Het wordt 'de dood of de gladiolen', zegt boerenactieorganisatie Agractie over de vandaag verschenen brieven van de ministers van en voor Landbouw en Natuur en van Infrastructuur en Water. Aan de door Remkes herstelde poldertafel hebben de boeren weer een kans, zegt Agractie met zoveel woorden.
Gistermiddag laat verschenen in totaal vier brieven met beleidsvoornemens. Naast de twee van minister Christianne Van der Wal en de brief van minister Piet Adema (Landbouw) kwam ook minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) met een nieuw beleid aankondigende tekst.
Ondanks bekentenissen van het RIVM ten overstaan van Kamerleden dat het instituut geen piekbelasters kan aanwijzen, heten bedrijven die veel stikstofneerslag genereren nog steeds 'piekbelasters'. Maar de betekenis van het begrip schuift in de mond van stikstofminister Van der Wal. Het zijn inmiddels ondernemingen die voldoen aan nader te bepalen 'criteria' die het kabinet gaat opstellen. Hoeveel het er zijn weet minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal niet precies, maar wel dat het er tussen de 2.000 en 3.000 zijn. Wie aan de nog op te stellen criteria voldoet, komt in aanmerking voor uitkoop. De minister hoopt op een massale stroom vrijwillige stoppers waarmee ze de zogeheten PAS-melders kan legaliseren. Als er niet genoeg vrijwilligers zijn, komt er 'verplichtend instrumentarium' en worden boeren verplicht uitgekocht. Of nog sprake is van een bonus van 20% boven de marktwaarde is onduidelijk.
Nog even wachten op economisch perspectief
Begin volgend jaar moet er een akkoord zijn gesloten met landbouworganisaties, natuurorganisaties en lagere overheden over de toekomst van de landbouw. Daarin moeten duidelijk kaders met inkomensperspectief voor boeren staan, het onderwerp waarop Henk Staghouwer - de eerste minister van Landbouw van Rutte IV - struikelde. Omdat hij zich niet gekwalificeerd voelde om het probleem te kraken, besloot hij de pijp aan Maarten te geven. Zijn opvolger Piet Adema neemt de uitdaging wel aan. Hij zegt daarover: "In het Landbouwakkoord maak ik met boeren afspraken over de toekomst van de landbouw in 2040. Natuurorganisaties en betrokken ketenpartijen worden ook uitgenodigd. Boeren kunnen hierdoor met rust, duidelijkheid en stabiliteit een toekomstplan maken."
Adema heeft voor het verbeteren van het verdienvermogen van boeren twee wapens in handen: €226,6 miljoen voor 'duurzame vernieuwing' op het boerenerf. Dat bedrag steekt schril af tegen gebiedsgerichte aanpak van de € 24,3 miljard die het kabinet heeft gereserveerd in het Transitiefonds Landelijk Gebied en Natuur dat Adema's collega Van der Wal mag uitgeven.
Harbers liet weten in te zetten op voldoende en schoon water en een gezonde bodem. "Het is van groot belang voor iedereen in ons land. Daarom wil het kabinet water en bodem sturend laten zijn bij beslissingen over de inrichting van ons land. Eeuwenlang hebben we met eigen handen ons land gemaakt tot wat het is. Maar we lopen nu tegen de grenzen aan en daarom moeten we meer rekening houden met ons water. Zodat we hier ook in de toekomst kunnen wonen en werken." Zijn staatssecretaris Vivianne Heijnen maakte duidelijk dat ook de bodem onderwerp van serieus beleid gaat worden: "Onze bodem is letterlijk de basis onder alles wat we doen. Elk stukje van de bodem is in gebruik, daarom vind ik het ook een goede zaak om er zuinig mee om te gaan.” De Volkskrant lekte de plannen van IenW gisteren al: de grenzen zijn bereikt omdat de bodem verzakt en we niet langer kunnen doorgaan met (land)bouwen en wonen in gebied dat van nature onder water stond of een moeras was. Er is maar één remedie: de waterstand verhogen. Dat helpt bovendien om de uitstoot van methaan uit het veenweidegebeid te beperken.
