8 min
De boerensector is bont maar niet bruin, zei de Groene Duitse Bondsminister van Landbouw Cem Özdemir afgelopen week bij de start van de boerenprotestweek in Duitsland. De protesten zijn groter, hinderlijker en langduriger dan de Nederlandse protesten op het Malieveld terwijl het om veel minder lijkt te gaan dan de stikstofcrisis en de criminalisering van boeren in Nederland. De jonge Duitse sociologe Janna Luisa Pieper van de Universiteit van Göttingen verklaart waar ze voor staan: een dieperliggende malaise die ook onder het brede publiek leeft. Er is weinig voor nodig om het 'bruin' te laten omslaan.
De EVP is het huis van de CDA's in de Europese lidstaten. Ook de Duitse CSU en CDU en de Vlaamse CD&V, bijvoorbeeld, behoren tot de EVP die in Europa niet Christelijk heet maar Volks. De afkorting staat voor Europese Volkspartij. In oktober, nog voor de Nederlandse Tweede Kamerverkiezingen, bracht de partij een verklaring naar buiten waarmee de EVP zich net als het oude CDA in Nederland identificeert als een partij voor Europese boeren en plattelandsgemeenschappen.
Die verklaring werd hoogstwaarschijnlijk gemotiveerd door de politieke situaties in Nederland en Duitsland. Een directe aanleiding waren de negatieve reacties vanuit Nederland en Vlaanderen op de Natuurherstelwet van de Europese Commissie en de inmenging van Eurocommissaris Virginijus Sinkevičius in het Nederlandse stikstofdossier waar hij strikt genomen niets mee te maken had. De EVP protesteerde tegen de Natuurherstelwet en haalde als winst een vergaande afzwakking daarvan binnen.
Rechtser worden
De EVP zag dat de kiezer buiten de steden de identiteit van zijn vertrouwde christen-middenpartij niet meer herkent. Dat gebeurde met het in Nederland onder Wopke Hoekstra en Hugo de Jonge uitgedoofde CDA. Die twee bouwden, na eerdere strijden binnen de partij, door aan een stads CDA met waarden die jonge stedelingen moesten aanspreken. In Nederland wist de boeren BBB-partij zowel het boeren en burgers op het platteland als conservatieve stedelijke burgers achter zich te verenigen die traditioneel op het CDA en de VVD stemden. Bij de Statenverkiezingen werd de partij prompt de grootste van het land om bij de Tweede Kamerverkiezingen verder rechts te worden ingehaald door de PVV.
Nederland is een voorbeeld van de irrelevantie van de christendemocratie als die niet conservatiever wordt. De christen- of volksconservatieve democraten moesten daarom weg van stedelijk en linksig imago.
Warmtepomp
Diezelfde voedingsbodem is aanwezig in Duitsland, vooral ten aanzien van klimaatmaatregelen. De Duitse PVV heet Alternative für Deutschland (AfD) en kreeg de wind in de zeilen door dure duurzaamheidsmaatregelen die de woning van iedere Duitser raken. Binnen de Duitse regering van premier Olaf Scholtz ontstond een breed in de pers uitgemeten discussie over de warmtepomp. Duitsland moest en zou massaal verplicht en duur moeten overstappen op een nieuw elektrisch verwarmingssysteem. Dat kwam de steun voor de regering niet ten goede. Bij de verkiezingen voor wat de zogenoemde Rood, Groen en Gele stoplichtregering van Olaf Scholtz zou worden, haalden diens socialistische SPD 26%, de Groenen 15% en de liberale FDP 11,5%. Na de warmtepompdiscussie zouden ze samen amper een derde van de kiezers achter zich krijgen. De aanhang van de christendemocratische CDU groeide erdoor, maar lang niet zo hard als de AfD. Volgens landelijke peilingen uit december zou de partij, die zelfs niet-Duitsers het land wil kunnen uitzetten, op ruim 20% van de stemmen kunnen rekenen. In de oostelijke Länder is de in Duitsland als 'bruin' bestempelde partij zelfs de grootste. Bruin was de kleur van de hemden van de SA, de knokploeg van de NSDAP in Hitler-Duitsland.
