Oogklepefficiëntie
Terwijl de productie en efficiëntie per hectare en per arbeidskracht indrukwekkend zijn, valt het aantal mensen dat van een hectare landbouwgrond gevoed kan worden tegen. Redefining Agricultural Yields analyseert hoeveel er in belangrijke productielanden (VS, Brazilië, India en China) geproduceerd wordt en koppelt dat aan het gebruik van de landbouwopbrengsten in die landen. Welk deel van de opbrengst wordt door mensen opgegeten, aan dieren gevoerd of gebruikt voor biobrandstof.
De resultaten zijn verrassend. De VS heeft grootste productie per hectare (bijna 2,5 x zo hoog als India), maar voedt met die opbrengst minder mensen (5,6) dan India (5,9) en China (8,4). Dat komt omdat de VS een groot deel van zijn landbouwproductie gebruikt voor biobrandstof of opvoert aan vee, die heel inefficiënt met voer omspringen. Een varken zet maar 10 % van de opgenomen plantaardige calorieën en eiwitten om in de dierlijke tegenhangers. Waarmee de winst die geboekt is door de efficiëntie van de westerse productie volledig teniet gedaan wordt door de Westerse leefstijl.
Efficiëntie wordt beoordeeld met oogkleppen op. Aspecten als uitputting van schaarse grondstoffen, biodiversiteit en klimaatverandering worden gemakshalve buiten beschouwing gelaten, omdat ze niet in geld uit te drukken zijn en daarmee waardeloos binnen het huidige economische model. Met een modern woord noemen we dat het externaliseren van kosten, cq. van waarde die we buiten beschouwing laten omdat we andere keuzen maken. Maar zelfs als we de geëxternaliseerde kosten buiten beschouwing laten, doen we het bepaald niet geweldig.
Verslaafd aan fossiele brandstoffen
Het grootste probleem voor de toekomst van de moderne landbouw schuilt in de verslaving aan fossiele brandstoffen. In de energiewereld wordt de afkorting EROEI (Energy Return on Energy Invested) gebruikt, die de relatie aangeeft tussen de opbrengst aan energie en de energiekosten om de opbrengst te realiseren. De EROEI was 200 in de pioniersfase van de oliewinning, toen de olie de grond uitspoot en is gedaald naar 30 anno 2014. Nu de het laaghangende fruit geplukt is, wordt overstap gemaakt naar technieken als schalieolie en teerzanden, met een EROEI van 3 tot 5. Een weldenkend mens stopt uiteraard met energiewinning als hij meer energie in het winningsproces moet stoppen dan het oplevert.
De EROEI van ons eten: negatief
Met de EROEI van ons eten gaat de moderne landbouw vreemd om. Antropologen zijn met dit idee gaan stoeien en ontdekten dat jagers/verzamelaars voor elke Joule aan lichamelijke inspanning een opbrengst hadden van 5 Joule aan voedsel (EROEI=5). Zelfvoorzienende landbouwgemeenschappen halen een EROEI van 1: de opbrengst van de arbeid is genoeg om van te leven, er zijn meestal geen grote overschotten of tekorten. Eric Garza laat op de website Aisthetica zien dat de energiebeloning van de menselijke arbeid steeds verder is toegenomen door mechanisatie. Met als keerzijde dat de hoeveelheid fossiele brandstof die nodig is voor het produktieproces is geëxplodeerd. Volgens Garza* zelfs zo erg dat er tegenwoordig 15-20 Joules fossiel nodig zijn om één Joule op ons bord te krijgen, een EROEI van minder dan 0,07.
Wetenschappers van de universiteit van Michigan zijn iets minder pessimistisch en komen tot 7 Joule fossiele brandstof voor één Joule geconsumeerd voedsel. Zij analyseren het hele voedselsysteem van zaaien tot en met het moment van consumptie, en geven daarbij aan waar het meeste energieverbruik plaats vindt (zie bovenstaande afbeelding die te vinden is op pagina 41 van het gelinkte rapport). Verrassend genoeg is dat bij de consument, die goed is voor een derde van het energieverbruik. Transport, verwerking, winkel nemen de helft voor hun rekening.
Een halve kuub gas voor een kilo tomaat
De boer doet het heel aardig. Hij heeft net iets meer fossiele energie nodig dan er geoogst wordt, al zijn de verschillen groot. De G(l)astuinbouw is een negatieve uitzondering: per Joule tomaat wordt daar 40 Joule aardgas in gestopt, of 20 Joule voor de energiezuinige kas. Let wel, het gaat dan alleen om de teelt van de tomaat, die dan nog eens verpakt, gekoeld, getransporteerd en verkocht moet worden. Het nieuwste dieptepunt is de teelt van groente met LED verlichting zoals dat door Philips gepropageerd wordt en die in het verleden ook op Foodlog bejubeld werd. Dat is een systeem waarbij de gebruiker op voorhand tekent voor een EROEI van 0,05 alleen voor de verlichting van een gewas. Want hoe de efficiënt LED en Philips ook zijn, het rendement van fotosynthese van een plant is heel laag, van elke 100 Joule aan lichtenergie die je op de plant laat vallen wordt maximaal 5% omgezet in chemische energie.
