De inheemse veenbes, van oudsher een luxe bijgerecht bij wildschotels, heeft het veld geruimd voor de kraanbes. Die werd bekend als cranberry. Nick Trachet ziet perspectief voor de terugkeer van de echte veenbes vanwege de CO2-zorgen van onze tijd.
De feesten zullen weer thuis worden gevierd, en niet in restaurants. Met alle sympathie voor de horeca, maar zelf thuis koken is toch nog altijd een beetje meer luxe. Ook al omdat je échte luxeproducten kan kopen. In de horeca gebruikt men vaak producten die exclusief lijken, maar het eigenlijk niet zijn.
Neem nu de veenbes. Vaccinium oxycoccos. Dat is een plant van de heidefamilie die groeit op het hoogveen tussen het veenmos en het wollegras. Hij is zeldzaam. Er is dan ook niet zoveel hoogveen meer over in ons land. Veenbes is een kruipend struikje dat over het veenmos kruipt, met kleine ronde blaadjes en rode vruchtjes die wat op piepkleine appeltjes lijken. Gedurende eeuwen hebben mensen die van het hoogveen leefden deze vruchtjes verzameld en voor goed geld verkocht aan de koks van de rijken, om op tafel te zetten als begeleiding van wildschotels. Het plukken van dit luxueus ooft was dan ook niet zonder gevaar. Hoogveen kan hier makkelijk vijftien meter diep zijn en veel indringers verdwenen in de diepte zonder sporen na te laten. Men vond ze dan enkele millennia later terug bij het steken van turf, als veenlijken.
Omdat het zo moeilijk en gevaarlijk is, oogst men geen veenbessen meer. De plant is nu overigens beschermd. En er kwam een alternatief van over zee, de kraanbes of canneberge, in het Engels cranberry. Dat is een plant die weelderig groeit aan de oostkust van Noord-Amerika en daar op vrij makkelijke manier industrieel wordt geoogst: men zet een gebied onder water en de bessen gaan drijven, dan moet je ze maar opscheppen.
Duurzaam
Cranberry's zijn van een andere soort en van hetzelfde geslacht als de veenbes: Vaccinium macrocarpon. Maar hiervan zijn de vruchten wel een stuk groter dan die van onze kleine veenbes, het lijken wel rozenbottels. Ze zijn erg zuur en het belangrijkste: ze bewaren héél lang zonder bereiding. Zeelui merkten dat kraanbessen uitstekend waren tegen het vitaminegebrek op lange reizen en zo werden ze verspreid en gecommercialiseerd. We vergaten er onze veenbesjes bij.
Gezondheidsclaims
De Fransen noemen veenbessen airelles en kraanbessen caranberges, maar die namen zijn door elkaar beginnen te lopen. Oorspronkelijk verwijst de naam airelles trouwens naar blauwe bosbessen Vaccinium myrtillus, (buiten de Alpen groeien er in Frankrijk geen echte veenbessen), maar ook naar rode vossenbessen (V. vitis-idaea). Die zijn heerlijk als confituur op taarten, maar worden weinig gebruikt in warme sauzen. Al zou dat best kunnen. Die laatste twee soorten worden wel in het wild geoogst en je kunt ze zo vinden in de winkel: airelles sauvages. Wat helemaal nergens op lijkt zijn de gekweekte blauwe bessen (Vaccinium corymbosum) van op de markt en in de supermarkt. Je hoopt bosbessen te kopen, maar ze smaken waterig en onbevredigend, ook al krijgen ze wonderlijke gezondheidsclaims toebedacht.
Voor het klimaat, zei men ons, moeten we weer bomen planten. Ook hagen en dreven kunnen daarbij helpen. En toen kwam uit Schotland de oproep om de moors te herwaarderen. Schotse moors, dat is hoogveen, voornamelijk bestaand uit veenmos, Sphagnum. Het hoogveen in Schotland lijkt meer CO2 vast te houden dan alle bossen in Europa samen. Dus moeten we weer venen nat maken en de bestaande fagne uitbreiden. Het water wordt er ook beter door gereguleerd. Als dat gelukt is, kunnen we voorzichtig weer veenbessen gaan plukken, met de drone bijvoorbeeld, en dan zal een verdwenen lekkernij herboren zijn. Smakelijk.