De NRC ziet het kabinet 'heel voorzichtig' de grote infrastructurele problematiek van water en bodem aanpakken: nu moeten de grote besluiten worden genomen voor de periode van de komende 80 jaar. Hoe gaan we om met het water voor en achter de dijken in het land dat we in de loop van veel eeuwen op de zee wonnen en dat nu geconfronteerd wordt met de gevolgen van kool- en stikstofuitstoot en niet zomaar geschikt is voor intensief gebruik.
Gezamenlijk kondigden de ministers aan dat ze zullen werken aan een betere water- en een betere bodemkwaliteit bovenop vermindering van de stikstofuitstoot. Het zijn de nieuwe heikele onderwerpen waar boeren mee te maken gaan krijgen. Heel Nederland zal ermee te maken krijgen omdat de gehele ruimtelijke ordening - het onderwerp van minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening - op de schop gaat. Op termijn zal het trio van ministers dan ook worden uitgebreid met De Jonge om Nederland opnieuw in te richten.
Polder in glorie hersteld
De nu al ruim drie jaar durende ruzie over stikstof en perspectief gaat verder achter de schermen in de oer-Hollandse polder. Remkes lijkt er daadwerkelijk in geslaagd die te herstellen. In Haagse achterkamers zal de verdeling van de schaarse milieuruimte worden uitgevochten tussen boeren en overheid én bedrijven (de leden van VNO-NCW en Bouwend Nederland). Ook stikstofuitstotende bedrijven die geen boer zijn, zullen immers hun aandeel aan het verminderen van de stikstofemissies moeten leveren, zei Remkes en dat gaat het kabinet dan ook regelen.
Jurist Valentijn Wösten van MOB laat in Tubantia weten dat de organisatie waarvoor Johan Vollenbroek en hij hoofdrollen vervullen teleurgesteld is dat zij niet mee mogen praten in de polder. MOB is bij monde van Wösten pas tevreden bij "een halvering van de veestapel, maar ook een halvering van het vliegverkeer. De biomassacentrales, bedrijven als Tata Steel, daar moet je ook wat mee. Die moeten allemaal de helft minder stikstof gaan uitstoten.’’
Aan de poldertafels staat nog heel wat spreekwoordelijke koehandel en zelfs juristerij te wachten. MOB heeft immers de wet aan haar kant om wensen af te dwingen. Pas als die grondig wordt gewijzigd kan de polder weer echt ouderwets polderen. Onderwijl worden water en bodem het nieuwe zwaard van Damocles boven de landbouw- én bouwsector. Het hangt zelfs boven heel Nederland; alleen is het nog slechts een agendapunt.
Dit artikel afdrukken
Ondanks bekentenissen van het RIVM ten overstaan van Kamerleden dat het instituut geen piekbelasters kan aanwijzen, heten bedrijven die veel stikstofneerslag genereren nog steeds 'piekbelasters'. Maar de betekenis van het begrip schuift in de mond van stikstofminister Van der Wal. Het zijn inmiddels ondernemingen die voldoen aan nader te bepalen 'criteria' die het kabinet gaat opstellen. Hoeveel het er zijn weet minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal niet precies, maar wel dat het er tussen de 2.000 en 3.000 zijn. Wie aan de nog op te stellen criteria voldoet, komt in aanmerking voor uitkoop. De minister hoopt op een massale stroom vrijwillige stoppers waarmee ze de zogeheten PAS-melders kan legaliseren. Als er niet genoeg vrijwilligers zijn, komt er 'verplichtend instrumentarium' en worden boeren verplicht uitgekocht. Of nog sprake is van een bonus van 20% boven de marktwaarde is onduidelijk.
Nog even wachten op economisch perspectief
Begin volgend jaar moet er een akkoord zijn gesloten met landbouworganisaties, natuurorganisaties en lagere overheden over de toekomst van de landbouw. Daarin moeten duidelijk kaders met inkomensperspectief voor boeren staan, het onderwerp waarop Henk Staghouwer - de eerste minister van Landbouw van Rutte IV - struikelde. Omdat hij zich niet gekwalificeerd voelde om het probleem te kraken, besloot hij de pijp aan Maarten te geven. Zijn opvolger Piet Adema neemt de uitdaging wel aan. Hij zegt daarover: "In het Landbouwakkoord maak ik met boeren afspraken over de toekomst van de landbouw in 2040. Natuurorganisaties en betrokken ketenpartijen worden ook uitgenodigd. Boeren kunnen hierdoor met rust, duidelijkheid en stabiliteit een toekomstplan maken."