Voor de christendemocraten van de EVP mag de conclusie echter duidelijk zijn: de partij moet rechtser worden om positie te houden. Rechtser om niet irrelevant te worden en rechtser om geen ruimte te geven aan nog veel rechtser.
De verklaring van de EVP benadrukt steun aan boeren en het behoud van de Europese landbouwidentiteit waar zij voor staan. In vertrouwde conservatief-christelijke taal zegt de partij te staan voor het belang van landbouwers die voedsel van hoge kwaliteit maken, de natuur onderhouden en plattelandsgemeenschappen leefbaar houden. De EU telt ongeveer 9 miljoen boerenbedrijven die werk bieden aan 17 miljoen paar handen. De EVP wil de trend van dalende landbouwbedrijven en -werknemers keren en zich inzetten voor een goed inkomen voor boeren en betaalbaar voedsel. De partij noemt daarnaast wel degelijk het bevorderen van duurzaamheid, biodiversiteit, het zetten van een rem op klimaatverandering en verbetering van dierenwelzijn.
De EVP bekritiseert de progressieve krachten die boeren wegzetten en criminaliseren als milieuvervuilers, zoals vooral in Nederland en Duitsland gebeurt. Dat doen de critici volgens de partij op ideologische gronden die te ver van de werkelijkheid verwijderd zijn. De EVP wil een sterke en veerkrachtige landbouwsector in de EU. Geen gemorrel daarom aan het budget van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) maar juist betere financiering daarvan in de geopolitiek onzekere wereld. De EVP wil inzetten op innovatie, onderzoek en technologie om de productiviteit van de landbouw te verhogen en de ecologische voetafdruk te minimaliseren. Landbouw moet op die manier aantrekkelijk blijven voor jonge boeren én, niet in de laatste plaats, boerinnen. Zonder hen is er tenslotte geen landbouw meer.
En toen haalde de Duitse regering het in zijn hoofd om een gat in de begroting mede te dichten door het opheffen van de belastingvrijstelling op diesel voor landbouwers. Het gaat niet over veel geld, maar het was wel de druppel die de emmer liet overlopen schreven we vorige week al.
De Duitse boeren protesteren tegen een onverwachte en ongeplande accijnsverhoging op diesel van €1 miljard in totaal. Per boer gaat het om beperkte bedragen rekent ook de Duitse pers zijn lezers voor. De bedragen liggen gemiddeld op een kleine €3.000 per boerenbedrijf. Dat is voor meer boeren dan we willen weten een maandinkomen, maar geen wereldbedrag zoals de gestegen mestafzetkosten van een Nederlandse boer (die in de tienduizenden euro's kunnen lopen) of het intrekken van zijn natuurvergunning waardoor hij niet eens meer kan boeren. Waarom dan toch een hele week van protesten, inclusief het blokkeren van wegen en grensposten en zelfs een treinstaking?
Dat heeft te maken met een veel een diepere onvrede die niet alleen onder boeren maar ook onder Duitse burgers leeft over drammende en kostbare klimaatmaatregelen van de stoplicht-regering Scholz. Financiële tegenvallers en een uitspraak van het Duitse constitutionele hof hebben een gat van €35 miljard in de begroting geslagen. De regering haalt de compensatie voor dat geld uit allerlei begrotingen, maar past niet de klimaatdoelen aan. Daar komt bij dat Duitse boeren vooral met eigen geld boeren. Ze hebben traditioneel weinig leningen en moeten dus zichzelf financieren. Dat is mede een gevolg van het feit dat het aantal pachtende boeren in Duitsland groot is. Een Nederlandse boer heeft de bank nodig om land te kopen of over te nemen van zijn ouders. Een Duitse financiert zijn land zelf en heeft dus geld nodig om dat te kunnen. Mede daarom letten ze op alle kleintjes. De druppel van de rode diesel is de gevoelde willekeur die zich morgen weer anders kan manifesteren. Met dat gevoel kunnen de nodige Duitse burgers zich identificeren.
