3 min
Vanaf 1 januari 2024 is het zover: dan mogen Nederlandse producenten eindelijk officieel de Nutri-Score op hun producten zetten. Mogen? Ja, want het logo is niet verplicht. En eindelijk? Ja, want het mocht eigenlijk nog niet. In de aanloop naar dat heugelijke moment nodigde het ministerie van VWS de pers uit voor een achtergrondbriefing door een hele ris deskundigen. Want het logo mag dan bedoeld zijn als een simpel hulpmiddel voor consumenten, de voorgeschiedenis laat zien dat dat toch zo eenvoudig nog niet is.
Hoe voer je een nieuw voedselkeuzelogo in? Héél voorzichtig, volgens het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Tijdens een achtergrondbriefing deze woensdag kreeg de aanwezige pers van bijna evenveel aanwezige ambtenaren stapje voor stapje uitgelegd waarom de Nutri-Score er volgend jaar dan eindelijk gaat komen. Een laatste zetje moet de Nutri-Score zijn, als de consument voor het schap staat en alleen nog moet kiezen wélke ontbijtkoek hij of zij in het winkelkarretje legt.
Schijf van Vijf
Óf er ontbijtkoek in dat karretje hoort, is een heel andere vraag. Maar die kwestie is voorbehouden aan de Schijf van Vijf, de dagelijkse 'vertaling' van de Nederlandse voedingsrichtlijnen. Eten volgens de Schijf van Vijf geeft je de zekerheid dat je genoeg voedingsmiddelen eet die bewezen gezond zijn en waarmee je genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt om normaal te functioneren, legt het Voedingscentrum aan het begin van de briefing nog maar eens uit. Maar in de supermarkt vind je nu eenmaal ook heel veel producten die níet in de Schijf van Vijf staan - de consument verzuipt erin - en daar kan de Nutri-Score een behoorlijk handje helpen. Daarom komt er vanaf april een zorgvuldige en uitgekiende publiekscampagne onder de noemer 'Zo gebruik je Nutri-Score', zodat de consument echt gaat snappen dat hij of zij met de keus voor een product met een groene A of B kiest voor een product met een betere samenstelling dan het vergelijkbare product dat een oranje D of E heeft.
Op de één of ander manier hecht het ministerie er erg aan om de pers nog eens zorgvuldig duidelijk te maken hoe het de Nutri-Score wil pluggen in het hoofd van Nederlandse consumenten.
Betere samenstelling... Die woordkeus komt opvallend vaak terug tijdens de briefing.
Het gaat er niet om of een product gezond of ongezond is, maar dat het binnen een productgroep duidelijk is dat die groene A een betere samenstelling heeft (minder zout, vet, suiker, meer vezels, groente, fruit) dan die oranje D. Neem ontbijtkoek. Er is ontbijtkoek zonder suiker, met minder suiker en met parelkandij. Ja, die zonder suiker scoort een A. En die met parelkandij een D. Maar ook de ontbijtkoek met 'minder suiker' scoort een D, omdat in het algoritme suiker nu eenmaal zwaar weegt en een teveel aan suiker niet te compenseren valt door bijvoorbeeld extra vezels. Dat alles neemt niet weg, dat ontbijtkoek zelf niet in de Schijf van Vijf staat.
Vanaf 1 januari voert de overheid de Nutri-Score wettelijk in. Vanaf dat moment kunnen voedselfabrikanten het logo met de score A, B, C, D of E op hun verpakkingen zetten, maar daartoe zijn ze niet verplicht. Wel is het zo, dat als een producent de Nutri-Score gaat gebruiken, het logo op ál zijn producten moet verschijnen. Dus niet alleen de groene A's, maar ook de oranje D's en E's. O ja, en natuurlijk die van het nieuwe algoritme. Buitenlandse bedrijven die hun producten al van een Nutri-Score voorzien in de Nederlandse schappen hebben staan, krijgen 2 jaar de tijd om over te stappen op het herziene algoritme, de Nederlandse pilotdeelnemers hebben tot 1 juli de tijd. Dat kan verwarrend werken: hetzelfde product kan een nieuwe Nutri-Score krijgen die gunstiger of juist ongunstiger uitpakt.
Weet u nog? De voorganger van de Nutri-Score heette het 'Vinkje'. Dat ging in 2016 roemloos ten onder aan compleet wantrouwen en verwarring. Er moest iets anders komen om de consument te helpen een gezondere voedselkeuze te maken en welvaartsziekten tegen te gaan. Staatssecretaris Paul Blokhuis sloot in 2018 het Nationaal Preventieakkoord, met meer dan 70 organisaties. Eén van de afspraken in dat akkoord was de invoering van een voedselkeuzelogo. Maar ja, welk dan?
