Knip is de voorbode van sommetjes die gaan laten zien hoe we ons schoon rekenen. Voor de achterkant van de groene economie zijn misschien wel bakken onduurzame energie nodigHet kan niet waar zijn, klonk het ook uit de mond van anderen. In de NRC van afgelopen zaterdag maakt Knip korte metten met zijn critici. Hij dook nieuwe cijfers op en rekent opnieuw ijskoud voor dat een vliegtuig en een hogesnelheidstrein even vervuilend zijn. De trein, en de hogesnelheidlijn in het bijzonder, kost een flinke wolk aan emissies omdat de lijn aangelegd en onderhouden moet worden. Een vliegtuig heeft daar geen last van, zodat bij een zogeheten Life Cycle Analysis een trein met hoge infrastructuurkosten te maken krijgt. Vindt u dat lastig te volgen taal? Een vliegtuig heeft geen rails nodig.
Reken de infrastructuur mee
Omdat de milieubelastende sommetjes hoog uitkomen door het meenemen van die infrastructurele kosten, krijgt Knip het verwijt dat hij iets 'flauws' doet omdat zo nooit gerekend wordt. Ook zou Knip zich op oude infrastructuren gebaseerd hebben die vervuilender waren dan nieuwe. Allemaal onzin, zegt bij. De analyses waarop hij zich baseert, gaan uit van moderne infrastructuren; daarnaast zijn Life Cycle Analyses het normaalste ding van de duurzame wereld. Dat we ons graag zo klimaatneutraal mogelijk rekenen - zoals bijvoorbeeld het eiland El Hierro al eens deed - raadt ons de koekoek. Het is leuk lekker te leven en wat milieukosten onder het tapijt te rekenen.
Het linkje onder El Hierro vermeldt de waarschuwing die we in 2014 op Foodlog al eens uitten: de infrastructuur - van de zonnepanelenbakkerij en de spoorbaanijzersmelters en -lassers tot de LED-lampenmakerij en de warmtepompenfabriek - om die prachtige groene wereld te realiseren, wordt niet meegenomen in de sommetjes.
Knip is de voorbode van sommetjes die gaan laten zien hoe we ons schoon rekenen. Ze zullen sprookjes uitblazen en we zullen het aanvankelijk niet willen geloven.
Achterkant van de groene economie
Knip heeft nog een toegift. Hij rekent over de duim voor dat zonder kernenergie - waar de Franse TGV op rijdt - of windenergie - waar Nederlandse treinen op rijden - de hogesnelheidstrein nog vervuilender is dan een Boeing. Logisch, want dan moeten de trein en zijn infrastructuur draaien op elektriciteit uit een ordinaire kolen- of gascentrale. Denk daarom meteen nog maar een stapje verder door. De trein loopt eigenlijk per definitie op fossiele brandstof als er in de toekomst niet genoeg elektrische energie direct uit zon, water of wind beschikbaar is. Dat betekent immers dat je in je sommetjes alle beschikbare energie gewoon in één grote pot moet stoppen en zeggen dat de samenleving draait op een mix van fossiele brandstof en energie die geen CO2 uitstoot. Zeker als de kernenergie de deur uitmoet, is het immers flauw om net te doen of alleen de trein alle windenergie mag inpikken om zich schoon te rekenen. Waarom zou - ik zeg maar wat - die energie niet gebruikt mogen worden om zonnepanelen te maken of om accu's en al die andere leuke dingen van de zich snel vernieuwende groene infrastructuur te recycleren omdat er alweer nieuwe apparaten zijn uitgevonden die nog efficiënter met energie omgaan? Voor de achterkant van de groene economie zijn misschien wel bakken onduurzame energie nodig.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Zolang we niet op elektra kunnen vliegen hebben we een groot probleem en hebben treinen die dat wel kunnen een groot voordeel omdat ze daarmee ook de verdere groei van zonne- en windenergie stimuleren. Maar nog belangrijker is, beperk het reizen........Want als er mensen zijn die denken dat ze door dit artikel weer onbekommerd kunnen vliegen, dan is dat vanuit onze planeet gezien een zeer schadelijk effect.
Bert, beperk het reizen is de inderdaad enige juiste conclusie. Maar dat is precies de activiteit waar we juist méér (vaker en verder) van doen. Vooral per vliegtuig en niet per trein, want die is veel te ingewikkeld te plannen. De Leeuwarder Courant zocht het uit en kwam bovendien tot de conclusie dat het idee dat je duurzaam zou moeten reizen mensen niet interesseert.
Mij ging het er in dit artikel om nog een punt te maken: wat we duurzaam noemen, zou het heel vaak wel eens helemaal niet kunnen zijn. Ik voorspel: daar gaan we meer over horen in de nabije toekomst. Ik voorspel ook: we zullen blijven vliegen en het niet willen horen.
Je kan ook zeggen dat steeds meer mensen zich ervan bewust aan het worden zijn dat reizen heel milieubelastend is en daar naar gaan handelen. Nu maakt 16% in Friesland zich daar druk om, in de steden waarschijnlijk al hoger. Gaat niet snel, maar ik hoor het nu wel om me heen........het moet en zal duurder worden en uiteindelijk vliegen ook elektrisch....dat gezeur van mensen kan het niet schelen, het gaat alleen om je eigen besluiten en daar verantwoordelijkheid voor nemen, hoe moeilijk soms ook....daarin kun je anderen inspireren en meenemen.
Bert, het zou kunnen. Het zou ook kunnen dat we ons heel gemakkelijk vergissen in de gevoelens en houdingen buiten onze eigen bubbles. En bovendien: alles kan in een groene variant, leert ons de reclame. Uiteraard, want er is een enorme vervangingsmarkt van 'vies' naar groen zodat je alles kunt blijven doen; het is een bijna gekmakende consumptiemotor.
Twintig jaar geleden tijdens mijn studie moesten wij ook rekenen aan de milieu-impact van verschillende vormen van vervoer. Ook toen was de conclusie van die LCA's steevast dat het eigenlijk niet zoveel uitmaakt welk vervoer je neemt. Trein, auto, vliegtuig kwamen allemaal ongeveer op hetzelfde neer. De belangrijkste les was echter wel dat de keuze van de systeemgrens bij zo'n LCA bijna allesbepalend is. Vergeet je de infrastructuur, dan is het resultaat volstrekt anders, zoals Karel Knip nu ook weer laat zien.
Minder reizen is onvoldoende, want we dan wordt het geld wel besteed aan consumptiegoederen, die ook een infrastructuur nodig hebben en waarvoor de grondstoffen en eindproducten de hele wereld over gaan. Via webshops is het nog nooit zo makkelijk geweest om zelf spulleboel te kopen in China. Ook ons eten en de grondstoffen, de gebruikte behandelingsmiddelen, de apparatuur in de industrie, het komt overal vandaan. Hoezo minder reizen?
En wat te denken van de infrastructuur die nodig is voor al die zogenaamd groene vindingen, zoals elektrische auto's? Nieuwe inrichting van fabrieken, massieve mijnen voor grondstoffen, nieuwe 'tank'stations, als het aanslaat ook nieuwe kabels naar die laadstations, nieuwe inrichting van garages (moet ook allemaal geproduceerd en afgeleverd worden), etc., etc.
Het enige dat kan werken is stoppen met 'meer'. Misschien moet dat wel op een onverwachte plek beginnen: bij het op groei gebaseerde economische stelsel. Dat model vereist immers telkens meer: meer productie, meer consumptie, meer nieuwigheden, zelfs meer mensen. Geen LCA die dat laat zien.