Net als de EVP doet Brussel er goed aan zich ongerust te maken over het opkomend rechts en daarmee het plotseling levensgrote eurosceptisme. De Duitse overheid faalt in de ogen van het publiek bij het luisteren naar de zorgen van het publiek, net zoals de Nederlandse dat deed in de ogen van het Nederlandse publiek. Vandaag zijn de Duitse boeren het symbool tegen wil en dank van dat ongenoegen.
Nieuwszender NDR1 sprak met de jonge Duitse sociologe Janna Luisa Pieper van de Universiteit van Göttingen over de boerenprotesten. De zender vroeg haar waar het de boeren om te doen is. Pieper antwoordt dat de coalitiebeslissing over de agrarische diesel en motorrijtuigenbelasting inderdaad een soort laatste druppel was, maar dat de boerenprotestactie "om veel meer" draait. In 2019 en 2020 protesteerden de boeren tegen het wegnemen van pesticiden die hun beroepsuitoefening zwaar bemoeilijken en te hoge eisen stellen aan de landbouw. "Deze keer", zegt Pieper, "zijn echter boeren van alle richtingen gemobiliseerd. En dat heeft een enorm potentieel."
Er waren massale blokkades van verkeersaders. Maar ook van bedrijven en een containerterminal in Bremerhaven. Wereldwijd was kritiek te horen op de Duitse regering.
Volgens Pieper is het protest een uiting van 'existentiële angsten'. Pieper: "Existentiële angst kan rigide defensieve reacties veroorzaken in de vorm van vijandconstructies, samenzweringstheorieën en haat. De felle kritiek op 'de regering' en op de 'Berlijnse elites' in de vorm van vermeend 'links-groen-vervuilde' media, op de consumenten, 'de' politiek, 'de' Groenen hanteert een typisch rechtspopulistisch narratief: men opereert met eenvoudige vijandbeelden en vereenvoudigende verklaringen voor complexe problemen, stelt zichzelf voor als slachtoffer en mobiliseert tegen 'de elite daarboven'. Aan de andere kant gaat het ook om erkenning. In deze strijd, zo interpreteer ik het in ieder geval, vechten de actoren in de landbouw om waardering voor hun prestaties. Ze ervaren statusverlies en sociale declassering en krijgen niet het respect krijgen dat zij naar hun mening verdienen."
Gevraagd of het protest een antidemocratische component heeft, zegt Pieper: "Ik wil deze hele protestbeweging niet beschuldigen van antidemocratisch zijn. Desalniettemin zijn sommige groeperingen die zich in het momentum van dit protest bewegen, antidemocratisch. Kijk bijvoorbeeld naar bepaalde extreemrechtse bewegingen of samenzweringstheoretici die oproepen tot de omverwerping van onze regering. Maar je moet onderscheid maken en mag niet de fout maken de hele beweging als antidemocratisch te bestempelen. Er zijn elementen die proberen deze protesten te kapen. En er zijn ook enkele boeren die antidemocratische leuzen bezigen. Hoeveel dat er zijn, is moeilijk te zeggen. Dit gebeurt uit onzekerheid, woede en existentiële angsten. En deze gemoedstoestand is gemakkelijk te beïnvloeden door rechtspopulisten."
Dit artikel afdrukken
Die verklaring werd hoogstwaarschijnlijk gemotiveerd door de politieke situaties in Nederland en Duitsland. Een directe aanleiding waren de negatieve reacties vanuit Nederland en Vlaanderen op de Natuurherstelwet van de Europese Commissie en de inmenging van Eurocommissaris Virginijus Sinkevičius in het Nederlandse stikstofdossier waar hij strikt genomen niets mee te maken had. De EVP protesteerde tegen de Natuurherstelwet en haalde als winst een vergaande afzwakking daarvan binnen.
Rechtser worden
De EVP zag dat de kiezer buiten de steden de identiteit van zijn vertrouwde christen-middenpartij niet meer herkent. Dat gebeurde met het in Nederland onder Wopke Hoekstra en Hugo de Jonge uitgedoofde CDA. Die twee bouwden, na eerdere strijden binnen de partij, door aan een stads CDA met waarden die jonge stedelingen moesten aanspreken. In Nederland wist de boeren BBB-partij zowel het boeren en burgers op het platteland als conservatieve stedelijke burgers achter zich te verenigen die traditioneel op het CDA en de VVD stemden. Bij de Statenverkiezingen werd de partij prompt de grootste van het land om bij de Tweede Kamerverkiezingen verder rechts te worden ingehaald door de PVV.
