1 min
Al zo'n 5.000 jaar geleden gaven onze voorouders hun baby's naast moedermelk ook dierlijke melk. Ze gebruikten daar kleine aardewerken kommetjes voor, met een tuitje. De eerste babyflesjes zouden een mogelijke verklaring voor de grote bevolkingsaanwas van die periode kunnen zijn.
Opgravingen van archeologische vindplaatsen uit het IJzeren en Bronzen tijdperk zijn regelmatig kleine, aardewerken potjes aangetroffen met een tuitje. Sommige zelfs in de vorm van beestjes, met pootjes en een snuit. Archeologen vermoedden dat deze potjes gebruikt zouden kunnen zijn om kinderen te voeden. Maar tot op heden was onbekend of dat ook zo was en wat er dan voor voeding ingezeten zou hebben.
Daar heeft een Brits team van onderzoekers nu verandering in gebracht. Bij een opgraving in Beieren vonden ze 3 van dit soort kleine potjes in kindergraven. Uit eerdere onderzoeken van kinderskeletten uit diezelfde periode was al bekend dat baby's in de Bronstijd vanaf de leeftijd van 6 maanden ook ander eten kregen en dat ze vanaf 2 à 3-jarige leeftijd helemaal geen moedermelk meer dronken.
De onderzoekers pasten 'organic residue analysis' toe. Dat is een techniek om vast te stellen wat er in aardewerk heeft gezeten. Het aardewerk wordt fijngemalen en met chemische stoffen bewerkt om er de organische moleculen uit te halen. In dit geval gingen de onderzoekers op zoek naar lipiden, de vetmoleculen die in poreus aardewerk getrokken zijn bij het koken of verwarmen. Een kleine complicatie was dat de onderzoekers het niet over hun hart konden verkrijgen de kleine potjes fijn te malen. Dus werd er voorzichtig geschraapt en geboord tot er genoeg poeder verzameld was om de analyse uit te voeren, vertelt hoofdonderzoeker Julie Dunne in The Conversation.
In alle drie de potjes bleek melk van koeien, schapen of geiten te hebben gezeten.
Het kunnen voeden van baby's met dierlijke melk kan, volgens de onderzoekers, een belangrijke factor zijn geweest bij de overgang van een bestaan als jager-verzamelaars naar op één plek gevestigde landbouwers met eigen veestapel. Die overgang begon zo'n 7.000 jaar geleden. "Het feit dat we voor het eerst mensenbaby's dierlijke melk kunnen laten drinken, betekent in essentie dat prehistorische vrouwen meer baby's konden krijgen. Dat leidde tot een grote bevolkingsaanwas, die de weg vrijmaakte voor onze moderne samenleving," aldus Dunne op de BBC.
Met de babyflesjes en hun dierlijke inhoud kwam voor baby's naast de moedermelk, een permanent aanwezige extra bron aan voedzame nutriënten beschikbaar. Die zou inderdaad het vliegwiel voor de bevolkingstransitie van het Neolithicum hebben kunnen ontketenen. Toch roept het onderzoek ook meteen vragen op. Aan het drinken van dierlijke, rauwe, melk zijn immers ook voedselveiligheidsrisico's verbonden. En van bacteriën, bederf of zoönosen hadden onze voorouders vooralsnog nog geen benul.
Het onderzoek is verschenen in Nature.
Dit artikel afdrukken
Daar heeft een Brits team van onderzoekers nu verandering in gebracht. Bij een opgraving in Beieren vonden ze 3 van dit soort kleine potjes in kindergraven. Uit eerdere onderzoeken van kinderskeletten uit diezelfde periode was al bekend dat baby's in de Bronstijd vanaf de leeftijd van 6 maanden ook ander eten kregen en dat ze vanaf 2 à 3-jarige leeftijd helemaal geen moedermelk meer dronken.
De onderzoekers pasten 'organic residue analysis' toe. Dat is een techniek om vast te stellen wat er in aardewerk heeft gezeten. Het aardewerk wordt fijngemalen en met chemische stoffen bewerkt om er de organische moleculen uit te halen. In dit geval gingen de onderzoekers op zoek naar lipiden, de vetmoleculen die in poreus aardewerk getrokken zijn bij het koken of verwarmen. Een kleine complicatie was dat de onderzoekers het niet over hun hart konden verkrijgen de kleine potjes fijn te malen. Dus werd er voorzichtig geschraapt en geboord tot er genoeg poeder verzameld was om de analyse uit te voeren, vertelt hoofdonderzoeker Julie Dunne in The Conversation.
In alle drie de potjes bleek melk van koeien, schapen of geiten te hebben gezeten.
Het kunnen voeden van baby's met dierlijke melk kan, volgens de onderzoekers, een belangrijke factor zijn geweest bij de overgang van een bestaan als jager-verzamelaars naar op één plek gevestigde landbouwers met eigen veestapel. Die overgang begon zo'n 7.000 jaar geleden. "Het feit dat we voor het eerst mensenbaby's dierlijke melk kunnen laten drinken, betekent in essentie dat prehistorische vrouwen meer baby's konden krijgen. Dat leidde tot een grote bevolkingsaanwas, die de weg vrijmaakte voor onze moderne samenleving," aldus Dunne op de BBC.
