Eind dit jaar valt het besluit of voedselkeuzelogo Nutri-Score in Nederland ingevoerd gaat worden. Het was de bedoeling dat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport het logo vorig jaar al zou invoeren. Het ministerie, de supermarkten en de Consumentenbond waren ook groot voorstander van Nutri-Score. Eén belangrijke groep bood echter weerstand: de voedingswetenschappers. Bijna alle Nederlandse voedingswetenschappers, inclusief de Gezondheidsraad en het Voedingscentrum, maakten bezwaar tegen het invoeren van Nutri-Score.

Meer dan 175 van hen ondertekenden in 2019 een brandbrief aan staats­secretaris Paul Blokhuis waarin werd gewaarschuwd dat een voedselkeuzelogo tot verwarring bij de consument zou leiden als dit niet in lijn is met de Schijf van Vijf1. Dat laatste was volgens wetenschappers het geval bij Nutri-Score.

Het ministerie van VWS besloot daarop te wachten met de invoering en stelde een onafhankelijke internationale wetenschappelijke commissie in, na overleg met zeven andere landen die Nutri-Score willen invoeren of al hadden ingevoerd. Die commissie onderzoekt of het algoritme achter Nutri-Score zodanig aangepast kan worden dat het, bij invoering in Nederland, in lijn is met de Schijf van Vijf. En welke aanpassingen nodig zijn om Nutri-Score in lijn te brengen met voedingsrichtlijnen in andere landen. Een moeilijke opgave. Het is te hopen dat de Nederlandse voedingswetenschappers hun mening kunnen herzien als de commissie klaar is met haar taak.

Vragen voor verder onderzoek
Naast discussies over het algoritme is er ook onduidelijkheid over de wetenschappelijke onderbouwing van Nutri-Score.

De belangrijkste vraag is: hoe weten we zeker dat Nutri-Score ervoor zorgt dat consumenten gezonder gaan eten? Met andere woorden: hoe goed is wetenschappelijke onderbouwd dat Nutri-Score het aankoopgedrag van de consument beïnvloedt? Om dit te kunnen beantwoorden, hebben we literatuuronderzoek gedaan op basis van alle peer-reviewed publicaties in Pubmed. Met dit onderzoek willen we antwoord geven op een aantal vragen:
  • Leidt Nutri-Score tot een andere en gezondere voedselkeuze van de consument?

  • Wordt Nutri-Score door consumenten begrepen?

Methode
Voor dit literatuuronderzoek is op 1 maart 2021 de database geraadpleegd van de PubMed Central (PMC). Binnen PMC is gezocht met de zoektermen [NutriScore] en [Nutri-Score] met respectievelijk 110 en 30 resultaten. Vervolgens zijn daaruit de studies geselecteerd die direct hebben gekeken naar het effect van het keuzelogo op consumentengedrag, -begrip en -vertrouwen en naar de effectiviteit van het keuzelogo op het aankoopgedrag en het kunnen toepassen van het logo om gezondere keuzes te maken.

Resultaten
In totaal voldeden 13 studies aan de selectiecriteria. Van deze 13 artikelen zijn 11 publicaties – waaronder 1 trial - afkomstig van wetenschappers die Nutri-Score hebben (mede)ontwikkeld. De 2 andere artikelen – beide trials - zijn uitgevoerd door wetenschappers die niet geaffilieerd zijn met Nutri-Score.

Onafhankelijk onderzoek
We hebben eerst de 2 studies bekeken van de onderzoekers die niet zijn geaffilieerd met het ontwikkelen van Nutri-Score.

De eerste studie is een vergelijkingsstudie tussen het Britse Stoplichtenmodel (Multiple Traffic Light, MTL) en Nutri-Score ten opzichte van geen logo. De studie werd uitgevoerd in een online supermarkt. Ten opzichte van de controlegroep scoorden beide logo’s beter op de voedselkwaliteit - i.e. betere FSA-NPS score (zie kader) - van de boodschappen, waarbij Nutri-Score iets beter scoorde dan het Stoplichtenmodel. Het Stoplichtenmodel resulteerde ook in een reductie van het aantal calorieën, in tegenstelling tot Nutri-Score3. Bij de tweede studie is gekeken naar het effect van Nutri-Score op de aankoop van producten in een universiteitskantine in Colombia4. Uit berekeningen op basis van kassabonnen bleek dat Nutri-Score een significante toename liet zien van de hoeveelheid eiwit bij de aankopen, maar dat het aantal calorieën ook toenam bij gebruik van Nutri-Score. Daarnaast bleek dat gebruik van Nutri-Score ervoor zorgde dat het aangeschafte voedsel iets duurder werd.