Nederland is een voorbeeld van de irrelevantie van de christendemocratie als die niet conservatiever wordt. De christen- of volksconservatieve democraten moesten daarom weg van stedelijk en linksig imago.
Nederland is een voorbeeld van de irrelevantie van de christendemocratie als die niet conservatiever wordtZe moeten bovendien een plek bieden die minder ruimte geeft aan het rattenvangende rechtspopulisme dat 'kleine luyden' vrijheid en verworven vrijheden en welvaart belooft in plaats van dwang om te voldoen aan dure klimaat- en milieumaatregelen van 'de groene kerk'.
Warmtepomp
Diezelfde voedingsbodem is aanwezig in Duitsland, vooral ten aanzien van klimaatmaatregelen. De Duitse PVV heet Alternative für Deutschland (AfD) en kreeg de wind in de zeilen door dure duurzaamheidsmaatregelen die de woning van iedere Duitser raken. Binnen de Duitse regering van premier Olaf Scholtz ontstond een breed in de pers uitgemeten discussie over de warmtepomp. Duitsland moest en zou massaal verplicht en duur moeten overstappen op een nieuw elektrisch verwarmingssysteem. Dat kwam de steun voor de regering niet ten goede. Bij de verkiezingen voor wat de zogenoemde Rood, Groen en Gele stoplichtregering van Olaf Scholtz zou worden, haalden diens socialistische SPD 26%, de Groenen 15% en de liberale FDP 11,5%. Na de warmtepompdiscussie zouden ze samen amper een derde van de kiezers achter zich krijgen. De aanhang van de christendemocratische CDU groeide erdoor, maar lang niet zo hard als de AfD. Volgens landelijke peilingen uit december zou de partij, die zelfs niet-Duitsers het land wil kunnen uitzetten, op ruim 20% van de stemmen kunnen rekenen. In de oostelijke Länder is de in Duitsland als 'bruin' bestempelde partij zelfs de grootste. Bruin was de kleur van de hemden van de SA, de knokploeg van de NSDAP in Hitler-Duitsland.
Voor de christendemocraten van de EVP mag de conclusie echter duidelijk zijn: de partij moet rechtser worden om positie te houden. Rechtser om niet irrelevant te worden en rechtser om geen ruimte te geven aan nog veel rechtser.
De verklaring van de EVP benadrukt steun aan boeren en het behoud van de Europese landbouwidentiteit waar zij voor staan. In vertrouwde conservatief-christelijke taal zegt de partij te staan voor het belang van landbouwers die voedsel van hoge kwaliteit maken, de natuur onderhouden en plattelandsgemeenschappen leefbaar houden. De EU telt ongeveer 9 miljoen boerenbedrijven die werk bieden aan 17 miljoen paar handen. De EVP wil de trend van dalende landbouwbedrijven en -werknemers keren en zich inzetten voor een goed inkomen voor boeren en betaalbaar voedsel. De partij noemt daarnaast wel degelijk het bevorderen van duurzaamheid, biodiversiteit, het zetten van een rem op klimaatverandering en verbetering van dierenwelzijn.
De EVP bekritiseert de progressieve krachten die boeren wegzetten en criminaliseren als milieuvervuilers, zoals vooral in Nederland en Duitsland gebeurt. Dat doen de critici volgens de partij op ideologische gronden die te ver van de werkelijkheid verwijderd zijn. De EVP wil een sterke en veerkrachtige landbouwsector in de EU. Geen gemorrel daarom aan het budget van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) maar juist betere financiering daarvan in de geopolitiek onzekere wereld. De EVP wil inzetten op innovatie, onderzoek en technologie om de productiviteit van de landbouw te verhogen en de ecologische voetafdruk te minimaliseren. Landbouw moet op die manier aantrekkelijk blijven voor jonge boeren én, niet in de laatste plaats, boerinnen. Zonder hen is er tenslotte geen landbouw meer.