In 2019 kwam uit een vergelijkend onderzoek tussen 3 voedselkeuzelogo's (het Britse stoplicht, het Zweedse sleutelgat en de Franse Nutri-Score) de Nutri-Score als meest veelbelovend uit de bus. De Nutri-Score, oorspronkelijk ontwikkeld in Frankrijk op basis van voorwerk dat in Oxford was gedaan, werkt op basis van een algoritme dat punten toekent voor eiwit, vezels, groenten en peulvruchten en aftrekt voor energiegehalte, suikers, verzadigd vet en zout. Na Frankrijk voerden ook België, Duitsland, Luxemburg, Spanje en Zwitserland het logo in.
Ook Blokhuis was voor en wees in 2019 Nutri-Score aan als 'beoogd voedselkeuzelogo' voor Nederland. Alleen bleek er in Nederland nog wel een hobbel te overwinnen: een groep van 160 voedingswetenschappers liep te hoop tegen het logo omdat het niet in lijn was met de Schijf van Vijf en de consument alleen maar verder in verwarring zou brengen.
Gelukkig bood de Nutri-Score zelf uitkomst. Al bij de lancering van het logo had bedenker Serge Hercberg aangegeven dat het logo in de praktijk getoetst zou moeten worden, op grond van het laatste wetenschappelijke bewijs. Er was een onafhankelijk wetenschappelijk comité (IWC) voorzien dat het algoritme zou toetsen aan voortschrijdende wetenschappelijk inzichten. Het bleek de strohalm voor VWS. Nederland vaardigde wetenschappers af naar het IWC en die gingen in 2020 aan de slag met aanpassingen aan de berekeningen achter Nutri-Score voor vast voedsel (er zijn 3 hoofdcategorieën, ieder met een eigen algoritme: vast voedsel, oliën en vetten, dranken).
Daarnaast begonnen verschillende supermarkten en fabrikanten in 2019 met pilotprojecten - zo noemde VWS de keren dat de Nutri-Score al in de winkel verscheen - zoals bijvoorbeeld op de potten van HAK. In de supermarkt was het logo toch al te zien, omdat verschillende buitenlandse producenten het nu eenmaal al op hun verpakking hadden staan. Producten die in een lidstaat verkocht mogen worden, moeten immers ook in alle andere landen worden toegelaten.
Vanaf toen kwam er schot in de zaak. De Gezondheidsraad evalueerde de herziene berekeningen en ging 'om'. In april 2023 wees staatssecretaris Maarten van Ooijen de Nutri-Score aan als wettelijk voedselkeuzelogo in Nederland. Vanaf 1 januari 2024 zullen we de Nutri-Score overal kunnen verwachten. De uitleg volgt in april, met de multi-media-campagne die VWS voorbereidt. Hieronder alvast een infographic daarover:
In de persinformatie wordt het woord 'voedselkeuzelogo' nog gebruikt. In de factsheet is het woord al geëlimineerd. Daarin is duidelijk terug te vinden hoe het ministerie het volk voedingsgeletterd wil maken: de Schijf van Vijf bevat gezonde producten, de Nutri-Score is geen aanduiding voor gezond voedsel maar voor minder ongezond voedsel. Blijft het probleem dat er toch een A op een verpakt setje van drie kleine kropjes sla moet en een een D of C op olijfolie. Dat is onoverkomelijk en het resultaat van het besluit om op het logo op alle verpakte levensmiddelen te plakken.
Serge Hercberg, de maker van het logo, liet ons op twitter weten blij te zijn met de Nederlandse aanpak.
Dit artikel afdrukken
Schijf van Vijf
Óf er ontbijtkoek in dat karretje hoort, is een heel andere vraag. Maar die kwestie is voorbehouden aan de Schijf van Vijf, de dagelijkse 'vertaling' van de Nederlandse voedingsrichtlijnen. Eten volgens de Schijf van Vijf geeft je de zekerheid dat je genoeg voedingsmiddelen eet die bewezen gezond zijn en waarmee je genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt om normaal te functioneren, legt het Voedingscentrum aan het begin van de briefing nog maar eens uit. Maar in de supermarkt vind je nu eenmaal ook heel veel producten die níet in de Schijf van Vijf staan - de consument verzuipt erin - en daar kan de Nutri-Score een behoorlijk handje helpen. Daarom komt er vanaf april een zorgvuldige en uitgekiende publiekscampagne onder de noemer 'Zo gebruik je Nutri-Score', zodat de consument echt gaat snappen dat hij of zij met de keus voor een product met een groene A of B kiest voor een product met een betere samenstelling dan het vergelijkbare product dat een oranje D of E heeft.
