3 min
Gezondheid wordt net zo’n onderwerp voor levensmiddelenfabrikanten als de koolstofemissies die samenhangen met het maken en bij consumenten afleveren van hun producten. Dat voorspelde ik tijdens een netwerkbijeenkomst van Foodlog in september. Het betekent dat er criteria voor moeten worden gemaakt. En daar begint meteen het gelazer. Neem bijvoorbeeld honing of druiven. Beide zijn puur natuur en fruit is gezond, maar wie er veel van eet en geen calorieën verbrandt als een topsporter wordt moddervet.
Wat is gezond eten? Het lijkt een vraag waar je - met desnoods wat onderzoek - een duidelijk antwoord op kunt formuleren. Het lijkt evident dat je kunt zeggen dat druiven gezond zijn en Dorito’s niet. Of dat mandarijnen geen kwaad kunnen en M&M’s wel. Toch kunnen beide producten om dezelfde reden een ongewenst effect op ons lichaam hebben. Wie er te veel van eet, wordt dik vanwege de suikers. En dat teveel aan lichaamsgewicht kan van overgewicht tot obesitas en vervolgens diabetes type II leiden.
Dorito's en druiven
Gezondheid is dus niet zomaar toe te schrijven aan een product, terwijl we dat wel graag willen. Kijk maar naar de front-of-pack labels zoals het afgeschafte Nederlandse Vinkje en de nu onder vuur liggende Nutri-Score.
Een andere vraag. Wat is gezondheid? Ook die vraag lijkt iedere dokter te moeten kunnen beantwoorden. Maar dat valt tegen. Kun je gezondheid toeschrijven aan voedsel? We ontdekten zojuist al meteen dat gezondheid eigenlijk zit in wat, hoeveel, waar en wanneer je iets eet. Gezondheid is dus geen eigenschap van voeding, maar van onze omgang daarmee. Dorito’s noemen we ongezond en druiven niet. Maar dat klopt niet. Omdat zelfs de experts die daarover strijden dat niet expliciet maken, maken ze steevast ruzie als ze weer eens een logo willen maken dat gezondheid toeschrijft aan losse producten.
Moeten we dan maar ophouden producten gezond te noemen of te spreken van de gezondheid (het gezonde karakter) van bijvoorbeeld een boerenkool of makreel? Daar lijkt het wel op. Een patroon van eten kun je gezond noemen. Zo’n zwaar hazelnootgebakje kan geen enkel kwaad als je het hooguit eens in de twee jaar eet.
Gaat het dan om de gezondheid van mensen? Mogelijk dus, maar ook de vraag wat gezond eten voor een gezond mens is, is niet zomaar te beantwoorden. Neem een fervente amateurfietster die dagelijks een rondje van 60 kilometer maakt op haar Canondale, Koga of Giant racefiets. Voor haar ziet een ‘gezond' menu er heel anders uit dan voor haar buurvrouw die weinig beweegt omdat ze voorzitter is van de raad van bestuur van een bedrijf en dagelijks achterin de auto overal naar toe wordt gereden door haar chauffeur en die ook nog eens slecht slaapt door allerlei zorgen.
Nog een andere vraag. Wanneer is die fietser nou eigenlijk gezond? Extreme en professionele sporters staan er niet om bekend dat ze ook tot de langstlevende mensen behoren. Toch behoren topsporters wel tot de fitste mensen, want anders zouden ze geen wereldrecords kunnen vestigen. Kennelijk zijn fit, gezond en lang leven begrippen die misschien maar weinig met elkaar te maken hebben. En toch associeer jij ze waarschijnlijk wel met elkaar.
Wat gezond voedsel, een gezond voedingspatroon en een gezonde mens en diens gezondheid is, is een vraag zonder antwoord. Wie de vraag stelt, realiseert zich dat er geen duidelijk antwoord is. We moeten er iets van vinden en we kunnen er iets heel verschillends van vinden. Over het verschil van die opvattingen moeten we het hebben. Niet alleen wij als ‘gewone’ mensen, maar ook experts die maar al te vaak denken dat de waarheden waar zij van uitgaan ook echt waar zijn.
