Dat zegt Jozef Keulartz, emeritus bijzonder hoogleraar Duurzaamheid en Levensbeschouwing van de Radboud Universiteit in Trouw. Hij vreest dat mensen in een verdere ontaarde relatie tot de natuur komen te staan, als de projectie van menselijke gevoelens op het dier zich uitbreidt tot het plantenrijk. Vandaag komt zijn boek Boommensen uit. Daarin behandelt Keulartz onder meer de besteller Het verborgen leven van bomen uit 2016 van Peter Wohlleben die in 27 talen werd vertaald. Keulartz: “Wohlleben noemt jonge bomen ‘boomkinderen’. Hij spreekt over de ‘strenge opvoeding’ van hun ‘boommoeders’, die met hun kronen maar beperkt zonlicht doorlaten en zo voorkomen dat jonge bomen te snel groeien. De moederbomen voorzien de jonge bomen van voedingsstoffen. Je zou volgens Wohlleben ook kunnen zeggen: ‘boombaby’s krijgen de borst’. Daaraan zie je dat er niet alleen sprake is van vermenselijking, maar ook van verkleutering van de natuur. Dat zie je bij huisdieren overigens ook: uit verschillende onderzoeken blijkt dat ze in het gezin meestal een kinderrol vervullen.”
Waarom vindt Keulartz deze trend ongewenst? “Vanuit dit perspectief verschijnt het dieren- en plantenrijk onterecht als een lieflijke, knusse plek, waar alles pais en vree is. Omdat het grote publiek het contact met de natuur heeft verloren, is het zich er steeds minder van bewust dat de echte wereld weinig gelijkenis vertoont met dit wensbeeld."
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Maar uiteindelijk is het allemaal wensdenken. Denken dat er een andere uitkomst mogelijk is. Denken te weten hoe het werkt met mensen, denken te weten hoe het zit. Die rij van denkers is lang. Maar we weten het niet, we hebben geen idee. En dat is verrekte ongemakkelijk. We hopen met denken dat ongemak te controleren en zelfs weg te krijgen. Ik geloof niet dat dat ooit gelukt is. Er is hooguit een markt voor.
#54, inderdaad, zou ik ook zeggen. Het betekent dat het systeem altijd wegen vindt en zelfs heel verrassende.
Maar inderdaad: als wij kiezen onze rol binnen het systeem te spelen zoals we dat nu doen, dan is het klimaatprobleem ons probleem. Wel belooft sympoiesis onverwachte aanpassingen als we ons ons probleem wel aantrekken.
Soms is er wel wat collectief producerends op 'menselijk niveau. Stine Jensen heeft daar een mooi verhaal over. Maar het lijkt eerder een uitzondering dan regel.
Ja, dat denk ik wel, Jopie. Tenminste als je dat collectief producerend op een veel 'hoger' niveau zou kunnen zien. Misschien wel voor de eerste separatie, waar alles een was en 'collectief' produceerde. Dat is er nog steeds alleen niet onder onze invloed of zelfs zicht. Ik denk inderdaad niet dat op dat niveau er een klimaatprobleem is. Dat is inderdaad eerder een mensenprobleem dat relateert aan onze sterfelijkheid.
PS De Engelse filosoof Charles Eisenstein weet er nog wel een positieve draai aan te geven, al is dat niet heel erg overtuigend.
Ik ga op de tast verder in het verkennen van deze begrippen van Haraway: "Sympoietische systemen daarentegen zijn collectief-producerend. Sympoietische systemen zijn evolutionair en kunnen verrassen." Betekent dat ook in zijn meest radicale vorm: maak je geen zorgen over klimaatverandering, het leidt hooguit tot het volgende evenwicht in een oneindige serie?
In West Europa (en waarschijnlijk in vrijwel alle plekken op de wereld) is het evenwicht (of de vele evenwichten) zeker elk decennium verschoven, het meest uitgesproken gedurende de laatste 20 eeuwen. Zo bezien is klimaatverandering uitsluitend een mensenprobleem.