De Duitse boeren protesteren tegen een accijnsverhoging op diesel en verhoging van de wegenbelasting van €1 miljard in totaal. Per boer gaat het om beperkte bedragen rekent ook de Duitse pers zijn lezers voorDe druppel en boeren zonder bank
En toen haalde de Duitse regering het in zijn hoofd om een gat in de begroting mede te dichten door het opheffen van de belastingvrijstelling op diesel voor landbouwers. Het gaat niet over veel geld, maar het was wel de druppel die de emmer liet overlopen schreven we vorige week al.
De Duitse boeren protesteren tegen een onverwachte en ongeplande accijnsverhoging op diesel van €1 miljard in totaal. Per boer gaat het om beperkte bedragen rekent ook de Duitse pers zijn lezers voor. De bedragen liggen gemiddeld op een kleine €3.000 per boerenbedrijf. Dat is voor meer boeren dan we willen weten een maandinkomen, maar geen wereldbedrag zoals de gestegen mestafzetkosten van een Nederlandse boer (die in de tienduizenden euro's kunnen lopen) of het intrekken van zijn natuurvergunning waardoor hij niet eens meer kan boeren. Waarom dan toch een hele week van protesten, inclusief het blokkeren van wegen en grensposten en zelfs een treinstaking?
Dat heeft te maken met een veel een diepere onvrede die niet alleen onder boeren maar ook onder Duitse burgers leeft over drammende en kostbare klimaatmaatregelen van de stoplicht-regering Scholz. Financiële tegenvallers en een uitspraak van het Duitse constitutionele hof hebben een gat van €35 miljard in de begroting geslagen. De regering haalt de compensatie voor dat geld uit allerlei begrotingen, maar past niet de klimaatdoelen aan. Daar komt bij dat Duitse boeren vooral met eigen geld boeren. Ze hebben traditioneel weinig leningen en moeten dus zichzelf financieren. Dat is mede een gevolg van het feit dat het aantal pachtende boeren in Duitsland groot is. Een Nederlandse boer heeft de bank nodig om land te kopen of over te nemen van zijn ouders. Een Duitse financiert zijn land zelf en heeft dus geld nodig om dat te kunnen. Mede daarom letten ze op alle kleintjes. De druppel van de rode diesel is de gevoelde willekeur die zich morgen weer anders kan manifesteren. Met dat gevoel kunnen de nodige Duitse burgers zich identificeren.
„Die Mehrheit der deutschen Landwirtinnen und Landwirte vertritt ihre Anliegen mit demokratischen Mitteln. Das ist ihr gutes Recht.“ – Bundesminister @cem_oezdemir zu den heutigen Protesten. pic.twitter.com/8ief0NQQYz
— BMEL (@bmel) January 8, 2024
NEIN!
— Bernhard Barkmann ???? (@BlogAgrar) December 31, 2023
Sehr geehrte @EvaVlaar,
bitte bleiben Sie zu Hause!
Die "Hilfe" von ultra-rechts wird uns Bauern nur schaden!
Wir kämpfen gegen die Kürzungen im Agrarhaushalt und nicht gegen den Staat! pic.twitter.com/L109D9PvMb
Net als de EVP doet Brussel er goed aan zich ongerust te maken over het opkomend rechts en daarmee het plotseling levensgrote eurosceptisme. De Duitse overheid faalt in de ogen van het publiek bij het luisteren naar de zorgen van het publiek, net zoals de Nederlandse dat deed in de ogen van het Nederlandse publiek. Vandaag zijn de Duitse boeren het symbool tegen wil en dank van dat ongenoegen.
Een rechtspopulistisch narratief, maar niet per definitie
Nieuwszender NDR1 sprak met de jonge Duitse sociologe Janna Luisa Pieper van de Universiteit van Göttingen over de boerenprotesten. De zender vroeg haar waar het de boeren om te doen is. Pieper antwoordt dat de coalitiebeslissing over de agrarische diesel en motorrijtuigenbelasting inderdaad een soort laatste druppel was, maar dat de boerenprotestactie "om veel meer" draait. In 2019 en 2020 protesteerden de boeren tegen het wegnemen van pesticiden die hun beroepsuitoefening zwaar bemoeilijken en te hoge eisen stellen aan de landbouw. "Deze keer", zegt Pieper, "zijn echter boeren van alle richtingen gemobiliseerd. En dat heeft een enorm potentieel."
