Opinie ‘Boer kán niet zonder vrouw’

Tot nu toe waren zeven van de negen boerderijen waar ik verbleef geërfd van vader op zoon. Op de twee boerderijen waar alleen dochters waren, was er geen opvolger; alle potentiële opvolgers zijn jongens. Op drie boerderijen werkten de vrouwen 100% mee op de boerderij; op vier of vijf andere hadden ze een parttime rol. De vrouwen met een baan buiten de boerderij, werkten allemaal in een zorgfunctie. Ik ontmoette één 17-jarige stagiaire (bij de Franse melkveehouder Simon Huet) van een landbouwschool, die niet uit een boerengezin afkomstig was en graag boer wilde worden... en dat was een meisje!

Als echtgenote van een boer kun je niet onverschillig blijven tegenover de boerderij

Zwaar werk
Werken in de landbouw is en blijft lichamelijk zwaar, ondanks alle machines. Zelfs het aan- en afkoppelen van machines vraagt fysieke kracht. Zware machines vragen om technisch inzicht en de capaciteiten om indien nodig problemen op te lossen. Dat wil niet zeggen dat vrouwen dat niet kunnen, maar blijkbaar is het, zelfs in de moderne landbouw, niet hun eerste keuze.

Is boeren mannenwerk? Zwaar lichamelijk werk, lange werktijden en vaak een eenmanszaak. Alleen in de gevallen dat er bijvoorbeeld een boerderijwinkel was of verwerking plaatsvond (of schoonmaak), was er sprake van wat personeel. Goed personeel vinden, blijkt een groot probleem. "Hoewel het begint met wat eenvoudige hulp, moet je al snel de complexiteit begrijpen, het werk 'zien' en daar naar handelen", vertelden verschillende boeren me. Voor de boerderijwinkels ligt dat anders, die kunnen gemakkelijker personeel aantrekken en worden vaak gerund door vrouwen.

Zelfs al doet de boer het boerenwerk voornamelijk alleen, dan zal hij nog altijd sterk leunen op zijn echtgenote voor informeel overleg aan de keukentafel en het overeind houden van het huishouden

Stereotype rolverdeling
Alle vrouwen die ik zover ontmoette waren nauw betrokken bij de boerderij, ondersteunend en onmisbaar voor de boer, zelfs al werkten ze buiten de deur. Als echtgenote van een boer kun je niet onverschillig blijven tegenover de boerderij. Of je nu op de boerderij werkt of niet, je maakt deel uit van een bijzondere levensstijl. Alle stellen waren al lange tijd samen en hadden vrij grote gezinnen (2-6 kinderen); in geen enkel geval was er sprake van een echtscheidingen (9/9, niet in lijn met de gemiddelde statistieken!). De rolverdeling op de boerderij lijkt nog steeds nogal stereotiep.

Vrouwen lijken meer geïnteresseerd te zijn in de boerderijtaken die in de buurt komen van 'tuinieren', zoals het telen van kruiden, groenten, eieren voor eigen gebruik en lokale verkoop (tot aan de sla en prei van Dirk & Els Boeren). Boer Dirk maakte een interessante opmerking: "Als Els buiten de boerderij zou moeten werken, zou ik mijn bedrijf heroverwegen. Ik zie veel voorbeelden waar een boerderij eigenlijk leeft van het salaris van de vrouw. Wij doen het samen".

Is het de tamelijk traditionele omgeving, de perceptie van het werk of de werkelijke aard die van de landbouw mannenwerk maakt? Of is het - in feite - een gezinsberoep, omdat de boer het nooit alleen kan klaarspelen? De complexiteit van het boerenbestaan ligt in de breedte ervan: boeren verrichten lichamelijk zware arbeid, kennen hun dieren en gewassen, hebben technische vaardigheden en administratieve kennis, de mentaliteit om te werken in koude, regen en hitte en verkopen ook nog hun eigen producten. Dat is me wel wat! Zelfs al doet de boer het boerenwerk voornamelijk alleen, dan nog zal hij altijd sterk leunen op zijn echtgenote voor informeel overleg aan de keukentafel en het overeind houden van het huishouden.