Snapvermogen
Elke wietteler kan uitleggen dat een klimaatkas enorm energie-intensief is (en ook zij gebruiken de meest geavanceerde en energiezuinige technieken) en dat het de voorkeur verdient de stroom vóór de meter af te tappen. Foodlog had daar indertijd een andere mening over: wie, zoals ik, weigert te begrijpen dat dit de techniek van de toekomst is, mankeert iets aan zijn “snapvermogen”.
Erger nog, ik denk dat productieverhoging door nog meer fossiele energie in het systeem te stoppen fundamenteel fout is en ik hoop dat er nagedacht gaat worden over een voedselvoorziening die minder afhankelijk wordt van fossiele brandstof. Moeten we landen in Zuid en Zuidoost Azië en Afrika nog verder aanmoedigen om ons model te volgen? Ik zou Louise Fresco en Tiny van Boekel dan ook uit willen dagen om inderdaad verder te denken over het opvoeren van de efficiëntie. Maar dan zonder oogkleppen.
* Voor ik als Ot en Sien boer eindeloos op de vingers getikt ga worden over lokaal, bio en schaal: volgens Garza doen die het zeker niet automatisch beter. Vaak veel slechter, soms beter.
Fotocredits: Return to manure, Noordlaren, Rogiro
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Jopie,
Haal je niet twee dingen doorelkaar ?
-Efficiëntie landbouw in het Westen
-Leefstijl van bewoners van het Westen.
Want om gelijk maar met de deur in huis te vallen:
Wat als het Westen zijn leefstijl behoudt en produceert volgens bijv. India.
je haalt het zelf ook al aan: "Waarmee de winst die geboekt is door de efficiëntie van de westerse productie volledig teniet gedaan wordt door de Westerse leefstijl".
En wat betreft efficienty:
oke 10% benutting is niet heel veel. Maar die 90% is niet weg toch. Die fosfaat en stikstof kunnen toch gewoon weer terug het land op als bemesting?
Hoe erg is het dan dat het niet 99% benut is?
Voedsel wat 99% benut is komt toch terug in de kringloog met dezelfde hoeveelheid fosfaat en stikstof? Of niet?
een kringloop is een kringloop gaat over geslotenheid in mijn optiek; niet om efficiëntie. Verlies staat niet gelijk aan efficiëntie wat mij betreft. Een goede kringloop kent geen verlies. De efficiency van de kringloop zal me dan worst zijn.
Anderhalve cent subsidie per ei.
Over die goedkope eieren gesproken: in de NRC van 28 februari een stukje van Sijas Akkerman van Natuur en Milieu.
In Moerdijk wordt jaarlijks 440.000 TON kippenmest verbrand, 1/3 van het totaal. Kost de belastingbetaler 20 miljoen, 20 cent voor elke scharrelkip, 1,5 cent per ei dat we eten. Stikstof verdwijnt in de lucht, het resterende fosfaat is nagenoeg nutteloos voor planten. Over kringloop en efficiëntie gesproken...
Begrijp me niet verkeerd. ik ben het volledig met je eens als het gaat over externaliseren van kosten. Landbouw moet ook zekers niet of huidige intensieve zogenaamde efficiëntie schaal voort. De Kringloopwijzer die nu zo alom geroemd wordt ben ik ook onder de loep aan het nemen. Die bevat volgens mij ook twee hele grote oogkleppen!! Maar laten we proberen geen zaken door elkaar heen te verwarren. Geeft tegenstanders enkel en alleen escape mogelijkheden.
Dick , ik wil graag weten hoe je aan die getallen komt in # 3 , vooral die 20 cent en die anderhalve cent. Kun je dat voor mij onderbouwen?
Dat de resterende fosfaat nagenoeg nutteloos is voor planten is een grove onwaarheid, deze is zelfs veel beter als kunstmest.
Ooit gehoord van hoe vruchtbaar de vulkaanhellingen zijn na weer een uitbarsting? Dat is hetzelfde principe.
Maar ik begrijp hoe jij en natuur en milieu over de dierlijke sectoren denken dus er zal nooit geen positief nieuws uit dergelijke hoek verwacht worden.
Bovengenoemde zijn niet gebaad bij succesvolle vorderingen in sectoren die men het liefst ziet verdwijnen !