"We kunnen onze half opgegeten boterhammen niet opsturen…

Bovenstaande uitspraak deed professor Rudy Rabbinge gisteren in De Volkskrant. Of dit inzicht een hoogleraarsalaris waard is kun je betwisten, al doceert hij over "duurzame ontwikkeling en voedselzekerheid". Onderzoek naar het wel of niet kunnen opsturen van boterhammen valt daar nu eenmaal onder, al is één telefoontje naar TNT Post afdoende. De inzameling, eerder dan het versturen, zal het probleem zijn.

Rabbinge deed ook een uitspraak die verder gaat dan zijn functie:

Het is wel pijnlijk dat wij in het Westen een groot deel van het eten laten staan, terwijl er aan de andere kant van de wereld ruim 800 miljoen mensen ondervoed zijn.

Hierin wordt hij bijgevallen door Rutger Schilpzand van Schuttelaar & Partners, die vindt dat deze
‘moreel onaanvaardbare zaak’ onder de aandacht moet worden gebracht. ‘Het lijkt alsof we in Nederland zo gewend zijn aan de overdaad van eten, dat de wereldwijde crisis niet veel verontwaardiging wekt. We zijn het respect voor eten kwijtgeraakt.’

Als Bordewijk een roman over moraalridders zou hebben geschreven, had hij ze Schilpzand en Rabbinge genoemd.

Een punt tegen Schilpzand en Rabbinge is dat we die boterhammen al lang opsturen. We geven met elkaar zo'n € 4 miljard aan ontwikkelingshulp, ongeveer evenveel is als de waarde van de boterhammen die we volgens De Volkskrant weg zouden gooien. Hier en daar ontwikkelen landen zich, mede met dat geld en soms ondanks dat geld. India bijvoorbeeld. Maar daar wordt zo'n 40% van het voedsel weggegooid wegens slechte verpakkingen en hygiëne (hoorde ik). Als je het Westen verspilling verwijt, moet je ook die van het Oosten en het Zuiden onderzoeken. Maar ik weidt uit.

Moeten we allemaal voortdurend verontwaardigd zijn over de voedselsituatie in de wereld? Welnee, we hebben ook andere dingen te doen. Beroepsactivisten zijn verbaasd wanneer niet iedereen elk moment van de dag bezig is met hun stokpaardje. Maar zie ook het vorige punt. De overheid heeft het budget voor steun aan de derde wereld van de belastingbetaler afgenomen en waarom zou je je er dan nog heel veel tijd aan besteden? Evengoed staat bij televisierampen iedereen vooraan om extra te storten.

Waarom blijven we met zijn allen structureel te veel eten kopen en koken? ‘Dat komt door de individuele vrijheid die we hebben’, zegt hoogleraar Rabbinge. ‘Daardoor is de houding: ik doe wat ik wil. Het is allemaal verwend gedrag.’

Mijn vogel Idrom eet zo verspillend als het maar kan. Dat heeft te maken met overvloed in het oorspronkelijke leefgebied van zijn soort. Als je veel voedsel tot je beschikking hebt, kun je nu eenmaal het een en ander laten vallen. Van verspilling is overigens geen sprake. Er is in het woud genoeg wat kruipt op de grond dat er raad mee weet. Niet in mijn woonkamer trouwens. Maar als ik Idrom iets kleinere porties eten tegelijk geef, wordt hij al snel zuiniger, ondanks zijn instincten. Het is geen verwend gedrag, maar overvloedsslordigheid. Mensen hebben daar ook een handje van.

Hoe kan individuele vrijheid de oorzaak van crisis en ellende en gebrek aan respect voor eten zijn? In een dictatuur als Zimbabwe eet men het hele bordje leeg, maar er is geen oorzakelijk verband tussen de twee. In arme maar vrije gebieden eet men ook het bordje leeg. De partijbonzen in het Oostblok verspilden weer veel. Als je weinig voedsel hebt, waardeer je het eenvoudigweg meer en dictaturen zorgen meestal voor voedselcrises.

Tot slot: juist het verplicht moeten uitbesteden van liefdadigheid aan overheden en van de moraal landbouwhogescholen is oorzaak nummer 1 voor het minder verantwoordelijk voelen voor de rest van de wereld. Toen de kerken het nog in handen hadden, wist je waar elke week je donatie naartoe ging. En ook dat heeft maar beperkt geholpen. Gelukkig gaat Bill Gates nu full-time zijn miljarden besteden aan inentingen en scholingsprogramma's.