Er waren massale blokkades van verkeersaders. Maar ook van bedrijven en een containerterminal in Bremerhaven. Wereldwijd was kritiek te horen op de Duitse regering.
De felle kritiek op 'de regering' en op de 'Berlijnse elites' in de vorm van vermeend 'links-groen-vervuilde' media, op de consumenten, 'de' politiek, 'de' Groenen hanteert een typisch rechtspopulistisch narratief: men opereert met eenvoudige vijandbeelden en vereenvoudigende verklaringen voor complexe problemen, stelt zichzelf voor als slachtoffer en mobiliseert tegen 'de elite daarboven'. Aan de andere kant gaat het ook om erkenning. In deze strijd, zo interpreteer ik het in ieder geval, vechten de actoren in de landbouw om waardering voor hun prestaties. Ze ervaren statusverlies en sociale declassering en krijgen niet het respect krijgen dat zij naar hun mening verdienen
Volgens Pieper is het protest een uiting van 'existentiële angsten'. Pieper: "Existentiële angst kan rigide defensieve reacties veroorzaken in de vorm van vijandconstructies, samenzweringstheorieën en haat. De felle kritiek op 'de regering' en op de 'Berlijnse elites' in de vorm van vermeend 'links-groen-vervuilde' media, op de consumenten, 'de' politiek, 'de' Groenen hanteert een typisch rechtspopulistisch narratief: men opereert met eenvoudige vijandbeelden en vereenvoudigende verklaringen voor complexe problemen, stelt zichzelf voor als slachtoffer en mobiliseert tegen 'de elite daarboven'. Aan de andere kant gaat het ook om erkenning. In deze strijd, zo interpreteer ik het in ieder geval, vechten de actoren in de landbouw om waardering voor hun prestaties. Ze ervaren statusverlies en sociale declassering en krijgen niet het respect krijgen dat zij naar hun mening verdienen."
Gevraagd of het protest een antidemocratische component heeft, zegt Pieper: "Ik wil deze hele protestbeweging niet beschuldigen van antidemocratisch zijn. Desalniettemin zijn sommige groeperingen die zich in het momentum van dit protest bewegen, antidemocratisch. Kijk bijvoorbeeld naar bepaalde extreemrechtse bewegingen of samenzweringstheoretici die oproepen tot de omverwerping van onze regering. Maar je moet onderscheid maken en mag niet de fout maken de hele beweging als antidemocratisch te bestempelen. Er zijn elementen die proberen deze protesten te kapen. En er zijn ook enkele boeren die antidemocratische leuzen bezigen. Hoeveel dat er zijn, is moeilijk te zeggen. Dit gebeurt uit onzekerheid, woede en existentiële angsten. En deze gemoedstoestand is gemakkelijk te beïnvloeden door rechtspopulisten."
