We denken dat minder voedselverspilling goed is voor de wereldwijde voedselzekerheid. Maar die gedachte klopt niet, zegt een nieuw onderzoek. Het zogenoemde 'terugslageffect' beperkt de milieuvoordelen.
Volgens het Wereldvoedselprogramma wordt een derde van het voedsel dat voor mensen wordt geproduceerd verspild. Een nieuw onderzoek laat uiteraard opnieuw zien dat het verminderen van deze voedselverspilling de wereldwijde voedselzekerheid in ecologisch opzicht verbetert. Maar door het economische rebound effect vertaalt voedselverspilling zich niet per definitie 1-op-1 in milieuwinst.
Het Amerikaans-Brits-Zweedse onderzoek, gepubliceerd in Nature Food, stelt dat wanneer voedselverspilling wordt teruggedrongen de hoeveelheid voedsel die op de markten beschikbaar is, toeneemt. Dat resulteert in lagere voedselprijzen.
Meer consumptie; 53-71% effect gaat weer verloren
De onderzoekers stopten de economische effecten van minder verspilling in een model dat de verspillingsreductie niet van prijsverhogende maatregelen vergezeld laat gaan. Ze berekenden de effecten en kwamen tot de conclusie dat maar liefst 53% tot 71% van vermeden voedselverspillingen weer verloren gaan door extra aankopen. Dat vertaalt zich meteen in vergelijkbaar minder koolstofemissies, landgebruik, watergebruik en voedselzekerheid.
"Stel dat de prijs van granen daalt door verbeteringen in de efficiëntie van het voedselsysteem. Dan kun je meer eten dan voorheen", zegt Margaret Hegwood, de hoofdauteur van het artikel, op FoodNavigator. "Consumenten reageren op deze prijsdalingen door meer te kopen dan ze voorheen deden, wat een deel van de voordelen van het verminderen van voedselverspilling en -verlies in rook laat opgaan."
"Het elimineren van voedselverspilling en voedselverlies is door wetenschappers en voorstanders gepromoot als een manier om de nadelige milieu-impact van voedselproductie te verminderen", laat haar medeauteur Steven Davis weten. En die gedachtegang staat natuurlijk als een huis. De verliezen en verspilling via de toeleveringsketen zijn volgens de officiële bronnen goed voor een kwart van de wereldwijde broeikasgasemissies van het voedselsysteem. Dat komt neer op 6% van de totale emissies wereldwijd.
Het handboek ontdekt
"Ons model deed in wezen het handboek micro-economie nog eens over: het verminderen van voedselverspilling verschuift de vraag- en aanbodcurves", zegt Matt Burgess die ook meewerkte aan het artikel. Met andere woorden: we ontdekten een waarheid die je op de middelbare school al leert. Davis voegt toe: "Er zit een spanning tussen de twee doelstellingen van het elimineren van voedselverspilling en het vergroten van de voedselzekerheid. Het verbeteren van de efficiëntie van de toeleveringsketen en daardoor het verlagen van de voedselkosten kan helpen om voedsel betaalbaarder te maken in minder bevoorrechte landen. Maar, vooral in die landen, moeten we onze verwachtingen over de milieuvoordelen van het vermijden van verspilling en verlies mogelijk aanpassen."
Om het kort te zeggen: de markt zit de ecologische voordelen van het terugdringen van voedselverspilling in de weg. Toch is beperking van voedselverspilling misschien wel de belangrijkste maatregel om het voedselsysteem te verduurzamen. Om het effect van het terugdringen van verspilling gelijk te laten te zijn aan het ecologisch te verwachten effect, moet je de productie net zo snel verminderen als je de verspilling terugdringt. Ook dat is een economische waarheid als een koe.
Dit artikel afdrukken
Het Amerikaans-Brits-Zweedse onderzoek, gepubliceerd in Nature Food, stelt dat wanneer voedselverspilling wordt teruggedrongen de hoeveelheid voedsel die op de markten beschikbaar is, toeneemt. Dat resulteert in lagere voedselprijzen.
Meer consumptie; 53-71% effect gaat weer verloren
De onderzoekers stopten de economische effecten van minder verspilling in een model dat de verspillingsreductie niet van prijsverhogende maatregelen vergezeld laat gaan. Ze berekenden de effecten en kwamen tot de conclusie dat maar liefst 53% tot 71% van vermeden voedselverspillingen weer verloren gaan door extra aankopen. Dat vertaalt zich meteen in vergelijkbaar minder koolstofemissies, landgebruik, watergebruik en voedselzekerheid.
