Voor de tweede keer is dit jaar in Europa vogelgriep vastgesteld bij een mens. In Spanje blijkt een werknemer van een pluimveebedrijf eind september vogelgriep opgelopen te hebben. De man had geen symptomen en is in quarantaine gebleven tot hij negatief testte. Toch is de ontwikkeling zorgwekkend. De vogelgriep, voorheen een seizoensziekte, wilde deze zomer van geen wijken weten. De laatste dagen doen zich, ook in Nederland, uitbraken voor waarbij vele honderdduizenden dieren zijn geruimd. De overdracht op mensen is zeldzaam omdat er zeer intensief contact met dieren voor nodig is. Het is echter vooral te vermijden omdat de kans bestaat dat bij zo'n zoönose het virus muteert naar een wel voor mensen besmettelijke variant.
De melding van de besmette Spanjaard - na de met zijn eenden samenlevende Brit - is op zich niet alarmerend. De man is meteen in isolatie gegaan en had geen klachten. Dat loopt wel eens anders af: wereldwijd zijn er tussen 2003 en begin 2022 864 gevallen van menselijke infectie met het H5N1-virus gemeld in 19 landen. In 456 gevallen liep de vogelgriepbesmetting fataal af voor de besmette mens. Vogelgriepexpert Nancy Beerens van Wageningen University (WUR) raadt dan ook ten stelligste aan direct contact met zieke en dode wilde vogels en pluimvee te vermijden.

De huidige vogelgriepepidemie is dan ook van een 'geheel andere orde' dan vorige jaren. Tot nu toe eindigde het vogelgriepseizoen eigenlijk in het voorjaar, maar inmiddels is het een pandemie geworden, die niet alleen hele vogelsoorten maar ook andere zoogdieren bedreigt. En dus mogelijk de mens.

Jan-van-gent verdwenen uit Duitsland
"Dode vogels, verlaten nesten, uitgehongerde jongen: dit jaar laat de vogelgriep bijzonder sombere beelden achter," zegt Timm Harder, hoofd van het Nationaal Referentielaboratorium voor Aviaire Influenza (HPAI) van het Friedrich-Loeffler-Instituut (FLI) bij Greifswald. Hij gaat ervan uit dat alleen al in de Noord- en Oostzee tienduizenden vogels het slachtoffer zijn geworden van het virus. De facto is In Duitsland de jan-van-gent, die er alleen op Helgoland broedt, uitgestorven, zegt Martin Rümmler, vogelbeschermingsfunctionaris bij de Duitse Natuur- en Biodiversiteitsbeschermingsunie (Nabu).

Het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC), dat rapporteert aan de EU-Commissie, publiceerde maandag een alarmerend rapport over het vogelgriepseizoen 2021/22. In totaal zijn er 2.467 uitbraken bij pluimvee gerapporteerd, 48 miljoen geruimde vogels op getroffen bedrijven, 187 gedetecteerde gevallen bij in gevangenschap levende vogels en 3.573 gedocumenteerde gevallen van H5N1 bij wilde vogels. Bovendien strekt de uitbraak zich in Europa uit over een ongekende geografische omvang: 37 Europese landen zijn getroffen, van de noordelijke Svalbard-eilanden tot Zuid-Portugal en oostelijk tot Oekraïne.

Over de mogelijkheid dat df de pandemie nog bedwongen zou kunnen worden, is Harder pessimistisch. Het virus is endemisch geworden en niet meer in te dammen. Zijn enige hoop is er op gevestigd dat in de toekomst minder dodelijke vormen van het virus de overhand zouden krijgen. Tot nu toe zijn daar echter geen tekenen van: ook in Nederland deden zich juist de afgelopen dagen weer grote uitbraken voor, in provincies die eerder nog gespaard waren gebleven (Drenthe en Groningen).