Dit artikel afdrukken
Neem nu de veenbes. Vaccinium oxycoccos. Dat is een plant van de heidefamilie die groeit op het hoogveen tussen het veenmos en het wollegras. Hij is zeldzaam. Er is dan ook niet zoveel hoogveen meer over in ons land. Veenbes is een kruipend struikje dat over het veenmos kruipt, met kleine ronde blaadjes en rode vruchtjes die wat op piepkleine appeltjes lijken. Gedurende eeuwen hebben mensen die van het hoogveen leefden deze vruchtjes verzameld en voor goed geld verkocht aan de koks van de rijken, om op tafel te zetten als begeleiding van wildschotels. Het plukken van dit luxueus ooft was dan ook niet zonder gevaar. Hoogveen kan hier makkelijk vijftien meter diep zijn en veel indringers verdwenen in de diepte zonder sporen na te laten. Men vond ze dan enkele millennia later terug bij het steken van turf, als veenlijken.
Zeelui merkten dat kraanbessen uitstekend waren tegen het vitaminegebrek op lange reizen en zo werden ze verspreid en gecommercialiseerdTe riskant
Omdat het zo moeilijk en gevaarlijk is, oogst men geen veenbessen meer. De plant is nu overigens beschermd. En er kwam een alternatief van over zee, de kraanbes of canneberge, in het Engels cranberry. Dat is een plant die weelderig groeit aan de oostkust van Noord-Amerika en daar op vrij makkelijke manier industrieel wordt geoogst: men zet een gebied onder water en de bessen gaan drijven, dan moet je ze maar opscheppen.
Duurzaam
Cranberry's zijn van een andere soort en van hetzelfde geslacht als de veenbes: Vaccinium macrocarpon. Maar hiervan zijn de vruchten wel een stuk groter dan die van onze kleine veenbes, het lijken wel rozenbottels. Ze zijn erg zuur en het belangrijkste: ze bewaren héél lang zonder bereiding. Zeelui merkten dat kraanbessen uitstekend waren tegen het vitaminegebrek op lange reizen en zo werden ze verspreid en gecommercialiseerd. We vergaten er onze veenbesjes bij.
Gezondheidsclaims
De Fransen noemen veenbessen airelles en kraanbessen caranberges, maar die namen zijn door elkaar beginnen te lopen. Oorspronkelijk verwijst de naam airelles trouwens naar blauwe bosbessen Vaccinium myrtillus, (buiten de Alpen groeien er in Frankrijk geen echte veenbessen), maar ook naar rode vossenbessen (V. vitis-idaea). Die zijn heerlijk als confituur op taarten, maar worden weinig gebruikt in warme sauzen. Al zou dat best kunnen. Die laatste twee soorten worden wel in het wild geoogst en je kunt ze zo vinden in de winkel: airelles sauvages. Wat helemaal nergens op lijkt zijn de gekweekte blauwe bessen (Vaccinium corymbosum) van op de markt en in de supermarkt. Je hoopt bosbessen te kopen, maar ze smaken waterig en onbevredigend, ook al krijgen ze wonderlijke gezondheidsclaims toebedacht.
Voor het klimaat, zei men ons, moeten we weer bomen planten. Ook hagen en dreven kunnen daarbij helpen. En toen kwam uit Schotland de oproep om de moors te herwaarderen. Schotse moors, dat is hoogveen, voornamelijk bestaand uit veenmos, Sphagnum. Het hoogveen in Schotland lijkt meer CO2 vast te houden dan alle bossen in Europa samen. Dus moeten we weer venen nat maken en de bestaande fagne uitbreiden. Het water wordt er ook beter door gereguleerd. Als dat gelukt is, kunnen we voorzichtig weer veenbessen gaan plukken, met de drone bijvoorbeeld, en dan zal een verdwenen lekkernij herboren zijn. Smakelijk.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Uiterst interessant in breder perspectief geplaatst artikel Nick. Wat betreft die venen - die zijn idd van enorm klimatologisch belang. Niet alleen het hoogveen, maar ook andere natte organische bodems (dus misschien ook wel die natte cranberry bodem?).
Alle vruchten die paars/blauw/rood/oranje/zwart zijn uiterst gezond (ook de vijg is een paarse vrucht!). Bessen als meeste (vergeet ook de heerlijke supergezonde Duindoorn niet), en hersenplaque, zenuwaangetaste bepaalde ziekten (de oranje als meeste macula/ gehoor degeneratie... ook oranje paprika en - als meeste - hydrocultuur Haematococcus pluvialis alg, naast ook andere algen) sterk tegengaande. Gezonde Veenbessen lekkerder dan - toch ook wel gezonde - cranberries (maar onbetaalbaar voor velen, geen alle dag vrucht... en cranberries eigenlijk ook niet zo). Bosbessen veel lekkerder dan veel goedkopere blauwe inderdaad, die blauwe vind ik ook maar smakeloos (maar ze reduceren toch die hersenplaques - Tau en Ameloid tegengaande - en zijn absoluut gezond te noemen). Bramen het summum in ORAC, en die kunnen wel massaal geproduceerd worden. Zwarte bessensap mijn favoriete sap (met wat zoeting met andere sap of bijv. banaan ;).... de overweldigende smaak is er ook een van pure gezondheid.
