zowel economisch als intellectueel.

Het is aan de anderen om ze bij te houden en hun werk beter te richten op toepassingen die we als maatschappij moeten willen.