Adema heeft voor het verbeteren van het verdienvermogen van boeren twee wapens in handen: €226,6 miljoen voor 'duurzame vernieuwing' op het boerenerf. Dat bedrag steekt schril af tegen gebiedsgerichte aanpak van de € 24,3 miljard die het kabinet heeft gereserveerd in het Transitiefonds Landelijk Gebied en Natuur dat Adema's collega Van der Wal mag uitgeven.
Aan de poldertafels staat nog heel wat spreekwoordelijke koehandel en zelfs juristerij te wachtenWater en bodem: de volgende onderwerpen op de agenda
Harbers liet weten in te zetten op voldoende en schoon water en een gezonde bodem. "Het is van groot belang voor iedereen in ons land. Daarom wil het kabinet water en bodem sturend laten zijn bij beslissingen over de inrichting van ons land. Eeuwenlang hebben we met eigen handen ons land gemaakt tot wat het is. Maar we lopen nu tegen de grenzen aan en daarom moeten we meer rekening houden met ons water. Zodat we hier ook in de toekomst kunnen wonen en werken." Zijn staatssecretaris Vivianne Heijnen maakte duidelijk dat ook de bodem onderwerp van serieus beleid gaat worden: "Onze bodem is letterlijk de basis onder alles wat we doen. Elk stukje van de bodem is in gebruik, daarom vind ik het ook een goede zaak om er zuinig mee om te gaan.” De Volkskrant lekte de plannen van IenW gisteren al: de grenzen zijn bereikt omdat de bodem verzakt en we niet langer kunnen doorgaan met (land)bouwen en wonen in gebied dat van nature onder water stond of een moeras was. Er is maar één remedie: de waterstand verhogen. Dat helpt bovendien om de uitstoot van methaan uit het veenweidegebeid te beperken.
De NRC ziet het kabinet 'heel voorzichtig' de grote infrastructurele problematiek van water en bodem aanpakken: nu moeten de grote besluiten worden genomen voor de periode van de komende 80 jaar. Hoe gaan we om met het water voor en achter de dijken in het land dat we in de loop van veel eeuwen op de zee wonnen en dat nu geconfronteerd wordt met de gevolgen van kool- en stikstofuitstoot en niet zomaar geschikt is voor intensief gebruik.
Gezamenlijk kondigden de ministers aan dat ze zullen werken aan een betere water- en een betere bodemkwaliteit bovenop vermindering van de stikstofuitstoot. Het zijn de nieuwe heikele onderwerpen waar boeren mee te maken gaan krijgen. Heel Nederland zal ermee te maken krijgen omdat de gehele ruimtelijke ordening - het onderwerp van minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening - op de schop gaat. Op termijn zal het trio van ministers dan ook worden uitgebreid met De Jonge om Nederland opnieuw in te richten.
Polder in glorie hersteld
De nu al ruim drie jaar durende ruzie over stikstof en perspectief gaat verder achter de schermen in de oer-Hollandse polder. Remkes lijkt er daadwerkelijk in geslaagd die te herstellen. In Haagse achterkamers zal de verdeling van de schaarse milieuruimte worden uitgevochten tussen boeren en overheid én bedrijven (de leden van VNO-NCW en Bouwend Nederland). Ook stikstofuitstotende bedrijven die geen boer zijn, zullen immers hun aandeel aan het verminderen van de stikstofemissies moeten leveren, zei Remkes en dat gaat het kabinet dan ook regelen.
Jurist Valentijn Wösten van MOB laat in Tubantia weten dat de organisatie waarvoor Johan Vollenbroek en hij hoofdrollen vervullen teleurgesteld is dat zij niet mee mogen praten in de polder. MOB is bij monde van Wösten pas tevreden bij "een halvering van de veestapel, maar ook een halvering van het vliegverkeer. De biomassacentrales, bedrijven als Tata Steel, daar moet je ook wat mee. Die moeten allemaal de helft minder stikstof gaan uitstoten.’’