Nutri-Score effectiviteit
De andere 11 studies zijn gepubliceerd door wetenschappers die Nutri-Score hebben (mede) ontwikkeld. De enige trial hiervan, is uitgevoerd in een online supermarkt waar consumenten met een laag inkomen werd gevraagd boodschappen te doen.

Uit deze studie bleek dat gebruik van Nutri-Score zorgde voor een betere voedselkwaliteit en dat het een significante klein maar gunstig effect had op de aanschaf van het aantal calorieën en de hoeveelheid verzadigd vet5.

Bij 8 van de 11 studies was de studie-opzet hetzelfde: van drie producten - pizza’s, cakes en ontbijtgranen - werden in een online-onderzoek drie varianten getoond. Deze zelfde studie is in verschillende landen herhaald en alle studies zijn afzonderlijk gepubliceerd. In deze begrijpelijkheidsstudies werd aan consumenten gevraagd om de producten in te delen op basis van verschillende keuzelogo’s. Bij alle 8 studies werden kleine effecten waargenomen van de keuzelogo’s ten opzichte van geen logo. Nutri-Score kwam in 3 van deze 8 studies als beste uit de bus. Bij de andere 5 studies is er geen significant verschil waargenomen tussen de effectiviteit van de verschillende keuzelogo’s6-12.

Het enige dat op basis van peer-reviewed artikelen gezegd kan worden is dat keuzelogo’s en dus ook Nutri-Score goed werken om pizza’s, ontbijtgranen en cakes ten opzichte van elkaar in te delen op voedselkwaliteit in een online survey
Vertrouwen
Opvallend is dat een van de studies, waarvan de auteurs Nutri-Score (mede) ontwikkelden, liet zien dat consumenten Nutri-Score van vijf verschillende keuzelogo’s het minst vertrouwen en het minst begrijpen. Daarnaast scoorde Nutri-Score in deze studie het laagst wat betreft het geven van informatie en de wenselijkheid om het in te voeren als verplicht keuzelogo. Het stoplichtensysteem scoorde hier het hoogst13.

De laatste studie die voldeed aan de selectiecriteria onderzocht hoe de houding van Franse consumenten is veranderd sinds de invoering van Nutri-Score. De survey toont dat de aankoop van consumenten significant wordt beïnvloed sinds de invoering van Nutri-Score en dat de waardering van Nutri-Score langzaam toeneemt. De survey geeft echter alleen de mening aan consumenten over Nutri-Score, en levert geen bewijs of het werkelijke aankoopgedrag van consumenten is veranderd14.

Conclusies
De meeste studies met Nutri-Score zijn begrijpelijkheids­studies en gebaseerd op eenzelfde onderzoeksopzet, maar uitgevoerd in verschillende landen. Consumenten werd via een online survey gevraagd om van drie productgroepen (pizza’s, cakes en ontbijtgranen) drie producten met verschillende samenstelling te scoren met verschillende keuzelogo’s. Met name deze studies, gebaseerd op slechts drie producten, zijn gebruikt als verantwoording om Nutri-Score in verschillende landen in te voeren.

Bij de literatuurstudie zijn 3 trials gevonden waarbij is gekeken naar het effect van Nutri-Score op consumentengedrag. Geen van deze 3 trials zijn uitgevoerd in real life, dat wil zeggen in een echte supermarkt. Uit 1 trial, in een universiteitskantine, bleek dat Nutri-Score er juist voor zorgde dat consumenten meer calorieën kochten en dat de boodschappen duurder werden. In een andere trial zorgde niet Nutri-Score maar het Stoplichtenmodel ervoor dat consumenten minder calorieën aanschaften.

Discussie
Er is tot nu toe geen wetenschappelijk bewijs geleverd dat Nutri-Score tot een gezondere keuze leidt in een echte supermarkt. Uit een van de 3 trials bleek dat Nutri-Score tot de aanschaf van meer calorieën leidde. Dit zou verklaard kunnen worden door het zogenaamde ‘health halo’ van keuzelogo’s: producten met een logo (of hogere score daarop) lijken gezonder.

De zorgen van de Nederlandse voedingswetenschappers over de invoering van Nutri-Score in Nederland lijken dus terecht. Enerzijds omdat Nutri-Score niet in lijn is met de Schijf van Vijf. Anderzijds omdat de wetenschappelijke onderbouwing van de effectiviteit van Nutri-Score om aankoop­gedrag te veranderen flinterdun is. Het enige dat op basis van peer-reviewed artikelen gezegd kan worden is dat keuzelogo’s en dus ook Nutri-Score goed werken om pizza’s, ontbijtgranen en cakes ten opzichte van elkaar in te delen op voedselkwaliteit in een online survey.

