Spacefarming brengt je weer terug op aarde

Het uit 1966 stammende, maar nog altijd futuristisch ogende Evoluon ruimteschip in Eindhoven trok de afgelopen maanden de aandacht van nieuwsgierige bezoekers en wetenschapsliefhebbers met de expositie Spacefarming, een intrigerende reis door de toekomst van voedsel en de wereld van ruimtelandbouw.

Spacefarming probeert te inspireren door traditionele manieren van voedselproductie en consumptie te vervangen door intensieve circulariteit van grondstoffen. Verbruikte grondstoffen worden steeds maximaal hergebruikt na gebruik in een toepassingsvorm. Denk bijvoorbeeld aan ijs gemaakt van plastic afval, op Mars met mensenmest geteelde aardappelen of circlefarming.

Het initiatief van Next Nature laat zien wat de fusie tussen biologie en technologie kan opleveren.

Veel mensen
De aarde worstelt met voedseltekorten en duurzaamheidsproblemen. Omdat de aarde haar eigen gang gaat en ook zonder ons weer een nieuwe weg in zal slaan, is het correcter om te zeggen dat mensen de gevolgen van tekorten en vervuiling aan de horizon zien opdoemen. Die zijn het gevolg van een explosieve bevolkingsgroei in de afgelopen 75 jaar. In 1750 telde de aarde volgens de hoogste schattingen net onder de 1 miljard mensen. In 1850, honderd jaar en het leven van Thomas Malthus (die waarschuwde tegen een te sterke groei van het aantal mensen) later, waren we met 1,4 miljard mensen. Weer honderd jaar later, in 1950, telde onze soort een dikke 2,5 miljard mensen. Minder dan 75 jaar later in 2023 zijn we hier met een veel hoger welvaartsniveau in de rijke landen en inmiddels opgekomen nieuwe economieën met een dikke 8 miljard mensen.

Dagelijks ingeblikt voedsel of voedselongelijkheid? Nooit meer vers eten of nooit meer douchen? Als je moest kiezen...

In 2050 zal het aantal mensen op aarde gegroeid zijn tot rond de 10 miljard. Dat brengt zorgen met zich mee. Zullen we voldoende voedsel kunnen produceren voor al die mensen die hopelijk ook nog eens welvarender worden? Die vraag is des te beklemmender als je je realiseert dat klimaatverandering het antwoord op die sowieso al moeilijk te beantwoorden vraag extra onzeker maakt. De expositie wil ons bewuster maken van de dringende voedselvraagstukken waar we als samenleving mee worden geconfronteerd en mogelijke oplossingen laten zien door aanpassing van ons leven en landgebruik.

Confronterende quiz
Sigrid Wertheim-Heck vertaalde de uitdagingen in een quiz. Ze is onderzoeker aan de WUR op het gebied van duurzaamheid en laat de bezoeker op een speelse manier nadenken over de rol van eten in de samenleving. Het sociale aspect van eten zet ze samen met duurzaamheid centraal. Wat heb je liever: altijd alleen eten of niet genoeg eten voor iedereen? Dagelijks ingeblikt voedsel of voedselongelijkheid? Nooit meer vers eten of nooit meer douchen? Als je moest kiezen... Maar, zegt Wertheim-Heck erbij, ruimtevaarders hebben helemaal niets te kiezen; ze kunnen slechts eten wat en hoeveel de pot schaft.

Als het puntje bij het paaltje komt, willen we liever ons leven liever niet zelf hoeven aan te passen

Met grappige memes, TikTok-filmpjes, fictieve figuren, bekende Nederlanders en een vleugje cynisme brengt de tentoonstelling herkenbare situaties tot leven. Zo zweert de millennial-generatie bij waterslurpende avocado’s van de andere kant van de wereld. In de quiz wordt deze groep getypeerd als de ‘make guacamole, not love’-groep. Wat vind je van dezelfde gezonde maaltijdbox voor iedereen, een one size fits all staats-Hello Fresh? Het zou een nieuw normaal kunnen worden. Spacefarming confronteert je met de vraag of je in zo'n wereld wilt leven en hoe je zou reageren als die er zou komen. De voedseldilemma’s die aan bod komen tijdens de quiz lijken haaks te staan op de keuzemogelijkheden in de maatschappij. En van dit alles maakt Spacefarming je graag bewust.

De veelbesproken voedseltransitie komt erop neer dat de impact van de consumptie van miljarden mensen op natuur zo ver als mogelijk moet worden teruggeduwd. Toch zie je dat niet overtuigend terug in de antwoorden van de deelnemers aan de quiz. Gevoelsmatig willen we gedeelde verantwoordelijkheid en samen streven naar een groene wereld. Als het puntje bij het paaltje komt, willen we liever ons leven niet zelf hoeven aan te passen. De overheid en bedrijven moeten het maar voor ons doen en het ons makkelijk maken. Alleen komen we zo niet veel verder op weg naar die transitie. Bedrijven maken immers wat wij graag willen kopen en de overheid moet iedere 4 jaar opnieuw gekozen worden.

Hoe krijgen we het voor elkaar om zo veel mogelijk te doen met zo weinig mogelijk

Zo leer je begrijpen waarom het ook hier 50 graden in de zomer zal of kan gaan worden en waarom het misschien wel tijd wordt om te denken aan wonen op andere planeten.

Elders in het heelal
Bezoekers krijgen een kijkje in de nieuwste technologieën en concepten die nodig zijn om voedselproductie buiten onze planeet te realiseren. Plantenteelt onder de veeleisende omstandigheden van de ruimte is een grote uitdaging. In samenwerking met de Europese ruimtevaartorganisatie (ESA) probeert ruimtebioloog Wieger Wamelink (WUR) aardappelen, sla en tarwe te verbouwen.

De expositie benadrukt het belang van de recycling van water en het minimaliseren van afval om te overleven in de geringe biologische ruimte die het leven op andere planeten biedt. Terwijl je tijdens je bezoek aan Spacefarming wordt geconfronteerd met de grenzen van ons leven op aarde, ontdek je dat het leven elders in het heelal uiteindelijk dezelfde uitdagingen heeft: hoe krijgen we het voor elkaar om zo veel mogelijk te doen met zo weinig mogelijk?