Op de één of ander manier hecht het ministerie er erg aan om de pers nog eens zorgvuldig duidelijk te maken hoe het de Nutri-Score wil pluggen in het hoofd van Nederlandse consumenten.
Het logo - zegt het ministerie met zoveel woorden - is vooral geschikt om fabrikanten van producten die niet in de Schijf van Vijf hun recepturen te laten aanpassen zodat de score zoveel mogelijk naar een A of een B kan kruipenBetere samenstelling
Betere samenstelling... Die woordkeus komt opvallend vaak terug tijdens de briefing.
Het gaat er niet om of een product gezond of ongezond is, maar dat het binnen een productgroep duidelijk is dat die groene A een betere samenstelling heeft (minder zout, vet, suiker, meer vezels, groente, fruit) dan die oranje D. Neem ontbijtkoek. Er is ontbijtkoek zonder suiker, met minder suiker en met parelkandij. Ja, die zonder suiker scoort een A. En die met parelkandij een D. Maar ook de ontbijtkoek met 'minder suiker' scoort een D, omdat in het algoritme suiker nu eenmaal zwaar weegt en een teveel aan suiker niet te compenseren valt door bijvoorbeeld extra vezels. Dat alles neemt niet weg, dat ontbijtkoek zelf niet in de Schijf van Vijf staat.
Vanaf 1 januari voert de overheid de Nutri-Score wettelijk in. Vanaf dat moment kunnen voedselfabrikanten het logo met de score A, B, C, D of E op hun verpakkingen zetten, maar daartoe zijn ze niet verplicht. Wel is het zo, dat als een producent de Nutri-Score gaat gebruiken, het logo op ál zijn producten moet verschijnen. Dus niet alleen de groene A's, maar ook de oranje D's en E's. O ja, en natuurlijk die van het nieuwe algoritme. Buitenlandse bedrijven die hun producten al van een Nutri-Score voorzien in de Nederlandse schappen hebben staan, krijgen 2 jaar de tijd om over te stappen op het herziene algoritme, de Nederlandse pilotdeelnemers hebben tot 1 juli de tijd. Dat kan verwarrend werken: hetzelfde product kan een nieuwe Nutri-Score krijgen die gunstiger of juist ongunstiger uitpakt.
Nutri-Score is volgens en Haag geen voedselkeuzelogo meer, maar een minder fout logoHet woord voedselkeuzelogo viel tijdens de bijeenkomst niet. Dat is opvallend, want daar was het allemaal om te doen (zie het tekstkader hieronder). Op het instrument als logo is in Nederland veel kritiek omdat producten die niet in de Schijf van Vijf staan een groene A kunnen scoren. Dat is geen goede reden om tegen het logo te zijn, vinden de voorstanders maar vermoedelijk wel om het woord 'voedselkeuzelogo' te vermijden. Het logo - zegt het ministerie met zoveel woorden - is vooral geschikt om fabrikanten van producten die niet in de Schijf van Vijf staan hun recepturen te laten aanpassen zodat de score zoveel mogelijk naar een A of een B kan kruipen. Voor de consument is het hooguit geschikt om de beste keuze te maken uit zulke 'foute' producten. Het ministerie wil Nederlanders leren dat ze pas moeten kiezen tussen een A, een B of hooguit een C score als ze voor het foute schap staan. In die Nederlandse new speak is voor het woord voedselkeuzelogo geen plaats meer. De gezonde keuze maak je met de Schijf van Vijf. Nutri-Score is volgens Den Haag dan ook geen voedselkeuzelogo meer, maar een minder fout logo.
Weet u nog? De voorganger van de Nutri-Score heette het 'Vinkje'. Dat ging in 2016 roemloos ten onder aan compleet wantrouwen en verwarring. Er moest iets anders komen om de consument te helpen een gezondere voedselkeuze te maken en welvaartsziekten tegen te gaan. Staatssecretaris Paul Blokhuis sloot in 2018 het Nationaal Preventieakkoord, met meer dan 70 organisaties. Eén van de afspraken in dat akkoord was de invoering van een voedselkeuzelogo. Maar ja, welk dan?