Echter, het effect van Nutri-Score op aankoopgedrag in een echte supermarkt is nog nooit onderzocht.

Stephan Peters is sinds 2015 manager voeding en gezondheid bij de Nederlandse Zuivel Organisatie. Daarvoor werkte hij als manager kennis en kwaliteit voeding bij het Voedingscentrum, waar Peters zich heeft gespecialiseerd in voeding, gezondheid en consumenten­communicatie, zoals voedselkeuzelogo’s. Peters is afgestudeerd op voeding en toxicologie bij de Open Universiteit Heerlen en promoveerde in 2009 aan de Universiteit Utrecht.

Ontstaan Nutri-Score
Het algoritme van Nutri-Score is gebaseerd op het Food Standard Agency Nutrient Profiling System (FSA-NPS) uit het Verenigd Koninkrijk. Het FSA-NPS-algoritme werd gebruikt om voedingsmiddelen in twee groepen te verdelen ten behoeve van kindermarketing. Dit algoritme is voor Nutri-Score aangepast om voedingsmiddelen in te delen in vijf groepen (A t/m E) waarbij A de gezondere keuze zou zijn en E de ongezondere keuze. Het algoritme maakt geen onderscheid tussen product­groepen en wordt ook wel een across-the-board algoritme genoemd. Dit betekent dat alle voedingsmiddelen met een enkel algoritme worden ingedeeld. In een volgende fase van Nutri-Score is het algoritme nogmaals aangepast om het (meer) in lijn te brengen met de Franse voedingsrichtlijnen. Deze aanpassingen in het algoritme hadden met name effect op de scores voor de productgroepen vetten, kaas en dranken2. Nutri-Score is ontwikkeld door het Institut national de la santé et de la recherche médicale (INSERM).


Referenties
1. Voedingsjungle (2021) Voedselkeuzelogo. https://voedingsjungle.nl/voedselkeuzelogo/, (accessed).
2. Julia, C. et al. (2015) Discriminating nutritional quality of foods using the 5-Color nutrition label in the French food market: consistency with nutritional recommendations. Nutr J 14, 100.
3. Finkelstein, E.A. et al. (2019) A Randomized Controlled Trial Evaluating the Relative Effectiveness of the Multiple Traffic Light and Nutri-Score Front of Package Nutrition Labels.
Nutrients 11 (9).
4. Mora-Garcia, C.A. et al. (2019) The Effect of Randomly Providing Nutri-Score Information on Actual Purchases in Colombia. Nutrients 11 (3).
5. Egnell, M. et al. (2021) Randomised controlled trial in an experimental online supermarket testing the effects of front-of-pack nutrition labelling on food purchasing intentions in a low-income population. BMJ Open 11 (2), e041196.
6. Andreeva, V.A. et al. (2020) Bulgarian consumers’ objective understanding of front-of-package nutrition labels: a comparative, randomized study. Arch Public Health 78, 35.
7. Egnell, M. et al. (2018) Objective understanding of Nutri-Score Front-Of-Package nutrition label according to individual characteristics of subjects: Comparisons with other format labels. PLoS One 13 (8), e0202095.
8. Egnell, M. et al. (2020) Compared to other front-of-pack nutrition labels, the Nutri-Score emerged as the most efficient to inform Swiss consumers on the nutritional quality of food
products. PLoS One 15 (2), e0228179.
9. Egnell, M. et al. (2020) Objective understanding of the Nutri-score front-of-pack label by European consumers and its effect on food choices: an online experimental study. Int J Behav Nutr Phys Act 17 (1), 146.
10. Egnell, M. et al. (2019) Consumers’ Responses to Front-of-Pack Nutrition Labelling: Results from a Sample from The Netherlands. Nutrients 11 (8).
11. Fialon, M. et al. (2020) Effectiveness of Different Front-of-Pack Nutrition Labels among Italian Consumers: Results from an Online Randomized Controlled Trial. Nutrients 12 (8).
12. Vandevijvere, S. et al. (2020) Consumers’ food choices, understanding and perceptions in response to different front-of-pack nutrition labelling systems in Belgium: results from an
online experimental study. Arch Public Health 78, 30.
13. Talati, Z. et al. (2019) Consumers’ Perceptions of Five Front-of-Package Nutrition Labels: An Experimental Study Across 12 Countries. Nutrients 11 (8).
14. Sarda, B. et al. (2020) Appropriation of the Front-of-Pack Nutrition Label Nutri-Score across the French Population: Evolution of Awareness, Support, and Purchasing Behaviors between 2018 and 2019. Nutrients 12 (9).


Dit artikel afdrukken