Ons model deed in wezen het handboek micro-economie nog eens over: het verminderen van voedselverspilling verschuift de vraag- en aanbodcurvesWie niet kijkt naar de economische effecten van meer voedsel, komt dus bedrogen uit. Minder verspilling gaat gepaard met gelijktijdige effecten die naar andere dan ecologische wetmatigheden luisteren. Denk vooral aan efficiëntieverbeteringen. Die leiden tot meer voor humaan gebruik geschikt voedsel in het productiesysteem. Dat leidt tot prijsdalingen en, daarom, tot toename van de consumptie. En daardoor gaan uiteindelijk de vermeden verspillingen weer verloren.
"Stel dat de prijs van granen daalt door verbeteringen in de efficiëntie van het voedselsysteem. Dan kun je meer eten dan voorheen", zegt Margaret Hegwood, de hoofdauteur van het artikel, op FoodNavigator. "Consumenten reageren op deze prijsdalingen door meer te kopen dan ze voorheen deden, wat een deel van de voordelen van het verminderen van voedselverspilling en -verlies in rook laat opgaan."
"Het elimineren van voedselverspilling en voedselverlies is door wetenschappers en voorstanders gepromoot als een manier om de nadelige milieu-impact van voedselproductie te verminderen", laat haar medeauteur Steven Davis weten. En die gedachtegang staat natuurlijk als een huis. De verliezen en verspilling via de toeleveringsketen zijn volgens de officiële bronnen goed voor een kwart van de wereldwijde broeikasgasemissies van het voedselsysteem. Dat komt neer op 6% van de totale emissies wereldwijd.
Het handboek ontdekt
"Ons model deed in wezen het handboek micro-economie nog eens over: het verminderen van voedselverspilling verschuift de vraag- en aanbodcurves", zegt Matt Burgess die ook meewerkte aan het artikel. Met andere woorden: we ontdekten een waarheid die je op de middelbare school al leert. Davis voegt toe: "Er zit een spanning tussen de twee doelstellingen van het elimineren van voedselverspilling en het vergroten van de voedselzekerheid. Het verbeteren van de efficiëntie van de toeleveringsketen en daardoor het verlagen van de voedselkosten kan helpen om voedsel betaalbaarder te maken in minder bevoorrechte landen. Maar, vooral in die landen, moeten we onze verwachtingen over de milieuvoordelen van het vermijden van verspilling en verlies mogelijk aanpassen."
Om het kort te zeggen: de markt zit de ecologische voordelen van het terugdringen van voedselverspilling in de weg. Toch is beperking van voedselverspilling misschien wel de belangrijkste maatregel om het voedselsysteem te verduurzamen. Om het effect van het terugdringen van verspilling gelijk te laten te zijn aan het ecologisch te verwachten effect, moet je de productie net zo snel verminderen als je de verspilling terugdringt. Ook dat is een economische waarheid als een koe.
WUR MAGNET en EU-beleid
Onlangs besteedde Foodlog aandacht aan het MAGNET-model van Wageningen Economic Research. Dat model onderzoekt de economische, sociale en milieu-effecten van het verminderen van voedselverspilling. De Wageningse onderzoekers voorzien honderden euro's besparing per huishouden door minder weg te gooien, waardoor de prijzen zullen dalen, Europa meer zal kunnen exporteren en ook het milieu nog eens beter af is. Maar dan moeten de Europeanen het bespaarde voedsel dus wel meteen van hun eigen markt weghouden, zoals de Nature-onderzoekers hierboven de facto laten zien. Het zou ook betekenen dat voedsel niet goedkoper, maar juist duurder wordt omdat het aangeboden volume (en niet de besparing) bepalend is voor de prijs die consumenten uiteindelijk betalen.
De discussie over de sociaal-economische gevolgen van voedselverspilling is relevant. De Green Deal van de Europese Commissie wil de hoeveelheid voedselafval in de Unie halveren tegen 2030. Dat is een doelstelling die is afgeleid van de mondiale Sustainable Development Goals van de VN en heeft in de EU gestalte gekregen in de Farm to Fork Strategy. In 2030 moeten verwerking en productie van voedsel 10% minder voedselverspilling opleveren en 30% minder in de detailhandel en gebruik door consumenten.
Onlangs besteedde Foodlog aandacht aan het MAGNET-model van Wageningen Economic Research. Dat model onderzoekt de economische, sociale en milieu-effecten van het verminderen van voedselverspilling. De Wageningse onderzoekers voorzien honderden euro's besparing per huishouden door minder weg te gooien, waardoor de prijzen zullen dalen, Europa meer zal kunnen exporteren en ook het milieu nog eens beter af is. Maar dan moeten de Europeanen het bespaarde voedsel dus wel meteen van hun eigen markt weghouden, zoals de Nature-onderzoekers hierboven de facto laten zien. Het zou ook betekenen dat voedsel niet goedkoper, maar juist duurder wordt omdat het aangeboden volume (en niet de besparing) bepalend is voor de prijs die consumenten uiteindelijk betalen.