In 2019 kwam uit een vergelijkend onderzoek tussen 3 voedselkeuzelogo's (het Britse stoplicht, het Zweedse sleutelgat en de Franse Nutri-Score) de Nutri-Score als meest veelbelovend uit de bus. De Nutri-Score, oorspronkelijk ontwikkeld in Frankrijk op basis van voorwerk dat in Oxford was gedaan, werkt op basis van een algoritme dat punten toekent voor eiwit, vezels, groenten en peulvruchten en aftrekt voor energiegehalte, suikers, verzadigd vet en zout. Na Frankrijk voerden ook België, Duitsland, Luxemburg, Spanje en Zwitserland het logo in.
Ook Blokhuis was voor en wees in 2019 Nutri-Score aan als 'beoogd voedselkeuzelogo' voor Nederland. Alleen bleek er in Nederland nog wel een hobbel te overwinnen: een groep van 160 voedingswetenschappers liep te hoop tegen het logo omdat het niet in lijn was met de Schijf van Vijf en de consument alleen maar verder in verwarring zou brengen.
Gelukkig bood de Nutri-Score zelf uitkomst. Al bij de lancering van het logo had bedenker Serge Hercberg aangegeven dat het logo in de praktijk getoetst zou moeten worden, op grond van het laatste wetenschappelijke bewijs. Er was een onafhankelijk wetenschappelijk comité (IWC) voorzien dat het algoritme zou toetsen aan voortschrijdende wetenschappelijk inzichten. Het bleek de strohalm voor VWS. Nederland vaardigde wetenschappers af naar het IWC en die gingen in 2020 aan de slag met aanpassingen aan de berekeningen achter Nutri-Score voor vast voedsel (er zijn 3 hoofdcategorieën, ieder met een eigen algoritme: vast voedsel, oliën en vetten, dranken).
Daarnaast begonnen verschillende supermarkten en fabrikanten in 2019 met pilotprojecten - zo noemde VWS de keren dat de Nutri-Score al in de winkel verscheen - zoals bijvoorbeeld op de potten van HAK. In de supermarkt was het logo toch al te zien, omdat verschillende buitenlandse producenten het nu eenmaal al op hun verpakking hadden staan. Producten die in een lidstaat verkocht mogen worden, moeten immers ook in alle andere landen worden toegelaten.
Vanaf toen kwam er schot in de zaak. De Gezondheidsraad evalueerde de herziene berekeningen en ging 'om'. In april 2023 wees staatssecretaris Maarten van Ooijen de Nutri-Score aan als wettelijk voedselkeuzelogo in Nederland. Vanaf 1 januari 2024 zullen we de Nutri-Score overal kunnen verwachten. De uitleg volgt in april, met de multi-media-campagne die VWS voorbereidt. Hieronder alvast een infographic daarover:
In de persinformatie wordt het woord 'voedselkeuzelogo' nog gebruikt. In de factsheet is het woord al geëlimineerd. Daarin is duidelijk terug te vinden hoe het ministerie het volk voedingsgeletterd wil maken: de Schijf van Vijf bevat gezonde producten, de Nutri-Score is geen aanduiding voor gezond voedsel maar voor minder ongezond voedsel. Blijft het probleem dat er toch een A op een verpakt setje van drie kleine kropjes sla moet en een een D of C op olijfolie. Dat is onoverkomelijk en het resultaat van het besluit om op het logo op alle verpakte levensmiddelen te plakken.
Serge Hercberg, de maker van het logo, liet ons op twitter weten blij te zijn met de Nederlandse aanpak.
And in the same line of the Dutch Ministry of Health, read the article published by the academic researchers who developped #NutriScore: Front-of-pack nutritional label Nutri-Score and food-based dietary guidelines: complementarity and synergic objectives https://t.co/9ImDdjLCg2
— Hercberg Serge (@HercbergS) December 14, 2023
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Dick Veerman Reagerend op #5, ik weet dat ik in het kamp van de ketogekkies hoor. Maar ook wanneer je wel regelmatig volle granen, peulvruchten of koolhydraatrijke knollen eet, zou je een afkeer van knutseleten als ontbijtkoek zonder suiker moeten hebben. Ik vind de omschrijving 'Nutri-Score wordt vooral de beste foute keuze' aan alle kanten helemaal raak: wantrouw producten met een Nutri-score en blijf vooral kiezen voor zoveel mogelijk onbewerkt.
Ik denk dat Wim Tilburgs het hier helemaal mee eens is.
Wim Tilburgs en Yneke Kootstra 1 zullen het, denk ik, helemaal met je eens zijn Dennis.
