Het bestaan van leven op deze planeet maakt onze aarde een unieke entiteit in het universum. Wat het leven op aarde echt opmerkelijk maakt, is zijn buitengewone diversiteit. Momenteel evolueren 8,1 miljard mensen samen met ongeveer 9 miljoen soorten planten, dieren, protisten en schimmels en wellicht nog miljarden soorten bacteriën. Maar wat is biodiversiteit?
Wat het leven op aarde echt opmerkelijk maakt, is zijn buitengewone diversiteit

De term biodiversiteit verscheen voor het eerst in een publicatie van de eminente entomoloog Edward Wilson in 1988. De term biodiversiteit is een samentrekking van twee woorden 'biologische' en 'diversiteit'. Zoals Brad Cardinale zegt, vertegenwoordigt biodiversiteit het ‘de verscheidenheid en variabiliteit van het leven, inclusief variatie binnen genen, soorten, functionele eigenschappen en fylogenie’.

Biodiversiteit is een hiërarchisch multidimensionaal concept. Traditioneel drukken we haar uit als het aantal soorten per oppervlakte-eenheid (soortenrijkdom). Het wordt echter beter weergegeven door soortenrijkdom en relatieve abundantie van soorten te integreren in een continuüm van maatregelen die het mogelijk maken om de gevoeligheid van diversiteitsdynamiek voor relatieve abundantie van soorten te kwantificeren (bijvoorbeeld Shannon en Simpson diversiteit). We gebruiken deze zogenaamde Hill-getallen om de diversiteit van verschillende ecosystemen te vergelijken of om de diversiteit van een gegeven ecosysteem in de loop van de tijd te volgen. Biodiversiteit kan worden gemeten over ruimtelijke schalen als het aantal unieke soorten binnen gemeenschappen (alfa-diversiteit), als het totale aantal unieke soorten tussen alle gemeenschappen in een landschap (gamma-diversiteit), of als het aantal verschillende gemeenschappen binnen een landschap (bèta-diversiteit).

Biodiversiteit in cijfers en niches
Het is opmerkelijk dat 1 m2 grasland tot wel 89 soorten planten kan bevatten en 1 ha tropisch regenwoud zelfs tot 942 plantensoorten. Cijfers voor bodemdiversiteit zijn nog veel hoger, met schattingen van meer dan 10.000 soorten micro-organismen in één gram grond. Hoe is het mogelijk dat zoveel soorten organismen samen bestaan in zo'n klein gebied?

Deze vraag heeft een langdurige zoektocht gemotiveerd om de samenleving van soorten te begrijpen. Moderne samenlevingstheorie geeft aan dat soorten kunnen samenleven vanwege nicheverschillen. Dat wil zeggen dat verschillende soorten worden beperkt door behoefte aan verschillende resources, aanwezigheid van natuurlijke vijanden of milieufactoren, die allemaal kunnen variëren in tijd en ruimte. Deze nicheverschillen resulteren in een sterkere negatieve impact van een soort op hun eigen groei (intraspecifieke concurrentie) dan op de groei van andere soorten (interspecifieke concurrentie), waardoor co-existentie wordt bevorderd. Maar kunnen er 942 niches zijn in 1 ha tropisch regenwoud of 10.000 in een gram grond? Deze vraag wordt nog steeds sterk bediscussieerd onder ecologen.

Verlies aan biodiversiteit en de impact ervan
Door mensen veroorzaakte verstoringen in bijvoorbeeld klimaat en landgebruik, versnelt de snelheid van soorten uitsterving op onze aarde. Biodiversiteitsexperts schatten dat ongeveer 30% van de soorten wereldwijd bedreigd of uitgestorven zijn sinds het jaar 1500. Veel soorten worden met uitsterven bedreigd door habitatvernietiging, klimaatverandering en overexploitatie.

Dit kan leiden tot verder verlies van soorten en het instorten van ecosystemen, wat op zijn beurt de menselijke gezondheid en het welzijn zal beïnvloeden, aangezien we afhankelijk zijn van ecosystemen voor essentiële diensten zoals voedsel, water en medicijnen
Ecologen zijn het er meer en meer over eens dat veranderingen in biodiversiteit niet alleen het gevolg zijn van veranderingen in het milieu, maar ook veranderingen in het milieu veroorzaakt. Het voortdurende verlies van biodiversiteit bedreigt de werking en stabiliteit van natuurlijke ecosystemen en beïnvloedt cruciale processen zoals de cyclus van voedingsstoffen, bestuiving en ziekteregulatie. Bovendien worden gemeenschappen met verminderde biodiversiteit minder bestendig en veerkrachtig onder veranderende omstandigheden. Dit kan leiden tot verder verlies van soorten en het instorten van ecosystemen, wat op zijn beurt de menselijke gezondheid en het welzijn zal beïnvloeden, aangezien we afhankelijk zijn van ecosystemen voor essentiële diensten zoals voedsel, water en medicijnen.

Dringende acties onontbeerlijk
Geconfronteerd met elkaar versterkende bedreigingen voor de biodiversiteit, is onmiddellijke actie onontbeerlijk om de natuurlijke diensten van de planeet te beschermen. Grootschalige inspanningen zijn vereist voor ecologisch herstel om de alarmerende trend van verlies aan biodiversiteit te keren, bijvoorbeeld door te denken in natuur gebaseerde oplossingen, over te schakelen naar natuurinclusieve landbouw en te bouwen aan herstel van ecosystemen.

Op natuur gebaseerde oplossingen maken gebruik van de inherente diensten van ecosystemen. Ze kunnen helpen mondiale uitdagingen zoals klimaatverandering en waterschaarste aan te pakken en tegelijkertijd de biodiversiteit behouden blijft. Natuurinclusieve landbouw benadrukt duurzame praktijken die niet alleen biodiversiteit behouden, maar ook verbeteren en erkent de symbiotische relatie tussen landbouwsystemen en het milieu. Tegelijkertijd proberen herstelinitiatieven nieuw leven te blazen in gedegradeerde ecosystemen om biodiversiteit te herstellen. Door gezamenlijk deze strategieën te omarmen, kunnen we een route uitstippelen naar een duurzamere toekomst, waarin de unieke biodiversiteit van de aarde intact blijft en haar welzijn en dat van haar bewoners wordt gewaarborgd.

In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander. Bekijk ook de introductie tot de biodiversiteitreeks of het overzicht van de serie Wat is biodiversiteit?
Dit artikel afdrukken