De discussie over de sociaal-economische gevolgen van voedselverspilling is relevant. De Green Deal van de Europese Commissie wil de hoeveelheid voedselafval in de Unie halveren tegen 2030. Dat is een doelstelling die is afgeleid van de mondiale Sustainable Development Goals van de VN en heeft in de EU gestalte gekregen in de Farm to Fork Strategy. In 2030 moeten verwerking en productie van voedsel 10% minder voedselverspilling opleveren en 30% minder in de detailhandel en gebruik door consumenten.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Er bestaan voorstellen vanuit groen denkende fiscalisten om goederen veel duurder te maken (door BTW) en arbeid goedkoper (geen btw op arbeid en veel lagere loonheffingen). Dat laat de economie kantelen. Niet iedere 2 jaar een nieuwe auto of iPhone of alweer een nieuwe wasmachine, maar ze zorgvuldig onderhouden. Dat scheelt heel erg veel zogeheten scope 3 emissies en andere milieulasten die kleven aan delfstoffen en hun verwerking tot eindproduct.
Het zijn - logisch gezien - volstrekt rationele maatregelen.
De ontdekking van bovenstaand onderzoek ligt in precies dezelfde lijn: wat schaars is, ga je met alle mogelijke moeite (= arbeid) sparen in het gebruik en het weggooien.
Interessant is dat het voorgestelde MAGNET-model van de WUR op theoretische gronden heel andere conclusies trekt: minder verspillen maakt het leven goedkoper. Voor beleidsmakers ligt hier nu een belangrijke keuze: welk denkmodel klopt met het gedrag van mensen en hoe kom je daarachter? Of weten we het eigenlijk wel, maar hopen we dat het leven nog consumptiever kan worden en toch duurzaam mag heten?
Krijn Poppe, ik meen jou hier ook wel eens over de groene fiscaliteit zoals ik die in de eerste zinnen heb verwoord te hebben gehoord op FL (ik kan het zo snel niet meer vinden). Hoe reageer jij op het onderzoek in Nature versus het MAGNET-model?
Grappig toch. Onderzoekers komen erachter dat mensen hun geld gewoon opmaken en het maakt niet uit waaraan. Ik vermoed niet aan meer eten, maar wel aan meer vliegen bijvoorbeeld. Wet van Engel.
Hoewel er uiteraard geen speld tussen te krijgen is, worden er wel 2 volstrekt tegenover elkaar staande zaken belicht.
Voedselverspilling tegengaan maakt voedsel goedkoper dus beter toegankelijk voor minder welvarende mensen.
Dat is dan weer negatief voor verbranding en uitstoot, omdat die minder draagkrachtigen ineens meer gaan uitstoten.
Voor rijkeren zal het weinig uitmaken, dus eigenlijk zegt dit rapport gewoon zoals altijd moeten we kiezen tussen welvaart delen of reserveren voor de rijkeren.
Maar er is een ander veel venijnigere kronkel in die verhaal. De menselijke en overigens ook dierlijke verbranding die CO2 uitstoot genereert wordt door klimaatwetenschap niet betrokken in de CO2 balans, dus waarom dan nu wel? Of gaat het alleen om de extra productie van die te consumeren goederen?
Ons denken bepaalt de wereld waarin we leven. En de korte termijn is in dat denken dominant. Het leidt tot symptoombestrijding in plaats van het oplossen van de echte problemen. Duurzaamheid als issue wordt precies op dezelfde manier benaderd. Hoe cynisch! Het leidt tot hypocrisie. Zo kopen we een electrische auto omdat we denken dat die duurzaam is. Niets van waar. Voedselverspilling is nooit een echt probleem geweest. Als de markt het herkend had als een kans, dan was het al lang geleden opgelost. Dat geldt ook voor verpakkingen. Verpakkingen vormen slechts een heel klein onderdeel van de totale voetafdruk omdat het produceren van hetgeen erin verpakt wordt een vele malen groter voetafdruk heeft. In de verhelderende animatie The Story of Stuff die ik jaren geleden aan de studenten van de Design Academy liet zien, stelt dat voor elke vuilnisbak die we aan de straat zetten, er 'upstream' in de supply chain eerder al 70 vuilnisbakken aan de straat zijn gezet. Met andere woorden het afval wat wij weggooien is maar een fractie van het echte probleem namelijk dat wij en masse consumeren in steeds grotere hoeveelheden en dat onze economie daar volledig op is ingericht. Dat blijkt wel uit de dagelijkse verslagen die ons vertellen hoe zeer de economie is gegroeid. En als die niet of te weinig groeit, is het groot politiek alarm. Politici die met dezelfde mond alarm spreken over het klimaat. Het moge duidelijk zijn dat zolang wij ons denken niet fundamenteel veranderen, de mens gedoemd is.
Maarten, het kan wel zo zijn dat consuminderen by far het meest effectief is, na niet geboren worden, maar als iedere stap die genomen wordt iets bijdraagt worden al die stappen een mooie wandeling met een hoopvol doel.