Maar het is een manier van denken. Manieren van denken zijn heel hardnekkig. Op de paleo-basis van Leende (het gezonde dorp) is ook van alles aan te merken. Maar er is een verschil: het werkt.
Volgens mij kunnen we dit logo beter "Nutri-sore" noemen, het is een zweer, is ontstoken, en doet pijn, zo'n soap is het die werkelijk niemand gezonder gaat maken. Een logo gebaseerd op ideeën over samenstelling (en dus stofjes), die al lang en breed achterhaald zijn.
Misschien is het meest treurige nog wel dat er ongetwijfeld mensen zijn, op het ministerie, in de industrie, bij voorlichters, en onder de bevolking, die echt geloven dat de gezondheid van mensen daadwerkelijk beter wordt als ze ontbijtkoek zonder toegevoegde suiker gaan eten in plaats van ontbijtkoek met suiker. Dat getuigt m.i. van een serieus gebrek aan realiteitszin. Het erge is dat dat niet alleen treurig is, maar ook bijzonder schadelijk, omdat het resultaat is dat er helemaal niks fundamenteel verandert.
Denk ter illustratie even aan die artsen van het GezondDorp die zagen dat al die adviezen nul effect hadden op hun patiëntenpopulatie en die zelf in hun spreekkamer ondervonden dat als hun eigen patiënten conform De Schijf van Vijf gingen eten, er niets fundamenteel verbeterde aan hun gezondheid. Dát is de realiteit: het wat morrelen aan samenstellingen (of dat nu gaat om producenten en hun producten, of om patiënten en hun doorsnee voedingspatroon) is nagenoeg zinloos, simpelweg omdat dat wat Nederland eet cq. kan kopen op fundamenteel niveau niet in orde is. Van ontbijtkoek met naar één zonder suiker wisselen doet werkelijk helemaal niks, terwijl van ontbijtkoek naar vasten of naar echt eten wisselen de fysiologie daadwerkelijk gunstig kan beïnvloeden. Alleen gaat dat laatste niet gebeuren zolang er geloof is dat het eerste zoden aan de dijk zet. En dat is Nutri-sore.
Ik als simpele consument vertrouw geen enkel logo. Allemaal "meuk" en overbodig. Volgens mij kunnen we beter zorgen voor goed gezond onderricht op school. Dat levert op de lange duur veel geld op. Minder belangstelling voor dieet-influencers, bewustere keuzes in de winkel en een minder zieke bevolking. Maar ja, een gezondere bevolking; welke bedrijven willen dan nu, daar is geen geld mee te verdienen.
Voor wie de historie nog kent van het Ik Kies Bewust-logo van de levensmiddelenindustrie en het Klavertje (groen en blauw) van Albert Heijn die later geïntegreerd moesten worden tot het Vinkje dat een groene en een blauwe variant kreeg, ziet dat de cirkel weer rond is en het Klavertje eigenlijk al precies dezelfde oplossing had die nu weer is 'uitgevonden'. Destijds klapte het gesprek omdat het onbegrijpelijk was dat er 'gezond neppende' blauwe Vinkjes op zakken chips verschenen. Daar hebben we nu een range van groen tot rood voor en daarom kan het nu beter. Tevens noemen we nu de Schijf van Vijf gezond (helaas: geen logo voor, dat moet je weten, maar dat lossen we op met een A-tje voor niet tot nauwelijks bewerkt voedsel).
De Schijf van Vijf is het groene klavertje (pardon, dat is er niet meer, maar blijft gewoon de Schijf van Vijf, vers voedsel - al blijf volle yoghurt daarin verboden) en het blauwe klavertje/vinkje is nu de meuk die minder meuk is met een range van A-E waar je pas naar mag kijken als je voor het meukschap staat. Die arme Léon Jansen van Schuttelaar heeft daar zo vaak voor gepleit toen Vinkje nog leefde, maar het argument werkte toen niet.
Hoe ingewikkeld kunnen beleidsmakers het toch maken? Ik moet er eigenlijk om schateren: much ado about nothing waar ruim 10 jaar voor nodig was om terug te bewegen naar wat er al was en nu weer is. Het is buitengewoon knap en kost buitengewoon veel weggegooid geld.
Simone Hertzberger, jij introduceerde het Klavertje ooit. En Annet Roodenburg, jij stond ooit mede aan de wieg van Ik Kies Bewust. Jullie hebben deze soap van A to Z meegemaakt.
Wat vinden jullie van het resultaat van een jaar of 15 in rondjes ronddraaien en toch weer op het nest terugkeren? Geef me rustig op mijn kop als ik het verkeerd zie.