Aan de poldertafels staat nog heel wat spreekwoordelijke koehandel en zelfs juristerij te wachten. MOB heeft immers de wet aan haar kant om wensen af te dwingen. Pas als die grondig wordt gewijzigd kan de polder weer echt ouderwets polderen. Onderwijl worden water en bodem het nieuwe zwaard van Damocles boven de landbouw- én bouwsector. Het hangt zelfs boven heel Nederland; alleen is het nog slechts een agendapunt.
In de Boerenmedia
-
Landbouwakkoord moet leiden tot duurzame, diverse en sterke sector
Nieuwe Oogst -
Interview | Adema wil wanhoop van boeren omsmeden tot hoop
Boerderij -
Prio voor PAS-melders en meer stikstofplannen
Boerderij -
Kabinet wil regionaal maatwerk voor water en bodem
Nieuwe Oogst -
‘Weg naar landbouwakkoord vol obstakels’
Boerderij -
Premier Rutte: 'Keuzes zullen soms schuren en pijn doen'
Nieuwe Oogst -
Kabinet wil boeren zelf met perspectief laten komen
Boerenbusiness -
LTO teleurgesteld in nieuwe beperkingen
Nieuwe Oogst -
Kroniek van paniek en achteruitroeiend beleid
Boerenbusiness
In de algemene pers
-
Reacties op stikstofplannen kabinet: 'Natuur kan niet meer wachten'
NU -
Het grondwater gaat omhoog, stikstof omlaag
NRC -
Kabinet: ’Stikstofaanpak is onontkoombaar’
De Telegraaf -
Piet Adema emotioneel: ‘Zit bij boeren aan tafel die niet weten wat hun toekomst is’
AD -
Einde aan wildwest in stikstofhandel, kabinet neemt zelf de regie
de Volkskrant -
Landbouwminister: ‘Samenleving moet boeren helpen door duurzaam voedsel te kopen’
AD -
Kabinet wil wildwest bij stikstofhandel aan banden leggen
Trouw -
Kabinet: versnelde aanpak piekbelasters gaat boeren zonder vergunning helpen
NOS -
Kabinet doet laatste bod piekbelasters: 'betere regeling komt er niet'
BNR -
Kabinet gaat desnoods 'met pijn in het hart' boeren gedwongen uitkopen
NU -
‘Onze balans tussen economie en natuur is kwijt, die moet terug’
Trouw -
Minister Adema wil in het voorjaar een landbouwakkoord voor ‘alle opgaven’
NRC -
Boeren in onzekerheid na stikstofbrief kabinet: ’Ik wil niet stoppen’
De Telegraaf -
Veel geld voor boeren om vrijwillig te stoppen, kabinet houdt optie dwang achter de hand
NRC -
Vier kabinetsplannen voor de toekomst van de landbouw
Trouw -
‘Hoe voorkom je dat uitkoopregelingen meteen naar de Rabobank gaan?’
Trouw -
Milieudefensie: goed dat bedrijven meebetalen aan oplossing
BNR -
Van opluchting tot aanhoudende zorg: gemengde reacties op stikstofplannen
RTL NIeuws -
Kabinet maant 50 industriële vervuilers tot minder stikstofuitstoot
Het Financieele Dagblad -
Kabinet wil het recht om stikstofruimte als eerste te kopen
NRC
De Kamerbrieven van LNV en IenW
-
Kabinet: brede aanpak piekbelasters voor natuurherstel, PAS-melders en economische ontwikkeling
Rijksoverheid -
Sterke duurzame landbouwsector 2040; Landbouwakkoord, €226,6 miljoen en ketenaanpak
Rijksoverheid -
Kabinet maakt water en bodem sturend bij ruimtelijke keuzes
Rijksoverheid -
Samen werken aan een vitaal en gezond landelijk gebied
Rijksoverheid
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Frans, door duidelijk te maken wat er gebeurd is - een onhandig lobbyproces met een op zich goed te begrijpen inzet* - en niet alleen te antwoorden op gestelde vragen.
