Lees ook
Circa duizend schapen per dag gaan op dit moment dood door besmetting met het blauwtongvirus. Sinds de eerste besmettingen begin september opdoken, heeft het virus zich als een olievlek over Nederland uitgebreid. Inmiddels staat bij ruim 1.600 veebedrijven besmetting met blauwtong vast en is bij nog eens 977 bedrijven sprake van een sterk vermoeden dat de ziekte is uitgebroken. Ook in België en Duitsland is blauwtong vastgesteld. China heeft de import van rund- en schapenvlees uit Nederland en België verboden.

Het is dan ook best aannemelijk dat de huidige uitbraak van blauwtong samenhangt met de aanhoudende warmte
Blauwtong is een ziekte die alleen voorkomt bij herkauwers, zoals schapen, runderen en geiten. Ook alpaca's, herten en kamelen kunnen het virus oplopen. De ziekteverschijnselen zijn (hoge) koorts, lusteloosheid, kwijlen, bloederige wondjes in de bek, een kromgetrokken houding, kreupelheid en een blauwe tong. Waar een infectie bij koeien soms vrijwel ongemerkt voorbijgaat, worden vooral schapen zo ziek dat bijna de helft overlijdt. En er is niets tegen te doen.

Piepkleine muggen: knutten
Het blauwtongvirus verspreidt zich via knutten, een familie van kleine steekmugjes. In de Volkskrant schetste Jean-Pierre Geelen begin deze maand het profiel van 'de knut', "ook wel knaasjes, knijten, mampiers, mietsen, neefjes, meurzen of zandvliegjes genoemd". Alleen al in Nederland komen er ruim 100 soorten knutten voor, wereldwijd telt de knutfamilie wel 6.000 leden. Het zijn piepkleine mugjes van 1 tot 3 millimeter groot, die in zwermen vliegen en hun eitjes afzetten in oppervlaktewater, moerassige gebieden, veengronden, poelen maar ook in vochtig of rottend materiaal.

De laatste jaren nemen de aantallen knutten toe, hetgeen mogelijk te maken heeft met de warmere temperaturen (klimaatverandering). Het is dan ook best aannemelijk dat de huidige uitbraak van blauwtong samenhangt met de aanhoudende warmte, aangezien zowel de knutten als het virus het best gedijen bij temperaturen boven de 15 graden Celsius.

FDF-actievoerder en kandidaat-politica Sieta van Keimpema liet begin deze week weten dat het blauwtongvirus dat Nederland op dit moment teistert mogelijk is meegekomen met Italiaans huisvuil waarmee in Nederland energie wordt opgewekt de oorzaak zou zijn. Experts achten dat onwaarschijnlijk omdat het om een afwijkend type 3 virus zou gaan. Waar het virus dan wel vandaan komt en welke knuttensoorten het verspreiden is nog onduidelijk. Het kan bijvoorbeeld met rozentransporten uit Kenia of het vervoer van paarden door Europa in verband met een hippisch evenement zijn gebeurd. Vermoedelijk is vooral het weer debet aan blauwtong: door de lange periode van warmte en nat weer hebben de kleine knutten zich naar hartelust kunnen vermenigvuldigen. Als de temperatuur onder de 10 graden duikt, gaan ze dood.

Tegen de knut is geen kruid gewassen. Insecticiden werken niet of nauwelijks, muggengaas heeft geen zin. Wat wel helpt is naar binnen gaan, zowel bij mensen als bij dieren. Opstallen dus, met name in de schemering. Aan een knuttensteek kun je als mens stevige jeuk overhouden, maar besmettingen met blauwtong (of een ander virus) zijn in Noord-Amerika en Europa nog onbekend. In tegenstelling dus tot dieren.

Een beroep op de goede wil van de farmaceutische industrie alleen is niet genoeg
Erg schadelijke variant, geen vaccin
Van het blauwtongvirus zijn wel 30 serotypen bekend. Het serotype dat op dit moment in Nederland rondwaart is 'blauwtong type 3'. "Alles wijst erop dat het een erg schadelijk serotype is, dat zich makkelijk verspreidt en erg ziekmakend is," zegt dierviroloog Piet van Rijn (Wageningen Universiteit) in de Volkskrant. Schadelijker nog dan het blauwtongvirus dat in 2006 door Nederland waarde. Toen dook het virus in de zomer op, daalde het aantal gevallen in de winter omdat de knutten niet tegen kou kunnen, en laaide het in het voorjaar weer op. Pas nadat er in 2008 een vaccin beschikbaar kwam, liep het aantal gevallen razendsnel terug.

Is er dan nu geen vaccin? Nee, moest minister Piet Adema toegeven, want het Zuid-Afrikaanse vaccin dat uitkomst leek te gaan brengen, bleek onvoldoende werkzaam. Daarom sloeg Adema deze week met zijn ambtsgenoten uit Duitsland en België de handen ineen om zo snel mogelijk tot een werkend vaccin te komen. "We gaan gezamenlijk onderzoek doen”, zei Adema in De Telegraaf. "We roepen de farmaceutische bedrijven op om aan de slag te gaan. Binnenkort ga ik met ze in gesprek om te horen wat de knelpunten zijn.” Het ontwikkelen van een vaccin kan wel een jaar duren. Farmaceuten gaat er alleen mee aan de slag als ze zicht hebben op voldoende klanten of voldoende geld om hun ontwikkelingskosten te dekken. Een beroep op hun goede wil alleen is niet genoeg.

Naar verwachting zal het importverbod, dat volgens het Financieele Dagblad officieel geldt voor het vlees van alle herkauwende dieren, de Nederlandse vleesindustrie waarschijnlijk nauwelijks raken. De export van rund- en schapenvlees naar China is uiterst beperkt, in tegenstelling tot die van varkensvlees.
Dit artikel afdrukken