Met de babyflesjes en hun dierlijke inhoud kwam voor baby's naast de moedermelk, een permanent aanwezige extra bron aan voedzame nutriënten beschikbaar. Die zou inderdaad het vliegwiel voor de bevolkingstransitie van het Neolithicum hebben kunnen ontketenen. Toch roept het onderzoek ook meteen vragen op. Aan het drinken van dierlijke, rauwe, melk zijn immers ook voedselveiligheidsrisico's verbonden. En van bacteriën, bederf of zoönosen hadden onze voorouders vooralsnog nog geen benul.
Het onderzoek is verschenen in Nature.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 31 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 31 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
_480_289_84_s_c1.jpg)
#8 Carolien, 'ik ben het eens', met Gonneke's stelling (!), dat 'Het heel erg onwaarschijnlijk is dat het voeden van dierlijke melk een wijdverspreid gebruik was', ook op historische gronden. Want voor een groot deel blijft de prehistorie per definitie 'terra incognita', dus voor een deel speculatief gebied. Mag ik het eens zijn ?
Ook haar opmerking "Nee, die kommetjes lagen niet in kindergrafjes omdat ze zo succesvol waren, maar omdat de kindjes eraan waren dood gegaan.", die ook speculatief is.., snijdt zeker hout.
Zelf denk ik daarbij ook aan medicinaal/ritueel gebruik. Dit soort aardewerk is zeer kwetsbaar in peuter- c.q. kleuterhandjes, en vertegenwoordigde in de prehistorie een zekere luxe. Toevoeging van papaver-extract aan drankjes om kinderen rustig te krijgen, behoorde tot de 'apotheek' van een sjamaan. Inclusief van dieren afkomstige zaken tot en met bloed. Het teut-kommetje (zie onder de link in de topic) is uitstekend geschikt om een klein kind een drankje toe te dienen !
Inderdaad: ook speculatief...
(In ZVL werd tot medio vorige eeuw zelfs aan hele kleintjes, die abnormaal veel huilden of ziek waren, papaverzaad in een klein linnen zakje gegeven, waarop ze mochten sabbelen. Niet bijster slim..)
Kortom:
'Eens zijn met' heeft ook de valentie van waardering uit drukken.
Appreciëren, Beamen, Bijvallen, Waarderen.
cc: #10
Carolien Makkink #8 , dat vind ik nou eens een goed punt.
Carolien, dan haast ik mij (zonder er heel veel verder over uit te wijden), dat mijn #2 kentheoretisch bedoeld is. De onderzoekers hebben een interpretatie. Gonneke een andere vanuit meer praktijkkennis. Bewijs is er niet. De rationaliteit van Gonneke's interpretatie is echter sterk.
Erg in lijn dus met menige wetenschapstheoretische discussie die hier wordt gevoerd.
Dat je het anders leest, zou idd best op een gevoeligheid kunnen duiden.
Misschien ben ik overgevoelig aan het worden, maar er moet me wel iets van het hart: Gonneke van Veldhuizen-Staas, lactatiekundige NLG is lactatiekundige, dus lactatie en alles wat daarbij komt is haar expertise. Waarom vinden Dick (#2) en Hans (#4) het dan nodig om op te merken dat zij het met haar eens zijn (al dan niet 'intuïtief' ???), alsof Gonneke met random 'meningen' komt. Ze heeft hier VERSTAND van, heren! Dus graag voortaan niet meer zo paternalistisch reageren!
Je hoeft mij niet te overtuigen van de superieure kwaliteiten van borstvoeding over enige andere manier, Gonneke. Maar het gaat er niet om dat wij dat vinden en weten, maar om wat de bronstijdmensen ervan dachten. En als je zeggen wilt dat die kommetjes bijgezet werden als uitleg van het overlijden, dan heb je een verkeerd beeld van grafgiften.
Grafgiften waren zowel symbolen van de status van de overledene, als hulpmiddelen die de overledene nodig zou kunnen hebben in het hiernamaals. Dingen voor fatale doeleinden horen daar zeker niet bij. (D.w.z. fataal voor de eigenaar. Wapens zijn weer wat anders.)
Zowel het bestaan van deze kommetjes, als het feit dat ze werden bijgezet, wijzen erop dat de toenmalige gemeenschap ze als nuttig beschouwde. De bronstijdmensen zullen best wel geweten hebben, zoals je zegt, dat borstvoeding beter was. Maar bij compleet gebrek daaraan zou het kind doodgaan. Met geitenmelk in een kommetje is er tenminste nog een alternatief.
Trouwens, in het gelinkte artikel zeggen de auteurs alleen dat ze denken dat deze "flesjes" gebruikt werden voor bijvoeding vanaf de leeftijd van een maand of zes. Dus niet als vervanging van exclusieve borstvoeding.