Na 15 jaar Foodlog weet ik inmiddels dat het barst van dit type procesfouten. Die kun je voorkomen door 'real' te worden. Kijk naar het stikstof-natuurdossier en je trekt je de haren uit het hoofd als je snapt wat de processen tussen onhandige mensen op heel verantwoordelijke posten allemaal stuk hebben gemaakt omdat ze niet even zeiden 'wat zijn we eigenlijk aan het doen?' Met de benen op tafel, desnoods toch maar een borrel erbij.
* de waterschappen maakten de fout een inspanningsverplichting na te streven (begrijp ik) maar hadden prima kunnen gaan voor een resultaatsverplichting op onderdelen. Dat had de controlerende macht goed kunnen vinden en de gecontroleerde ruimte geboden om onhaalbaarheden buiten resultaatsverplichtingen te houden. Die inzet was te verdedigen in een vol en complex land waarin niet alles meteen kan worden opgelost, maar wel degelijk van alles wél kan.
Dick #17 . Ik vat je opmerking over 'achterlopen van wijzen' niet. Wat is er mis mee als een deskundige desgevraagd kennis presenteert die al lang bekend is? Dat wetenschappelijk standpunt nog eens uitlegt aan de vragende partij, die niet thuis is in de materie, en dit standpunt verheldert met behulp van recente studies?
Mooi dat het lobbyisten in Brussel niet lukte beleid te blokkeren dat wetenschappelijk stevig was onderbouwd. Omdat ze dat in Nederland steeds wel weer lukte zitten we nu in de problemen.
Frans, #15, ik lees in een scriptie uit 2016 (A. Abegg, Radboud, Nijmegen) over het door CDM geadviseerde principe het volgende:
In 1997 kwam de Europese Commissie met een voorstel voor een overzichtelijk, duidelijk Europees waterbeleid, dat uiteindelijk in 2000 als de KRW werd ingevoerd. In de beoordeling van de KRW is het ‘one out, all out’ principe opgenomen. Voor de waterschappen, verantwoordelijk voor de uitvoering van de KRW, zorgt dit principe voor problemen. Bij de monitoring van waterkwaliteit wordt zowel de chemische als de ecologische toestand gecontroleerd. Bij de ecologische status wordt weer onderverdeeld naar verschillende parameters zoals biologie. Bij de chemische toestand worden de waarden van verschillende chemische stoffen gemeten. Het ‘one out, all out’ principe zorgt er voor dat wanneer één van de chemische stoffen niet aan de gestelde normen voldoet, de chemische toestand in zijn geheel negatief beoordeeld word. Ook bij het eindoordeel geldt het ‘one out, all out’ principe. Dit heeft tot gevolg dat wanneer één chemische stof buiten de norm ligt, het eindoordeel van de waterkwaliteit negatief beoordeeld word. Dit principe zorgt er voor dat de waterschappen met deze beoordeling (beperkte) vooruitgang in de waterkwaliteit niet zichtbaar kunnen maken en heel moeilijk een positieve eindbeoordeling kunnen halen in de KRW. Hoezeer het principe ook nadelig is voor de waterschappen, is het niet gelukt dit principe middels hun lobby uit de KRW te houden. Op Europees niveau worden de waterschappen officieel vertegenwoordigd via Bureau Brussel en EurEau. Daarnaast is er een informele lobby via het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, eindverantwoordelijk voor het Nederlandse waterbeleid.
De literatuur stelt dat bij het kiezen van een lobbystrategie rekening moet worden gehouden met het standpunt van de beleidsmaker, de competitie van andere lobbyisten en de steun van de media en publieke opinie. Wanneer de juiste lobbystrategie wordt gekozen, resulteren voldoende hulpbronnen en uniforme steun voor het standpunt erin dat de lobbystrategie goed kan worden uitgevoerd.
