Lees ook
"We hebben geen goed beeld van de omvang van de uitbraak," zegt Seema Lakdawala van de Emory University in Atlanta, in NewScientist. "Dat komt doordat er onvoldoende toezicht is, waardoor we in het duister tasten over hoe ver het virus zich heeft verspreid en hoe het wordt overgedragen."

Sinds eind maart bekend werd dat in meerdere Amerikaanse staten melkvee besmet was met het vogelgriepvirus H5N1, houden virologen wereldwijd hun adem in. Dit hoogpathogene virus heeft sinds 2020 immers al miljoenen vogels en honderden zoogdieren gedood, maar was nog nooit bij commercieel gehouden runderen gevonden. De vragen tuimelden over elkaar heen: hoe zijn de koeien besmet geraakt, hoe lang waart het virus al rond, besmetten koeien elkaar onderling, zit er virus in de melk, in het vlees, in de poep en is dat alles voor mensen besmettelijk?

Laks
Langzaam maar zeker komt er meer informatie beschikbaar. Te langzaam, zegt de NRC. Het duurde weken, geen dagen, voordat het Amerikaanse Ministerie van Landbouw (USDA) de eerste data met de genetische sequentie van het 'koeien'-vogelgriepvirus deelde, mopperde de Rotterdamse viroloog Marion Koopmans in de Amerikaanse pers. Zonder adequate informatie en daarop gebaseerde aanpak, waarschuwde de Wereldgezondheidsorganisatie vorige week nog, is het niet ondenkbaar dat het virus ook koeien in landen buiten de Verenigde Staten zou kunnen bereiken als trekvogels het virus van koeien oppikken.

Al sinds december 2023
Inmiddels lijkt het erop dat de eerste besmetting waarschijnlijk al in december of januari plaatsvond, blijkt uit genetisch onderzoek in Nature. Ook de wijde verspreiding van virusdeeltjes in melk (in 20% van de melkmonsters) lijkt erop te wijzen dat er veel meer koeien besmet waren dan de nu geconstateerde 36 kuddes. Overigens zijn die virusdeeltjes niet besmettelijk, pasteurisatie inactiveert ze. Ook vlees is inmiddels getest en blijkt virusvrij - een opluchting voor de vleesveeindustrie, al heeft Colombia de import van vlees uit de staten waar besmettingen zijn vastgesteld opgeschort.

Indien nodig, zou de overheid binnen een paar weken "honderdduizenden doses" vaccin kunnen verschepen
Bescherming van wie?
De kritiek spitst zich toe op de dubbelrol van de USDA. Enerzijds moet de USDA de Amerikaanse landbouw promoten, en anderzijds het toezicht en de handhaving op orde hebben om burgers te beschermen. Een "onoplosbaar conflict dat in de missie van de USDA is ingebakken," zeggen landbouwexperts Gabriel Rosenberg en Jan Dutkiewicz. "De overheid probeert niet alleen burgers te beschermen, maar ook de industrie," schreef een Amerikaanse dierenarts in Science.

Voorlopig lijkt de nadruk voor de USDA te liggen op het in de benen houden van de industrie. Dat verklaart de krampachtigheid waarmee de autoriteiten vanaf het allereerste begin uitdroegen dat mensen gerust melk konden drinken, al kón dat op dat moment nog niet bekend zijn. Er waren immers nog geen data en het werd pas later duidelijk dat koeien ook zonder zichtbare ziekteverschijnselen geïnfecteerd konden zijn. Testen, opsporen van besmettingen en voorkomen van verspreiding stonden lager op de prioriteitenlijst dan de bescherming van de zuivel- (en vlees)industrie,

Vrijwilligheid, geen animo
Met als rare consequentie dat, waar er voor H5N1-uitbraken bij pluimvee strenge protocollen zijn met compensatie voor geruimde vogels, de Amerikaanse melkveehouders het vooralsnog zelf moeten uitzoeken. Pas sinds eind april is het verplicht om koeien te laten testen als die de staatsgrenzen overschrijden. In alle andere gevallen is testen vrijwillig, zelfs als koeien ziekteverschijnselen vertonen. Omdat boeren vrezen voor stigmatisering, is het animo voor testen sowieso erg laag. De USDA vergoedt de kosten voor de dierenarts en de productieverliezen niet.

Onbekendheid rond overdracht
Omdat nog zoveel onbekend is over de wijze waarop het virus zich verspreidt tussen melkkoeien - via besmette melkmachines? via de hoge virale ladingen in de uiers en rauwe melk? via de mest? of zelfs via de lucht - maakt Lakdawala zich grote zorgen, zegt ze in Vox. "Wat mij zou geruststellen, is als we maatregelen implementeren die de aanwezigheid van het virus en de overdracht ervan onder vee en naar mensen zouden verminderen. Zeg, oké: elke werknemer op een melkveebedrijf gaat een gezichtsbescherming dragen.”

Desgevraagd door NewScientist gaf een USDA-woordvoerder geen direct antwoord of het toezicht op H5N1 zal worden verhoogd, bijvoorbeeld door het testen van de melktanks op melkveehouderijen. Behalve een email met de opmerking dat het “USDA zal blijven samenwerken met producenten, dierenartsen, volksgezondheidsfunctionarissen, landbouwambtenaren en vertegenwoordigers van de industrie om de beste weg voorwaarts te beoordelen,” bleef het stil. "Gezien wat we nu weten, had ik een duidelijkere reactie verwacht," zucht Lakdawala.

Vaccins
Inmiddels bereidt de Amerikaanse overheid zich wel voor op de situatie dat het H5N1-virus van koeien zou overspringen op mensen. CNBC meldt dat er al twee vaccins klaarliggen. En indien nodig, zou de overheid binnen een paar weken "honderdduizenden doses" kunnen verschepen.
Dit artikel afdrukken