Ook een oranje vrucht als de sinaasappel heel gezond. De meest gezonde stof zit overvloedig in die oranje laag van de schil, dus vergeet de rasp niet (of koop biologische sinaasappelsap, want die schil wordt mee geperst in de industrie, een reden waarom dat sap 'bitterder' smaakt dan zelf geperste). Of Kaki.
Maar bessen (en bramen/aardbeien) zijn de meest geconcentreerde gezondheid.
Vergeet ook niet de gekneusde jenever bessen in je sauzen en soepen ;) (altijd in mijn snert en jus). De combinatie met gedroogde cranberries bij wildgerechten perfect (waarbij ook verse laurier en tijm niet mag ontbreken... en misschien eveneens supergezonde gedroogde blauwe pruimen of hibiscus ;) (mijn lekkerste gestoofde hert was ook - naast die onmisbare bessensaus apart - met rode hibiscus in Oostenrijk, wel bekend daar... later zelf geprobeerd, maar lukte me niet zó lekker.... misschien omdat ik geen geschoten hert had? of bepaalde zaken ontbraken? verkeerde verhoudingen?)
Als het gesprek over veen gaat, zou ik iedereen aanraden de tekst Alleen al om hoogveen te kunnen behouden zijn strenge stikstoflimieten nodig van Ed Buijs en de lange discussie die daarop volgde te lezen. Voor de Vlaamse context is die vermoedelijk weinig anders dan voor de Nederlandse.
Niet helemaal aan de orde maar gezien de reactie van Frank misschien toch op zijn plaats: de blauwe kamperfoelie bes die in de noordelijke streken (zone 2) voorkomt. Erg zuur maar eetbaar. Veredeld door onder andere de U van Saskatachewan en al eeuwen in gebruik in Japan en Rusland. Hoogste niveau anthocyanins van alles wat bekend is. Nu bekend als de edible blue honeysuckle of ook de japanse naam Haskap en in Nederland honing bes.
Klopt James. En kamperfoelie ook een enorm krachtige virusbestrijder (niet verkeerd in deze tijd).
Gedroogde kamperfoelie bloemen - met min of meer dezelfde eigenschappen - zijn in toko's hier te koop, en lekker in gerechten. De nog krachtiger bessen moeilijker aan te komen. Duindoornbessensap van de Wadden wel verkrijgbaar.
'
Zhou e.a. 2014 laten zien dat KAMPERFOELIE de replicatie van virussen krachtig onderdrukt.
Het onderzoek gaat over influenza virussen, maar de onderzoekers melden in een commentaar dat het ook werkzaam is tegen het replicatiemechanisme van Ebola (Covid?) - het enige aan hun bekende natuurlijke middel dat dit doet.
In de Chinese geneeskunde wordt kamperfoelie vooral gebruikt tegen ontstekingen, koorts, ademhalingsproblemen, verkoudheid en reumatoïde artritis.
Kamperfoeliebloemen zijn (gedroogd) bij Toko's te koop - voor in de soep (saus), je kunt er ook thee van koken (ook van het blad en bast) - maar door de soep is lekkerder. Voor een maximaal effect moet het echter een aantal malen per dag genuttigd worden, en dan is thee praktischer.
De bloemen kunnen fijngewreven worden in een vijzel, of fijngesneden - om meer stoffen af te geven. En als ze in de tuin bloeien als smaakmaker door cold-drinks, sauzen, toetjes etc....
niet alleen een bescherming tegen de griep en virussen als Ebola maar ook een verrijking van smaak.
'
ps niet alle bessen zijn even goed onderzocht.... zoals die jeneverbes.
Alle bessen bezitten heel gezonde eigenschappen, maar sommige moeten niet teveel langdurig genomen worden (zoals die jeneverbes en vlierbes, cranberry).... maar matig structureel gebruik kan wel (en neem zoveel onbespoten aardbeien en bramen als je op kan ;)
Ook zwarte bessen onvoldoende in kaart gebracht, maar veel potentieel.
De combinaties - zoals ik die toepas in smaken en gezondheidsbewustzijn, van smoothies tot gerechten - al helemaal niet onderzocht. Maar geniet van je gemengde bessen smoothies.
Voor de Friezen!! Koartewyk in Boelenslaan, Kwekerij Groothof, een goede vriend, kweekt de honingbes en voor zo ver ik weet verkoopt hij ook de planten. Je hebt er maar twee nodig (kruisbestuiving) en ze passen in elke tuin. En gegarandeerd, je hebt nog nooit zo veel vogels gezien! Aanrader!