Duits boerenprotest
-
Groot boerenprotest in Berlijn: ‘Dát was de druppel’
De Telegraaf -
Duizenden tractoren in Berlijn: ‘Zij nemen ons geld af en geven het buitenland miljarden’
de Volkskrant -
Minister Özdemir geeft Duitse boeren 'goedmaker'
Boerenbusiness -
Duitse Boerenbond hoopt op compromis in Bondsdag
Nieuwe Oogst -
Duitse boeren blokkeren het hart van Berlijn tijdens slotmanifestatie na weken van protest
VILT -
Duitse boeren voelen zich betutteld: ’Monster van bureaucratie elke dag groter’
De Telegraaf -
Video | Berlijns plein staat vol met duizenden demonstrerende boeren
NU.nl -
Boze boeren, maar geen stikstofprobleem: vijf vragen over de Duitse protesten
NU.nl -
Boerenprotesten verspreiden zich door Europa
Boerderij -
Duits boerenprotest bereikt hoogtepunt met demonstratie in Berlijn
Nieuwe Oogst -
Podcast De Dag: hoe radicalen Duitse boerenprotesten kapen
NPO Radio 1 -
Groot boerenprotest in Berlijn: 3600 tractors blokkeren wegen
RTL Nieuws -
Duizenden boeren op tractors verzamelen zich in Berlijn voor demonstratie
NU.nl -
Duitse boeren sluiten protestweek af met grote tractorbetoging in Berlijn
NOS -
In beeld | Demonstranten keren zich tegen regering bij boerenprotest in Berlijn
NU.nl -
Boerenprotest zet Duitse regering onder druk
Het Financieele Dagblad -
German farmers drive tractors into Berlin to protest fuel subsidy cuts: ‘government must resign’
South China Morning Post
Duitse media over boerenprotest
Toelichting ›-
Bauernproteste: Ampel-Koalition will auf Landwirte zugehen
Fleischwirtschaft -
Bauernprotest in Berlin: Knackwürste und Krach
Der Spiegel -
Bauernproteste in Berlin
foodwatch Deutschland -
Kundgebung in Berlin: Bauernpräsident kündigt weiteren Protest an
LebensmittelZeitung -
Bauernprotest: Wirtschaftsweise Veronika Grimm kritisiert Tierwohlabgabe
Der Spiegel -
Traktorkolonnen in Berlin: Bauern vor Protest-Höhepunkt
LebensmittelZeitung -
Bauernproteste: „Die Raupe Nimmersatt schlägt wieder zu!“
Fleischwirtschaft -
Traktoren in Berlin: „Die Bauerndemos betreffen nicht nur Landwirte“ #kommentar #bauerndemonstration
Agrarheute -
Bauernprotest: Breite Unterstützung aus der Branche #agrardiesel #agrarpolitik
Agrarheute -
Bauernproteste: Liberale wollen weniger Ackerflächen stilllegen
Fleischwirtschaft -
German tractors clog Berlin as farmer protests reach climax
Deutsche Welle -
Germany in protest mode: From farmers to train drivers
Deutsche Welle -
Bauernproteste: Christian Lindner stellt sich den Landwirten – Livestream
Der Spiegel -
Agrarkürzungen: Lindner will Bürokratie abbauen, keine Änderung bei Agrardiesel
Die Zeit -
Bauernprotest in Berlin: Christian Lindner bei Großdemonstration ausgebuht
Der Spiegel
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Goed dat je het nagekeken/nagevraagd hebt Wouter v.d. Weijden!
Dat het een juridische reden was had ik goed onthouden dus. De gebruiksnormen zijn nu de standaard geworden, mede door het ‘voorloperschap’ van Nederland.
Toch zijn er nog veel lidstaten waar de discussie nooit zo scherp is gevoerd, simpelweg omdat er weinig mestproductie per hectare is en daarmee geen groot risico dat het grondwater/drinkwater vervuild raakt met nitraat, of het oppervlaktewater met zowel stikstof als fosfaat.
In de kern komt die discussie telkens terug, hoeveel vee heeft een land/regio/kwetsbaar gebied eigenlijk per hectare. Dat is voor ambtenaren in Brussel een hele logische vuistregel om te beoordelen of er een milieurisico is. De verplichte monitoring van grond -en oppervlaktewater is vervolgens de ‘thermometer’ ter controle
Na afschaf van Minas gingen ook de gebruiksnormen voor fosfaat naar beneden. Volgens mij dom, dom, dom, want bij lagere gebruiksnormen voor fosfaat neemt per ha de stikstofbenutting af/ overschot stikstof neemt toe.
Ik concludeer hieruit:
- het Europese Hof reageerde formeel/juridisch, naar de letter van de Nitraatrichtlijn;
- met de Europese Commissie was een inhoudelijk goed verdedigbaar compromis mogelijk, naar de geest van de Richtlijn.
Die kans is gemist en daardoor verschoof de aandacht bij de melkveehouders van doelgericht stikstof/fosfaatmanagement naar "domme" gebruiksnormen voor dierlijke mest.