Nog een hersenkraker. Waarom is het zoveel gemakkelijker om te definiëren wat (on)gezonder is. Gezonder is immers wat je minder ongezond maakt als je eenmaal weet dat je ongezond bent of leeft. Het omgekeerde is ook waar. Je weet best wat ongezonder is, als je gezond leeft en daar de resultaten van ervaart omdat je je fit en sterk voelt en het leven aankunt.
Vanaf donderdag aanstaande starten we in onze Wat is …-serie de reeks Wat is gezond? Die heeft drie subvragen: 1) wat is gezondheid? 2) wat is gezonde voeding? en 3) wat is ultrabewerkt voedsel?
Dit artikel afdrukken
Dorito's en druiven
Gezondheid is dus niet zomaar toe te schrijven aan een product, terwijl we dat wel graag willen. Kijk maar naar de front-of-pack labels zoals het afgeschafte Nederlandse Vinkje en de nu onder vuur liggende Nutri-Score.
Gezondheid is dus geen eigenschap van voeding, maar van onze omgang daarmeeSteevast is de kritiek dat niet een levensmiddel maar een voedingspatroon gezond is. Af en toe een schaaltje Dorito’s is geen probleem. Maar maak er geen gewoonte van om iedere dag 2 zakken leeg te eten, zelfs niet als ze low fat zijn. Iedere dag een kilo druiven of pot honing is al evenmin een goed idee.
Een andere vraag. Wat is gezondheid? Ook die vraag lijkt iedere dokter te moeten kunnen beantwoorden. Maar dat valt tegen. Kun je gezondheid toeschrijven aan voedsel? We ontdekten zojuist al meteen dat gezondheid eigenlijk zit in wat, hoeveel, waar en wanneer je iets eet. Gezondheid is dus geen eigenschap van voeding, maar van onze omgang daarmee. Dorito’s noemen we ongezond en druiven niet. Maar dat klopt niet. Omdat zelfs de experts die daarover strijden dat niet expliciet maken, maken ze steevast ruzie als ze weer eens een logo willen maken dat gezondheid toeschrijft aan losse producten.
Moeten we dan maar ophouden producten gezond te noemen of te spreken van de gezondheid (het gezonde karakter) van bijvoorbeeld een boerenkool of makreel? Daar lijkt het wel op. Een patroon van eten kun je gezond noemen. Zo’n zwaar hazelnootgebakje kan geen enkel kwaad als je het hooguit eens in de twee jaar eet.
Extreme en professionele sporters staan er niet om bekend dat ze ook tot de langstlevende mensen behorenFit, gezond en lang leven
Gaat het dan om de gezondheid van mensen? Mogelijk dus, maar ook de vraag wat gezond eten voor een gezond mens is, is niet zomaar te beantwoorden. Neem een fervente amateurfietster die dagelijks een rondje van 60 kilometer maakt op haar Canondale, Koga of Giant racefiets. Voor haar ziet een ‘gezond' menu er heel anders uit dan voor haar buurvrouw die weinig beweegt omdat ze voorzitter is van de raad van bestuur van een bedrijf en dagelijks achterin de auto overal naar toe wordt gereden door haar chauffeur en die ook nog eens slecht slaapt door allerlei zorgen.
Nog een andere vraag. Wanneer is die fietser nou eigenlijk gezond? Extreme en professionele sporters staan er niet om bekend dat ze ook tot de langstlevende mensen behoren. Toch behoren topsporters wel tot de fitste mensen, want anders zouden ze geen wereldrecords kunnen vestigen. Kennelijk zijn fit, gezond en lang leven begrippen die misschien maar weinig met elkaar te maken hebben. En toch associeer jij ze waarschijnlijk wel met elkaar.
Wat gezond voedsel, een gezond voedingspatroon en een gezonde mens en diens gezondheid is, is een vraag zonder antwoord. Wie de vraag stelt, realiseert zich dat er geen duidelijk antwoord is. We moeten er iets van vinden en we kunnen er iets heel verschillends van vinden. Over het verschil van die opvattingen moeten we het hebben. Niet alleen wij als ‘gewone’ mensen, maar ook experts die maar al te vaak denken dat de waarheden waar zij van uitgaan ook echt waar zijn.
