Opinie Zembla achter me aan

Het was duidelijk. Zembla zat achter me aan.

Dat Zembla en ik niet elkaars beste vrienden zijn, was al een tijdje duidelijk. Begin vorig jaar hadden ze mijn verhandeling in de Tweede Kamer over CRISPR, een nieuwe veredelingsmethode, tegen het licht gehouden op zoek naar gaten - die ze overigens niet vonden. En ook de film Paved Paradise viel niet in goede aarde. Ondanks dat op de aftiteling de 30 financierende bedrijven staan, wilde Zembla-journalist Ton van der Ham meer transparantie zien - hoeveel had elk bedrijf bijgedragen? Ook van mijn kant was er weinig liefde. Op X, het voormalige twitter, noemde ik Zembla ooit de spreekbuis van Greenpeace, en in een recente column in Vork betichtte ik het TV-programma van vooringenomenheid. Beide gevallen leverden heftige app-conversaties op met Van der Ham.

In een poging me te verdedigen, gooide ik de aanvragen van Zembla op X. Dat leverde een bak aan reacties op, vooral steunbetuigingen van boeren en landbouwwetenschappers. Verschillende mensen belden me zelfs. Een aantal van hen vond het vooral schadelijk dat Zembla zich richtte op een individu, in plaats van een instituut of bedrijf - dit voelde als een oneerlijke strijd, vonden ze.

Ik promoot moderne technieken
Ik begrijp dat Zembla meer van mij wil weten en vind hun zorgen terecht. Paved Paradise domineerde vorig jaar lang het gesprek over de landbouw, en met wePlanet staat inmiddels een heuse NGO achter me. Aangaande CRISPR en andere nieuwe veredelingsmethoden, publiceerden we in januari een open brief, ondertekend door 1500 wetenschappers en 37 Nobelprijswinnaars, inclusief CRISPR-ontdekkers Jennifer Doudna en Emmanuelle Charpentier, die breeduit in de Europese media werd behandeld. Die brief beïnvloedde vermoedelijk de stemming van het Europarlement over een nieuw wetsvoorstel waarin CRISPR-gewassen vrijgesteld zouden worden van de strenge toelatingseisen, die genetisch gemodificeerde gewassen nu moeten ondergaan. Behalve journalist en documentairemaker ben ik een promotor van moderne technieken, en dus moet ik gecontroleerd worden door de andere journalisten.

Dick Veerman verweet Zembla op Foodlog eenzijdig partij te kiezen voor één overtuiging over de toekomst van de landbouw en het gesprek met een andere overtuiging uit de weg te gaan door die ander monddood te maken. Charles Mann ziet in zijn boek De Tovenaar en de Profeet twee stromingen in dit debat: de hightech (waartoe ik behoor) en de kunstgreeploze landbouw (de school waar Zembla in past). Beide zijn goed en zouden elkaar niet moeten proberen te cancellen, zoals Veerman het noemt. En al helemaal niet met publiek geld.

Ik wil geen gesprek voor de camera omdat Zembla alleen dat ene zinnetje zoekt dat past in een al geschreven script

Ik denk dat hierin ook mijn grootste frustratie zit met Zembla. Op dit moment hebben ze hun pijlen gericht op glyfosaat en de nieuwe veredelingsmanieren. Maar in plaats van met een open geest met het onderwerp om te gaan, maakt Zembla iedereen die ook maar een beetje durft op te komen voor een van die twee verdacht. Uiteraard pakken ze grote bedrijven als Syngenta en Bayer aan, maar ook kleine bedrijven, wetenschappelijke instituten, NGO’s en ondergetekende worden doorgelicht.

Zelfs de meest genuanceerde wetenschappers worden aangepakt want wie voor is, is per definitie fout. Om hun onderzoeksjournalistiek meer autoriteit te geven, werken ze met een paar favoriete dissidente wetenschappers, zoals Pablo Tittonell en Esther Turnhout. Dat beiden met ruzie zijn weggegaan bij de WUR benoemen ze niet, terwijl dat toch een conflict of interest mag heten. Ook varen ze blind op de onderzoeken van de in Brussel gevestigde, maar in Nederland ingeschreven actiegroep Corporate Europe Observatory die een duidelijk ideologische agenda heeft: groot en chemie is slecht, klein en natuurlijk is goed.

Wees nieuwsgierig, creëer brede beweging
Even storend vind ik de kritiekloze omarming van alles wat biologisch is. Van der Hams vastgepinde X is een fragment waarin de lof wordt gezongen van het bodemleven bij een biologische boer, dat schril afsteekt bij de levenloze bodem van zijn conventionele buurman. Zulke fragmenten verraden een voorkeur en een gebrek aan echte objectiviteit. De Zembla-journalisten lijken zich niet voor te kunnen stellen dat ook de andere kant de wereld probeert te verbeteren, maar dan op een andere manier. En dat ook bio een lobby heeft die regelmatig op zijn minst twijfelachtige statements doet.

De werkwijze van Zembla maakt andermaal de noodzaak duidelijk van het project Stopthefoodfight van Joris Lohman en mij. Veerman zegt in zijn stuk terecht "Zembla journalist Vincent Harmsen is goed, Hidde Boersma is goed". Als we een duurzame toekomst willen, zijn er meerdere verhalen nodig naast elkaar, om zo’n divers mogelijke groep mee te krijgen.

Hoe verschillend we ook zijn, we zullen elkaar moeten vertrouwen dat we allebei werken aan een betere wereld. Als de twee richtingen blijven vechten, dan wint de status quo. Als er één lobby sterk is, dan is het die van het bestaande systeem, laten we die blootleggen. En ja, het kan best zo zijn dat grote chemiebedrijven daartoe behoren, bij bestrijdingsmiddelen waarschijnlijk meer dan bij de nieuwe veredelingsmethodes, die het bestrijdingsmiddelengebruik juist verminderen. Maar wees op zijn minst nieuwsgierig naar de beweegredenen van bewegingen als wePlanet, die radicale verandering voorstaan.

Het script ligt klaar
De makers van het programma hebben me gevraagd voor hun camera te komen. Hun vooringenomenheid maakt dat ik weet dat ik er op zijn best een gelijkspel uit kan halen. Veel waarschijnlijker is dat ik verlies. Uit gesprekken met eerdere geïnterviewden begrijp ik dat de genuanceerde afwegingen nooit uitgezonden worden. Zembla zoekt naar dat ene foute zinnetje in een interview van 2,5 uur en vergroot dat uit. Echte nieuwsgierigheid lijkt te ontbreken, het script ligt al klaar. En achteraf je gelijk halen bij de raad van de journalistiek zit er ook niet in, want daar zijn ze een aantal jaar geleden uitgestapt.

Ik heb onlangs 2 uur in de kroeg gezeten met Zembla's Ton en Vincent. Dat werd een prima gesprek. Maar toch ga ik niet in op hun poging om me voor hun camera te halen. Misschien verschijnt binnenkort dit zinnetje in beeld: 'Onlangs herhaaldelijk verzoek wilde Boersma niet voor de camera verschijnen'. Dat betekent in Zembla-taal: hij heeft wat te verbergen. Ik heb zojuist uitgelegd dat ik geen gesprek voor de camera wil en bedank voor de eer omdat Zembla alleen dat ene zinnetje zoekt dat past in een al geschreven script.