Ik zie overeenkomsten met het huidige Nederlandse stikstofbeleid.
De angst voor fosfaattekorten in de bodem was denk ik onder meer ingegeven door JC Vogelaar, die zelf boerde op fosfaatfixerende gronden in Flevoland en er als bestuurder een heet hangijzer van had gemaakt.
Aanvullend nog een paar citaten van Edo Biewinga over Minas:
"Frans komt met een paar andere punten:
1. Kunstmestfosfaat werd als aanvoerpost weggelaten.
Dat klopt: in Minas werd fosfaatkunstmest wel geregistreerd, maar in eerste instantie nog niet meegeteld. Dat was een politiek compromis, omdat er in de landbouw grote angst was voor fosfaattekorten in de bodem. Maar als het nodig was kon Nederland die fosfaatkunstmest natuurlijk best gaan meetellen. Dat was dus absoluut niet essentieel voor de kritiek van de Commissie. En de Hofuitspraak rept niet over het weglaten van fosfaatkunstmest.
2. Diercorrectie werd vastgesteld naar wens van de regeringspartijen.
Ik weet niet op welke bijstelling Frans hier doelt. In het overleg met de Commissie hebben we ook gesproken over forfaits per dier en forfaits in dierlijke mest en daarover overeenstemming bereikt."
Frans en Wiebren, opgelet!
Omdat ik toch nog geen scherp beeld had van de besluitvorming in Brussel over Minas, heb ik navraag gedaan bij een primaire bron: Edo Biewinga. Hij heeft bij CLM aan de wieg van de mineralenboekhouding/ balans gestaan, is later bij LNV gaan werken en zat als LNV-er bij het overleg/ de onderhandelingen met de Europese Commissie over Minas. Dit is wat hij me meldde (zeer relevant for the record!):
"De EC had een simpel juridisch bezwaar: verliesnormen zijn geen gebruiksnormen. De Nitraatrichtlijn stelt gebruiksnormen verplicht. Het Hof van Justitie heeft die redenering overgenomen.
Achter dat juridische bezwaar zat mogelijk een algemene aversie tegen Nederland: 'probeert weer met een dik verhaal zijn te intensieve landbouw overeind te houden'. Maar gaandeweg de Hofprocedure werd ook voor de Commissie wel duidelijk dat Nederland fikse resultaten boekte met Minas. Uiteindelijk ging het dus vooral om het juridische bezwaar. Nederland werd in 2003 veroordeeld.
Eerst nog maar even preciezer over de uitspraak van het Hof. Ik heb hier de Engelse tekst bij de hand, dus ik gebruik even Engelse citaten, uit de punten 72, 74 en 78 van de Hofuitspraak:
72. (…) Loss standards such as those provided for under the MINAS system can only indirectly limit the land application of fertilisers and cannot limit the use of a specific kind of fertiliser.
74. Use standards such as those required by the Directive are applied beforehand and appear to be necessary for the purpose of reducing and preventing pollution, while the loss standards under the MINAS system are applied at a subsequent stage of the nitrogen cycle, and any exceeding of those loss standards will necessarily contribute to pollution.
78. (…) As the establishment of loss standards, which forms the basis of the MINAS system, appears incompatible with the Directive, it does not matter whether the standards under that system are too high or whether the tax payable when they are exceeded is too low.
Bovenstaande is de kern van de Hofuitspraak. Daarmee werd het onmogelijk om een systeem van verliesnormen overeind te houden: het moesten per se gebruiksnormen worden.
Vooraf aan de Hofuitspraak hadden we de Commissie zo ver dat die een systeem van verliesnormen als zodanig kon accepteren, maar wel op voorwaarde dat de heffingen zouden worden vervangen door een verbod en dat bepaalde posten zouden worden verbeterd c.q. alsnog opgenomen, zoals netto-mineralisatie en stikstofbinding. Ook had Nederland al toegezegd aanvullend een gebruiksnorm voor dierlijke mest te introduceren. De uitspraak van het Hof zette daar een dikke streep door: reparatie/aanvulling van het systeem van verliesnormen was niet meer aan de orde."