Nog een hersenkraker. Waarom is het zoveel gemakkelijker om te definiëren wat (on)gezonder is. Gezonder is immers wat je minder ongezond maakt als je eenmaal weet dat je ongezond bent of leeft. Het omgekeerde is ook waar. Je weet best wat ongezonder is, als je gezond leeft en daar de resultaten van ervaart omdat je je fit en sterk voelt en het leven aankunt.
Vanaf donderdag aanstaande starten we in onze Wat is …-serie de reeks Wat is gezond? Die heeft drie subvragen: 1) wat is gezondheid? 2) wat is gezonde voeding? en 3) wat is ultrabewerkt voedsel?
In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dat doen lees je in De ontdekking van de ander. Bekijk het overzicht van de serie Wat is gezond? met de drie thema's Wat is gezondheid?, Wat is gezonde voeding? en Wat is ultrabewerkt voedsel?
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Er zijn best al wel definities bedacht wat gezondheid is (bijvoorbeeld positieve gezondheid). Het is in elk geval niet sec afwezigheid van ziekte. Omgekeerd is iets dat ziek maakt wel ongezond te noemen. Misschien is er daarom geen symmetrie in hoe eenvoudig de twee termen te definiëren zijn.
Maar misschien helpt het om een beetje uit te zoomen. Het begint al met de vraag: wat is de mens? De mens is immers geen duidelijk afgebakende entiteit. Onze fysiologie wordt mede bepaald door micro-organismen in en op ons, en daarvan is continue uitwisseling met onze omgeving. Ook wisselen we uiteraard continu stoffen uit met onze omgeving, van voeding tot adem.
Als de mens geen eenduidig afgebakend geheel is, geldt dat ook voor onze gezondheid. Dan is kijken naar mens als (onderdeel van) een ecosysteem een mogelijke zinvolle manier van beschouwen. En wanneer kun je zeggen dat een ecosysteem gezond is? Een bos? Een meer? Tenminste als er een zekere dynamische balans is. Een beetje ruimte om te 'ademen' zonder dat het systeem één kant op vliegt.
Zoiets kun je ook zeggen van de mens. Van onze fysiologie cq. immuunsysteem, van onze geest, van ons gevoel, van spiritualiteit, etc. En dat valt niet op te hangen aan één input (zoals een voedingsmiddel), tenzij dat ene ding natuurlijk de balans dusdanig verstoort dat problemen optreden. Balans betekent dan ook balans tussen de verschillende soorten input (zoals voeding), en balans is altijd tússen dingen, nooit een eigenschap ván een ding.
Het is flink aan ons commerciële en regulatoire systeem te danken dat we graag claims aan losse producten hangen. Dat helpt de verkoop cq. de beoordeling van een product. Het is immers lastig om een product toe te laten als de eventuele schadelijkheid ervan afhangt van andere factoren. Als we echt wat dichterbij de realiteit willen komen, zullen we m.i. het knopen van gezondheidseigenschappen aan separate producten los moeten laten. En dat vereist wellicht een totaal andere inrichting van o.a. onze economie.
We leven in een informatie maatschappij. Als je nu nog niet door hebt dat te veel, en te veel calorieën en te veel suiker en teveel vlees en te weinig groente en te weinig beweging tot een veranderende lichaamsvorm met allerhande (medische) problemen leidt heb je geen gezond verstand. De oplossing ligt voor de hand.
Nico, dat klinkt heel mooi. Kun je uitleggen wat je bedoelt zodat een bredere groep van lezers begrijpt wat je zegt?
#8, sommige mensen hebben gezond verstand, anderen wellicht ongezond verstand
Jan-Willem, voor alle duidelijkheid: ik vind niet dat er zo nodig normen en standaards moeten komen. Ik bedoelde slechts te zeggen dat ze er zullen komen omdat we in een sciëntistische tijd leven. Ik ben slechts een waarnemer van het gevoel van de tijd.