Opgehokt? Ga op dieet

Een groot deel van de wereldbevolking is opeens aangewezen vrijwilliger in een groot experiment. De gehele of gedeeltelijke lockdown en de sluiting van de horeca is een nutritionele interventie met een cohort van gigantische omvang. Geen uitgebreide lunches en copieuze diners meer, maar huiselijke pot. Geen gang langs Smullers en Domino’s door de stationshal. Geen gehaktstaaf meer bij de benzinepomp, geen twee kroketten met brood in de bedrijfskantine, broodje hete kip op school of tosti in de voetbalkantine. Geen popcorn in de bioscoop. Een boterham met pindakaas als je ’s middags nog trek hebt en anders wachten op het avondeten.

Magic
Epidemiologen, nu de helden met hun rekenwerk en voorspellingen, zullen als dit allemaal voorbij is hun magic loslaten op deze weken, maanden, kwartalen… Uit cijfers van voedselproductie, magazijnvoorraden, supermarktomzetten, food questionnaires en andere databases zullen zij tot op de calorie nauwkeurig kunnen uitrekenen hoeveel minder we gegeten hebben, hoeveel kilo’s we dus moeten zijn afgevallen en hoeveel gezonder we geworden zijn.

Ze zullen rekening moeten houden met vele confounders, verstorende factoren, zoals de jammerlijke sterfgevallen van (oudere) personen en de drooggezette kroegtijgers die onder normale omstandigheden wel in de statistieken hadden meegeteld. Maar ook zullen ze streng moeten zijn op de confirmation bias, de al te menselijke neiging een positief resultaat te zien. De langdurige coronaophokplicht móet wel een verandering in eetgedrag of wat dan ook te zien geven. We zullen zo lijden, het moet ergens goed voor zijn. De ingrepen in het sociale leven zijn zo drastisch, de eetgewoonten dusdanig verstoord, dat er beslist iets te concluderen zal zijn. We gaan het zien.

Voor nauwkeurige wetenschappelijke voedingsexperimenten worden vrijwilligers een tijdje opgesloten in een kamer in een kliniek en wordt precies gemeten hoeveel en wat ze eten en hoeveel energie ze verbruiken. Die situatie wordt nu zo’n beetje nagebootst bij iedereen thuis

Telewerken
Ook beleven we een sociaal experiment van ongekende omvang. Kenners van telewerken en thuisonderricht wijzen erop dat er andere regels moeten gelden willen we het gezin onder deze uitzonderlijke omstandigheden goed laten functioneren. Een veelgehoord advies is: stel duidelijke doelen. Per dag, door het opstellen van een schema dat ieders instemming heeft, maar ook voor de langere termijn. Ga doen wat je je al langer hebt voorgenomen, maar waarvoor je de motivatie en inspiratie miste.

Ga op dieet bijvoorbeeld, maar nu echt. Gemakkelijker wordt het je nooit meer gemaakt. Alle externe verleidingen, zoals de bovengenoemde, vallen weg. Wie alleen nog thuis eet, kan nauwkeurig controleren wat er in huis komt. Dat zijn de twee belangrijkste grootheden die correleren met de twee cruciale factoren van elk dieet: calorierestrictie en volhouden.

Eindpunten
Voor nauwkeurige wetenschappelijke voedingsexperimenten worden vrijwilligers een tijdje opgesloten in een kamer in een kliniek en wordt precies gemeten hoeveel en wat ze eten en hoeveel energie ze verbruiken. Die situatie wordt nu zo’n beetje nagebootst bij iedereen thuis. Eén keer per dag een voorzichtig bezoekje aan de supermarkt en alles is weer in huis. Niets dat je verder van je doel kan afhouden. Ideale omstandigheden om aan een dieet te beginnen. Een streng regime, met strikt geformuleerde eindpunten, is voor elk onderzoek belangrijk.

Maar welk dieet is het meest geschikt onder deze omstandigheden? Een dieet dat optimaal profiteert van de gedwongen veranderingen. Dat is niet een dieet waarvoor de nutriëntensamenstelling van de dagelijkse voeding drastisch gewijzigd wordt, zoals een laagvet- of laagkoolhydraatdieet. Het nieuwe leefpatroon en opgelegde dagritme sluiten het best aan bij een dieet met een temporele component: intermittent fasting.

Circadiaans
Intermittent fasting heeft als uitgangspunt geregeld vasten, afgewisseld met (korte) periodes van normaal eten. De bekendste principes zijn het dagelijkse vasten, uitgedrukt in het aantal uren dat er niet en wel gegeten mag worden: 14/10 of 16/8, en het wekelijks vasten, 5 dagen eten, 2 dagen vasten, 5:2.

Voordeel van het dagelijks vasten is dat je het circadiaanse (bio)ritme volgt. Dat geeft niet alleen een dagelijkse regelmaat – heel belangrijk tijdens het ophokken - maar het sluit ook aan bij het ritme van het metabolisme. In de 14 of (liever) 16 uur dat er niet gegeten wordt, verbruikt het lichaam alle beschikbare glucose (ook uit het glycogeen) en gaat over op het verbranden van vet en het aanmaken van ketonen.

Ketonen dienen niet alleen als brandstof, maar hebben ook een reinigend, regenererend effect. Ketonen vertragen het verouderen van cellen. Een onderzoek van het Amerikaanse Salk-instituut liet zien wat calorierestrictie en ketose doen op celniveau. Intermittent fasting is een tweesnijdend zwaard. Als je het volhoudt.

Hangry
Het duurt een aantal weken voordat je aan het ritme gewend bent en niet meer hongerig bent tijdens het vasten. “Hoewel we de specifieke mechanismen niet helemaal begrijpen, draait het bij intermittent fasting om het metabole omschakelen en het verminderen van stress in de cellen,” aldus de Salk-onderzoekers.

Tijdens het vasten worden er weinig nieuwe eiwitten geproduceerd, zeggen de onderzoekers, waardoor cellen worden aangezet om eiwitten uit niet-essentiële bronnen te halen, deze af te breken en de aminozuren te gebruiken om nieuwe, noodzakelijke eiwitten te maken. Vervolgens worden er na het eten veel nieuwe eiwitten geproduceerd in de hersenen en elders in de organen en het weefsel.

Er kleven ook nadelen aan intermittent fasting. Velen zullen hangry worden. Daar kunnen huisgenoten last van hebben. “Helaas is niet iedereen in staat zich te houden aan het regime van vasten,” aldus de onderzoekers. Dat mag als een waarschuwing gelden onder de huidige omstandigheden. Maar het is het proberen waard om te testen wie het langer uithoudt: de vaster of het virus.