Uit de analyse blijkt dat de waterschappen in de periode voor de invoering van de KRW niet de geheel juiste lobbystrategie hebben uitgevoerd. De waterschappen hadden competitieve- en noodtactieken moeten toepassen. Echter hebben de waterschappen alleen noodtactieken toegepast in hun poging de resultaatsverplichting te veranderen in een inspanningsverplichting. Daarnaast hadden ze ook competitieve tactieken moeten toepassen, zoals de positie van de competitie in het eigen standpunt incorporeren. De incorrecte lobbystrategie verklaart dat de lobby in deze periode niet succesvol was. In deze periode ontbrak het tevens aan uniforme steun tegen het ‘one out, all out’ principe. Drinkwaterbedrijven, die ook door Bureau Brussel en EurEau vertegenwoordigd worden, waren namelijk voor het principe, met een beperking van de voor de waterschappen beschikbare hulpbronnen tot gevolg.
In de periode na de invoering van de KRW hadden de waterschappen strategische coalitievorming moeten toepassen. Dit hebben de waterschappen dan ook gedaan door met andere lidstaten samen te werken. Daarnaast hebben de waterschappen ook competitieve tactieken toegepast door in gesprek te gaan met natuurorganisaties. Door het standpunt van de drinkwaterbedrijven ontbrak echter uniforme steun en werden beschikbare hulpbronnen beperkt. De afwezigheid van uniforme steun en voldoende hulpbronnen resulteerde in deze periode voor het falen van de lobby van de waterschappen tegen het ‘one out, all out’ principe.
De Commissie van wijzen loopt kennelijk ook een beetje achter. Hoe lees jij dat?
Frans, er wordt (juridisch en rationeel wetenschappelijk) gesjoemeld. Ik denk dat ook. Kan je me vertellen wie en waar dit doen? Ik heb een vermoeden. LTO of individuele boeren doen het vast niet.
Nu doet ie het weer! Op TV hoor ik Adema zeggen dat Brussel echt geen geitenpaadjes meer accepteert. Doen wat overeen gekomen is op een nette manier, iets wat zeker voor een handelsnatie vanzelfsprekend hoort te zijn. Mooi dat onze Minister van Landbouwexportland dat nu ook beseft.
Vervolgens lees ik zijn brief aan de Tweede Kamer. Een van de afspraken die voor het jaar 2023 genegeerd werden is de ‘Aanwijzing met nutriënten verontreinigde gebieden’. Adema schrijft, na daarvoor door Brussel op de vingers te zijn getikt: “Ik heb de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (CDM) gevraagd om advies over deze aanwijzing. ….De CDM adviseert om voor het kwaliteitselement nutriënten gebruik te maken van een one-out, all-out systematiek, wat betekent dat als ofwel fosfor ofwel stikstof niet op orde is een waterlichaam niet voldoet. Dit sluit niet aan bij de KRW- beoordeling die Nederland hanteert bij rapportage aan de Europese Commissie. Ik neem dit advies van de CDM voor 2023 dan ook voor nu niet over, maar zal dit wel betrekken bij de aanwijzing van de gebieden voor 2024”.
In het bijgesloten advies van CDM, aan de minister, lees ik: “De CDM adviseert ….uit te gaan van een one-out, all-out principe omdat alleen die keuze wetenschappelijk te verantwoorden is. In lijn met de beschikking …. is het wetenschappelijk niet te verantwoorden dat een KRW-waterlichaam te boek staat als niet-eutroof als de stikstof- of fosfor concentratie boven de norm is (FA tekst iets aangepast)”.
Mijn conclusies zijn dan:
- Met de rapportage over de waterkwaliteit blijkt door Nederland al jarenlang te worden gesjoemeld (op een wetenschappelijke incorrecte manier te gebeuren).
- Dit eerder sjoemelen wordt nu door Adema nu als geitenpaadje gebruikt om een aantal van gebieden buiten beeld te houden als ‘met nutriënten verontreinigd’ . Daardoor mag Nederland extra mest uitrijden.
- De aanwijzing waartoe hij verplicht werd (nakomen afspraak) deugt wetenschappelijk niet. Vermoedelijk, en in tegenstelling tot onze Tweede Kamer, lezen ze in Brussel wel de bijlage bij de brief van de Minister (wetenschappelijk onderbouwd CDM-advies), dus dit geitenpaadje gaat pijn doen.