Het complexe gelijk van Katan

'Hou op', schreef Wouter Klootwijk, hier van de week naar aanleiding van mijn kritiek op Katan's gezonde kroket in de Volkskrant van zaterdag 12 mei. Wat mij betreft best, want alle inhoudelijke speculaties over het waarom van zijn politiek incorrecte (wat mij betreft is dat vaak juíst correct), maar moreel misschien onhandige (daar zat m'n punt) stuk, waren inmiddels meer dan afdoende besproken.

De politieke consequenties blijken echter te zijn blijven liggen.

Pak de Volkskrant van gisteren, zaterdag 19 mei dus. Voorpaginanieuws, het hoofdartikel zelfs:

"Afslankcursus moet in het basispakket"

Meteen daaronder: "Cursussen om te stoppen met roken of om af te vallen, moeten door de zorgverzekeraar worden vergoed. Dit zal het College van Zorgverzekeringen (CVZ) volgende maand adviseren aan minister Klink van Volksgezondheid."

Op pagina 7 van de krant gaat het verder met een analyse over de contraproductieve inrichting van ons gezondheidsstelstel. Om het eens technisch te zeggen, ziekenhuizen worden beloond voor het verrichten van reparaties aan mensen. Niet voor het voorkomen daarvan. Dus streven ze naar zoveel mogelijk reparaties en worden artsen niet gemotiveerd tot een habitus die gericht is op voorkomen in plaats van genezen.
Nog onbeschaamder gezegd: ziekenhuizen hebben er baat bij dat je ziek wordt want dat is hun handel.

Dat moet dus anders: ongezondheid moet je voorkomen. Logisch.

Maar de laatste paar conclusies worden niet getrokken. De houdingsomslag in ons denken lijkt bedrijfseconomisch inmiddels zover dat de overheid wordt gevraagd het voorkomen van ongezondheid als een recht te gaan beschouwen. Rechten impliceren plichten. Hou je je niet aan een plicht, dan verdien je straf. Dáár draait de ingeslagen weg onvermijdelijk op uit, en daar wordt dus nu de basis voor gelegd. Het is voorpaginanieuws. En iedereen vindt het logisch, want waarom zo ingewikkeld? Eerst mensen ziek laten worden om ze vervolgens beter te maken. Hou ze gewoon gezond. Toch?

Zoals altijd zit het geheim in de kleine lettertjes (het gaat tenslotte over verzekeren). In een klein zinnetje staat het: het CVZ wil gezondheidspreventie ‘die bewezen effectief is’ opnemen in de basisverzekering. En zo'n stap legt de basis voor de rechten, plichten en straffen die ik hierboven schetste.

Volgens Guus Schrijvers, hoogleraar Public Health in Nijmegen, vallen er voor zorgverzekeraars kapitalen te verdienen (da's goed voor onze premies) als ze gaan concurreren op het inkopen van doelmatige zorg in plaats van op premies. De vraag is alleen op basis van wat voor kennis die zorg dan wordt vormgegeven.

En daar zit nou het gevoelige kleine-lettertjes-punt van dit alleen-maar-bedrijfseconomische verhaal. Katan wilde waarcshijnlijk aantonen dat de gezondheidswetenschappen in de kinderschoenen staat. Zozeer dat de krant niet aarzelde over te koppen: snoep verstandig, eet een kroket.

Met deze wetgeving op komst, zou daar dan toch het punt van Katan hebben gezeten?

Tijd dat hij zich daarover ondubbelzinnig uitspreekt.

NB (voor ik mogelijk mis verstaan word): ik vind het prima dat mensen worden begeleid bij het aanleren van een gezondere life style, er is praktische kennis genoeg. Ik huiver alleen bij het overzien van de consequenties: de schuldige betaalt straks in de vorm van een meerpremie of straf. Die balletjes zien we met de regelmaat van de klok de lucht in worden getikt. De vraag is en blijft op grond waarvan we schuld gaan vaststellen. De vraag is bovendien welke last daarvan bij de voedingsindustrie en de voedingswetenschappers daarachter moet worden neergelegd.
En toch ben ik het volstrekt eens met het principe 'de vervuiler betaalt'. Hoogste tijd voor een genuanceerd debat hoe je dat rechtvaardig kunt vormgeven. Dat gaat verder dan balorige geintjes (Katan) of alleen-maar-economische versimpelingen van de problematiek (het College van Zorgverzekeringen, zoals gisteren in de berichtgeving van de Volkskrant)